بهبودی علائم آسیب نخاعی : باید به دنبال چه چیزی باشید و چرا این موضوع مهم است

 بررسی پزشکی توسط اندرو ترن، نشر شده توسط Flint Rehab. تاریخ آخرین به روز رسانی: ۱ سپتامبر ۲۰۲۲

 هر نوع آسیب نخاعی وروند بهبودی آن، منحصر به فرد است. بدان معنی که تشخیص علائم بهبودی آسیب نخاعی دشوار است، چرا که مسیر بیماری برای هر فرد متفاوت است.

عواملی مانند سوابق پزشکی، نوع آسیب نخاعی، سطح آسیب، سن و وضعیت کلی جسمی بدن، همگی در سرعت بهبودی بیمار نقش دارند . با وجود تعداد زیاد عوامل موثر، ممکن است فرد روند بهبودی را طی کند، بطوری که حتی متوجه آن نشود.

برای اینکه به شما کمک شود تا بتوانید حتی کوچکترین نشانه های بهبودی آسیب نخاعی را متوجه شده و از آن خوشحال شوید، دراین مقاله، چند نقطه عطف مهم در مسیر بهبودی گردآوری شده که به آنها اشاره خواهد شد. متخصصان با تاکید زیاد توصیه می‌کنند که حتما ” یک دفترچه گزارش وضعیت برای خودتان داشته باشید، چراکه، داشتن گزارشات پیشرفت می‌تواند به فرد کمک کند تا متوجه تغییرات بدنی خود شود. در غیر این صورت خیلی چیزها هستند که احتمالا”  نادیده گرفته خواهند شد.

علاوه براین، توجه به علائم جسمی و همچنین وضعیت روانی فرد بسیار مهم هستند، چرا که هردوی آنها به یک اندازه اهمیت دارند. دراین مقاله هر دوی آنها  مورد بحث قرار خواهد گرفت. دراین مقاله موضوعات زیر مورد بررسی قرار می گیرد:

• قبل ازاینکه درجستجوی نشانه های بهبودی باشید، باید چه چیزهایی را بدانید
• شوک نخاعی، چگونه می تواند مانع از بروزنشانه های بهبودی شود
• علائم بهبودی جسمی
• اندازه گیری علائم بهبودی جسمی
• علائم بهبودی روانی

قبل از اینکه به دنبال نشانه های بهبودی آسیب نخاع باشید ، باید چه چیزهایی را بدانید

نخاع ، نقش اساسی درحرکت و حس سرتاسر بدن دارد. سی و یک جفت ریشه عصبی به نخاع وارد و از آن خارج می‌شوند و به میلیون‌ها قسمت دیگر از بدن گسترش می‌یابند تا پیام‌هایی را بین مغز و بدن منتقل کنند. هنگامی که نخاع آسیب می بیند، این ارتباطات وتبادل پیامها با اختلال مواجه می شوند و درمجموع، برحرکت و/ حس نواحی پائین تر از سطح آسیب تأثیرمی گذارند.

سطوح آسیب با نواحی خاصی از بدن مطابقت دارند. به عنوان مثال، فردی که از آسیب نخاعی کمری رنج می‌برد، به طوربالقوه دچاراختلال در حرکت یا حس ناحیه کمر و پایین تر از آن  یعنی پاها می شود.

فرآیندهای توانبخشی، تا حد امکان، بربهبود حرکت و حس ازطریق اجرای برنامه های ورزش و بازآموزی های حرکات تمرکز دارد. با این حال، قبل از بررسی علائم بهبودی آسیب نخاعی، بهتر است که با تفاوت بین آسیب نخاعی ناکامل و کامل شناخت آشنا شوید.

در آسیب نخاعی ” ناکامل “، نخاع آسیب دیده، اما هنوز برخی از اتصالات در محل آسیب سالم هستند. افراد دچار آسیب نخاعی ناکامل، در حرکت و/یا حس در نواحی پائین تر از سطح آسیب دچار اختلال می شوند، اما معمولا” بخاطر حالت فلجی ایجاد شده دراندامها، عملکردی کامل وجود ندارد.

در آسیب نخاعی ” کامل “، نخاع به طور کامل قطع شده است و هیچ اتصالی در محل آسیب باقی نمانده است. افراد مبتلا به آسیب نخاعی کامل، هیچ گونه حرکت یا احساسی در پائین تر ازسطح آسیب ندارند و در نتیجه اصطلاحا” پاراپلژی ( فلج اندام تحتانی)  یا تترا پلژی (فلج چهار اندام) ایجاد می شود.

بطورکلی، پیش آگهی درمورد آسیبهای نخاعی ناکامل، نسبت به آسیبهای نخاعی کامل، خوش بینانه تر است. در حالی که نمونه‌هایی ازافراد مبتلا به آسیب نخاعی وجود دارند که در مقیاس‌های بالاتر اختلال ASIA پیشرفت می‌کنند (در ادامه خواهید خواند)، نخاع در یک آسیب نخاعی ناکامل، برای استفاده از نوروپلاستیسیته جهت تقویت مسیرهای موجود و همچنین ایجاد مسیرهای جدید ، شانس بیشتری دارد.

بنابراین، نکته مهم این است که ازپزشک خود بخواهید  تا، دروهله اول، اطلاعاتی را درمورد وضعیت آسیب دیدگی شما ( کامل یا ناکامل بودن ) ارائه دهد. درمراحل بعدی، بایستی یک تیم مراقبتی چند رشته ای ( متشکل ازچندین متخصص ) برای به حداکثررساندن نتایج بهبودی ، تعیین شود.

شوک نخاعی چیست و چگونه می تواند مانع از بروزنشانه های بهبودی شود

گاهی اوقات، ممکن است در تشخیص یک آسیب نخاعی ناکامل اشتباه شود و یا حتی امکان دارد به دلیل شوک نخاعی، آن را به عنوان یک آسیب نخاعی کامل تشخیص دهند.

واقعیت این است که بلافاصله پس از آسیب نخاعی، طناب نخاعی می تواند وارد شوک نخاعی می شود، یعنی وضعیتی که در آن بدن تلاش می کند با فعال کردن پاسخهای التهابی، خود را بهبود بخشد. شوک نخاعی باعث از دست دادن موقت عملکردهای حسی و حرکتی درنواحی پائینی سطح آسیب می شود که به دنبال آن نشانه هایی شبیه علائم یک آسیب نخاعی کامل بروز پیدا می کند.

شوک نخاعی ممکن است برای روزها تا هفته ها ادامه پیدا کند، اما معمولاً بعد از حدود ۴ تا ۱۲ هفته برطرف می شود. پس از فروکش کردن شوک نخاعی، ممکن است بسیاری از عملکردها به تدریج شروع به بازگشت کنند. در این مرحله، به مرور، بیمار ایده بهتری از وضعیت عملکردهای بعد از آسیب نخاعی خود خواهد داشت.

بنابراین، اگرمی خواهیم به دنبال نشانه‌های بهبودی آسیب نخاعی باشیم، شناخت علائم شوک نخاعی بسیارمفید خواهد بود. بسیاری از این عملکردها با کاهش التهاب ممکن است خود به خود بهبود پیدا کنند.

علائم جسمی بهبودی آسیب نخاعی

اکنون که متوجه شدید که بهبودی نخاع چگونه تحت تأثیر شدت آسیب و شوک نخاعی (در مراحل اولیه) قرار می‌گیرد، یکسری از علائم جسمی کمتر شناخته شده مربوط به بهبودی ضایعه نخاعی را مورد بحث قرار می دهیم.

به خاطر داشته باشید که هرآسیب نخاعی متفاوت است و هر فرد مبتلا، علائم متفاوتی از بهبودی و در زمان‌بندی‌های گوناگونی تجربه خواهد کرد. اینها قوانین سختی نیستند. اما الگوهای کلی هستند که می توانند به عنوان نشانه های پیشرفت در نظر گرفته شوند.

بطور کلی بهبودی هر یک ازعلائم زیر، نشانه بهبود جسمی آسیب نخاعی است:

• درد در نواحی پائین تر از سطح آسیب

با کمال تعجب، در واقع بروز درد پس از آسیب نخاعی می تواند نشانه بهبودی باشد.

برای احساس درد، باید سیگنالهای حسی در پائین تر از سطح آسیب به مغزبرسند. این موضوع نشان می دهد که آسیب نخاعی بیشتر ناکامل است تا کامل. و به طور کلی، در چنین شرلیطی خوش بینی در مورد پیش آگهی برای آسیبهای نخاعی ناکامل،  افزایش می یابد.

بطورکلی بین ۶۰ تا ۸۰ درصد از تمام مصدومین نخاعی، درد را پس از آسیب تجربه می کنند. با وجود اینکه درد نشانه بهبودی است، اما می تواند به طور قابل توجهی بر کیفیت زندگی فرد تأثیر بگذارد. اگر بعد از آسیب نخاعی دچار درد باشید، باید در مورد گزینه های مدیریت آن با پزشک خود مشورت کنید.

اما، روش درمان درد معمولا” به نوع آن بستگی دارد، از دردهای اسکلتی عضلانی، ارجاعی و عصبی گرفته تا دردهای همراه با اسپاسم. نوع روش درمان، نقش مهمی درمدیریت و پیشگیری درد بعد از آسیب نخاعی ایفاء می کند وهمیشه باید از داروهای مناسب و سایر اقدامات محافظه کارانه بهره برد.

• بروز اسپاسم در نواحی پائین سطح آسیب

اسپاسم، یکی دیگرازنشانه های شگفت انگیز بهبودی پس از آسیب نخاعی است. اسپاستیسیتی، حاصل اختلالاتی است که درتبادل سیگنال‌های بین مغز و نواحی پائین ترازسطح آسیب رخ می دهد که منجربه انعکاس بیش ازحد وانقباضات غیرارادی عضلات می‌شود. اسپاستیسیتی ” وابسته به سرعت ” است، به این معنی که هر چه عضله سریعتر کشیده یا حرکت کند ، شدیدتر منقبض می شود.

در حالی که اسپاسم و سفتی عضلانی ، شرایطی هستند که برای بهبود، نیاز به توانبخشی دارند، اما در واقع نشانه هایی از بهبودی هستند. به این دلیل که سیگنال های حرکتی می توانند از طناب نخاعی عبور کنند تا ماهیچه ها منقبض شوند.

در واقع، در دوره شوک نخاعی، ماهیچه‌ها در ابتدا شل می‌شوند یعنی نه تنها حالت فلج پیدا می کنند، بلکه حالت خود را هم از دست می‌دهند. فلج شل، نیز یکی از علائم آسیبهای نخاعی کامل است، چرا که در آن، هیچ سیگنال حرکتی قادر به رسیدن به عضلات پائین تراز سطح آسیب نیست.

همانطور که گفته شد، اسپاسم می تواند دردناک باشد و اگر کنترل نشود و بدتر شود، حرکات را محدود می کند. از وجود اسپاسم، می توان به عنوان انگیزه برای ادامه کشش و اجرای تمرینات توانبخشی آسیب نخاعی و کمک به بهبود عملکرد حرکتی استفاده نمود.

• سوزن سوزن شدن نواحی زیر سطح آسیب

سوزن سوزن شدن های خفیف پس از آسیب نخاعی نیز می تواند نشانه بهبودی باشد. این حالت بدان معنی است که سیگنال های حسی زیر سطح آسیب می توانند به مغز برسند، نشان ازیک آسیب ناکامل، به جای آسیب نخاعی کامل است.

در حالی که سوزن سوزن شدن می تواند نگران کننده باشد، اما نشانه قوی تری از بهبودی نسبت به از دست دادن کامل حس و احساس است. حتی اگر حس تحت تأثیر آسیب قرار گرفته باشد، وجود این نوع حس تغییر یافته، امیدی ایجاد می کند که عملکرد حسی می تواند بهبود یافته باشد، به ویژه زمانی که توانبخشی بطور مستمر دنبال می شود.

هنگامی که اعصاب حسی آسیب دیده در حال بازسازی هستند، ممکن است احساس تغییر یافته  ای مانند سوزن سوزن شدن، یا حتی سوزش وجود داشته باشد. با درمانگر خود در مورد روش‌هایی برای رفع این پارستزی‌های پس از آسیب نخاعی، مانند تحریک الکتریکی، تکنیک‌های حساسیت‌زدایی، یا آموزش مجدد حسی صحبت کنید.

نحوه اندازه گیری بهبودی جسمانی پس از آسیب نخاعی

روشهای مختلفی برای اندازه گیری پیشرفت بهبودی پس از آسیب نخاعی وجود دارد. با این حال، هنگام استفاده از این روشها باید احتیاط کرد. تثبیت اعداد و ریکاوری جسمی امکان دارد ناامید کننده باشد، چرا که ممکن است پیشرفتهای اندک بین نقاط عطف بزرگتر نادیده گرفته شود. از این رو، شناخت اینکه چگونه پزشکان بهبود آسیب نخاعی را اندازه می‌گیرند می‌تواند مفید باشد، اما نباید به هدف نهایی تبدیل شود.

مقیاس ASIA

اگرمشتاق شناخت روشی برای اندازه گیری پیشرفت هستید، بهتر است نگاهی به مقیاس اندازه گیری آسیب بنام (AIS) بیندازید. در این مقیاس پنج سطح بندی وجود دارد که سطح A، به عدم هیچگونه عملکرد حرکتی یا حسی درنواحی پائین تراز سطح آسیب  نخاعی کامل اشاره دارد و سطح E  به بهبود عملکرد کامل اشاره دارد.

افراد دچارآسیب نخاعی که توانبخشی دقیقی را دنبال می کنند، اغلب می توانند در مقیاس ASIA “” به یک سطح بالاتر پرش کنند. برای مثال، یک فرد نخاعی امکان دارد که بتواند با یک برنامه درمانی ثابت که در منزل دنبال می کند، از AIS B ( عملکرد حسی باقی مانده، اما بدون هیچ عملکرد حرکتی) به سطح  AIS C (  که بیش از نیمی از عضلات زیر سطح آسیب عملکرد حرکتی دارند) «پرش» کند.

اغلب ممکن است، ماهها یا حتی سالها توانبخشی مداوم طول بکشد تا فرد نخاعی بتواند درمقیاس آسیب ASIA جهش داشته باشد. به همین دلیل است که تمرکزروی نقاط عطف کوچک، بیشتر از موارد بزرگترانگیزه ‌بخش است.

بسیاری از افراد دچار آسیب نخاعی، می توانند حداقل تا چند سطح از حس وحرکت عضلانی بهبود  پیدا کنند، به این معنی که ممکن است علائم ازسطح فعلی آسیب به سطح آسیب‌دیدگی پایین‌تربهبود یابد. به عنوان مثال، می توان یک فرد دارای آسیب T4 را به یک فرد آسیب  T5، یعنی بااختلالات عملکردی کمتر، بازیابی کرد.

اگرچه ممکن است ظاهرا” به نظر برسد که شما در حال بهبودی « فقط » در یک سطح هستید، اما در واقع این موضوع، نشانه ای باورنکردنی از پیشرفت است. چنانچه، هم با درمانگرخود و هم در خانه خود، بطور اصولی ومستمربه برنامه های توانبخشی خود ادامه دهید، این امکان وجود دارد که سطح آسیب ازT5  به T6  و  حتی غیره تبدیل شود، چرا که تحریک نوروپلاستیسیته و عملکرد ها به آرامی بازیابی می شوند.

همچنین، گاهی اوقات ممکن است به دلیل نقاط عطف بزرگ‌تر، مانند راه رفتن مجدد، متوجه علائم بهبودی ناشی از آسیب نخاعی نشوید، اما سعی کنید همواره به تمرکز برنشانه‌های کوچک بهبودی را درنظر داشته باشید. بنابراین باید حتی پیروزی‌های کوچک را هم جشن بگیرید.

به همین دلیل،  توصیه می شود که حتما یک دفتر بهبودی داشته باشید و در یک برنامه درمانی خانگی، مانند درمان خانگی FitMi که به طور خودکار پیشرفتهای شما را ردیابی می کند ، شرکت نمائید.

علائم روانشناختی بهبودی از آسیب نخاعی

بسیاری از افراد دچار آسیب نخاعی و اعضای خانواده  آنان، فقط بر روی بهبودی علائم جسمی تمرکز می کنند، اما واقعیت این است که نباید جنبه های روانی بهبودی نادیده گرفته شوند. همیشه سلامت روان می تواند باعث ارتقاء بهبود جسمی شود، بنابراین نکته مهم این است که هرگز نباید یکی از آنها را بر دیگری اولویت دهید. مراقبت های روانی پس از آسیب نخاع ازضروریات هستند. در زیر برخی از علائم روانشناختی بهبودی پس از آسیب نخاعی آورده شده است:

• جستجوی درمان یا مشاوره

آسیب نخاعی چالش‌ها و تغییرات ناخواسته ای را درسبک زندگی روزمره مانند استفاده از ویلچر یا تغییر شغل به همراه دارد. این موضوع یکی از دلایل متعدد، افسردگی پس از آسیب نخاعی محسوب می شود.

ضعف سلامت روانی می تواند انگیزه های لازم برای پیگیری بهبودی جسمانی را مختل کرده، و روند بهبودی را به سمت نزول بصورت مارپیچ وارببرد . افراد نخاعی، نباید در مورد جستجوی کمکهای روانشناختی مانند روان درمانی یا مشاوره احساس شرم کنند.

در واقع، این موضوع، می تواند نشانه بهبودی باشد، و به این معنی است که شما آمادگی دارید تا برای بهبود احساس خود نسبت به وضعیت خود اقدام کنید. از پزشک یا درمانگر خود در مورد گروه های حمایتی محل زندگی خود  که می توانید با سایر افراد مبتلا به ضایعه نخاعی شرکت کنید، پرس و جو نمائید.

علاوه بر این، یکی از نظرسنجی ها،  نشان می دهد  که ۸۶ درصد از افراد مبتلا به تترا پلژی (فلج از گردن به پایین) کیفیت زندگی خود را متوسط یا بهتر از متوسط ارزیابی می کنند. رسیدن به این سطح از پذیرش ممکن است زمان ببرد، اما این کاری است که بسیاری از افراد نخاعی انجام داده‌اند و شما نیز می‌توانید با اقدام درست آن را انجم دهید.

• تعیین اهداف کوچک و بزرگ

وقتی فقط اهداف بزرگ را تعیین می کنید، احتمالا” باید زمان زیادی را در این مسیر صرف کنید که احتمالا” می تواند به مرورباعث دلسردی شود. بنابراین، بهتراست که از ذهنیت همه یا هیچ فاصله بگیرید و اهداف بزرگ و کوچک را تعیین کنید. این کار، نه تنها باعث افزایش انگیزه شما می شود، بلکه کمک می کند تا بتوانید شاهد تمام نشانه های بهبودی که درطول مسیر اتفاق می افتد، باشید.

• در مورد پیش آگهی های پزشک خود ، با احتیاط کنجکاوی نمائید

همیشه باید به صحبتهای پزشکان و درمانگران خود گوش دهید، به خصوص  اینکه توصیه های پزشکی در خصوص تمرینات و راهنمایی های ارائه شده،  اهمیت زیادی دارند. گفته های متخصصان، می تواند به بهبودی شما کمک کند، اما شما می توانید تا در مورد محدودیت های اعلام شده به شما کنجکاوی کنید.

به عنوان مثال، اگر یک فرد دارای آسیب نخاعی ناکامل باشید، احتمالا” پزشکتان خواهد گفت که دیگر هرگز نمی توانید راه بروید –  اما بعد که به لطف تحقیقات مجدانه خود متوجه می شوید افراد دچار آسیبهای نخاعی ناکامل، امید بیشتری برای بهبودی خواهند داشت – این موضوع شما را به سمت پیگیری ها و توانبخشی های بیشتر سوق خواهد داد. بنابراین بهتر است تا آنجا که می توانید با مهربانی در مورد آنچه که دارید، کنجکاوی کنید.

مطالعات نشان داده است که بین ۲۰ تا ۷۵ درصد از افرادی که دارای ضایعه نخاعی ناکامل هستند، تا یک سال پس از آسیب، توانسته اند درجاتی از ظرفیت راه رفتن را بهبود بخشند. این موضوعی اسست که نه خود شما و نه پزشکتان، به طور قطع نمی‌داند که آیا بخشی از این درصد خواهید بود یا خیر. لذا، تنها کاری که می توانید انجام دهید این است که کنجکاو بمانید، کوشا باشید و به دنبال توانبخشی بیشتر بروید.

ردیابی علائم منحصر به فرد بهبودی از آسیب نخاعی

درست است که علائم جسمی و روانی بهبودی پس از آسیب نخاعی موضوعاتی جدا از یکدیگر جدا هستند، اما به اندازه یکسانی اهمیت دارند. شما می توانید با دنبال کردن یک برنامه ورزشی، وتلاش مستمر در خانه و همچنین توجه به سلامت روانی خود، بهترین مسیر بهبودی را برای خود رقم بزنید.

همچنین، با درمانگران خود در مورد مقیاس AIS  صحبت کنید و پیشرفت خود را در یک دفترچه بهبودی ثبت کنید. با وجود اینکه، ممکن است چندین ماه یا حتی سال ها طول بکشد تا ” پرش” به یک سطح انجام شود، اما  بسیاری از نقاط عطف کوچک در این بین رخ می دهند که شایسته تجلیل خواهند بود.