آسیبهای شایع در دستها و شانه های افراد نخاعی
تام از کسانی است که مدت ۲۰ سال با آسیب نخاعی زندگی کرده، تا این زمان هیچ درد وناراحتی در شانه های خود احساس نکرده بود. اما به یکباره درد ناجوری در شانه هایش شروع شد. شاید علتش این بود که ون جدید او فرمان هیدرولیک نداشت، شاید هم دلیلش این بود که در خانه، زمان زیادی، ویلچرش را روی فرش حرکت می داد وشاید هم دلایلی دیگر. در هر حال علتش هر چی که بود، شانه اش آسیب دیده بود. او فکر می کرد که اگر صبر کند دردش از بین می رود وخدش خوب می شود. اما بعداز سه چهار ماه اوضاع خیلی بدتر شد، بطوری که بدیگره هیچ وجه نمی توانست آنها را حرکت دهد.
افزایش سن ، فرسایش بدن، فشار بیش از حد به بدن
در واقع، داستان تام یک داستان غیرعادی نیست؛ و همه ما این انتظار را داریم که با افزایش سن، دردهای جسمی بیشتری را تجربه کنیم. در واقع موضوع افزایش سن و فرسوده شدن بدن در همه افراد با همدیگر اتفاق می افتند . اما آنچه که در مورد تام متفاوت بوده این است که او بعد از آسیب نخاعی فرد خیلی فعالی بوده وشاید این فعالیت بیش از حد عامل فرسودگی دستها و شانه ها بوده است. بطورکلی مطالعات نشان داده که درد دستها وشانه ها در میان افراد دچار آسیب نخاعی نسبت به سایر افراد عادی جامعه بیشتراست.
چگونه این نوع آسیبها ایجاد می شوند
درد و ضایعات ناشی از فعالیتهای مفرط و هرروزه، از علتهای مهم ایجاد دردهای تکراری اندامهای فوقانی محسوب می شود. اما ، این موضوع از فردی به فرد دیگر متفاوت است. به این معنا؛ فعالیتی که باعث ایجاد آسیب ودرد در یک نفر می شود ممکن است برای شخصی دیگر دردناک نباشد . اما معمولا”، هر چه فعالیتی بصورت تکراری وهمه روزه اجرا شود و نیرو وفشار زیادی برای این فعالیت لازم باشد، احتمال آسیب و درد بیشتر خواهد بود. به عنوان نمونه، به تعداد دفعاتی که هرروز از روی ویلچر جابجا می شوید فکر کنید، همچنین فشار زیادی را که هنگام انتقالها روی سطوح مختلف یا جابجائی به بالا و پائین ویلچر وارد می شود را در نظر بگیرید، یا مثلا” موقع داخل و خارج شدن از وان حمام، یا بلند بودن صندلی خودرویی که انتخاب کرده اید، در همه این موارد فشار زیادی روی شانه ها ومفاصل بدن شما وارد می شود. این قبیل فغالیتها، از شروع تا پایان روز، می توانند فشار خیلی زیادی را به شانه ها و مچ دستهای شما وارد آورند.
ضایعات حاصل از استفاده مفرط می تواند تقریبا”بر روی همه مفاصل اندامهای فوقانی تاثیر بگذارد، اما بیشترین تاثیر آنها بر روی مفاصل شانه و مچ دستها خواهد بود. چراکه عمده فشار برروی این قسمتها وارد می شود. درد ممکن است بصورت مداوم یا فقط هنگام اجرای بعضی فعالیتها مثل راندن ویلچردر مسافاتهای طولانی احساس شود. گاهی اوقات هنگامی درد شروع می شود که کارخاصی بصورت مفرط وروزانه انجام شود مانند بلند کردن یک چیز سنگین یا اجرای یک کار بصورت سریع. فعالیت سنگین می تواند بلند کردن یک شیء سنگین مثل ویلچر یا وزن بدن خود فرد هنگام انتقال باشد.
آسیب های شایع در دست و شانه افراد نخاعی
سه آسیبی که بطور مکرر در افراد دچار ضایعه نخاعی دیده می شوند، عبارتند از:
- پارگی تاندونهای مفصل شانه
- التهاب شدید تاندونهای عضلات بازو
- سندرم تونل کارپال
پارگی تاندونهای مفصل شانه
ناحیه مفصل شانه از چهار عضله و تاندونهای آنها تشکیل شده است. این عضلات از شانه حمایت می کنند و تقریبا” در تمام حرکات دست وشانه دخالت دارند. عوامل زیادی، از جمله میزان فعالیت و سن می توانند با افزایش فشار روی این تاندونها و کاهش جریان خون در آنها همراه شوند. که در نهایت، می تواند یک حالت پارگی، بسته به مقدار آسیب وارده به تاندونها و بافتهای نرم – بصورت جزئی یا کامل – اتفاق بیافتد. شایعترین علامت این عارضه، درد یا ناتوانی در بالابردن دست به بالای سر می باشد.
التهاب شدید تاندونهای عضلات دوسر بازو
عبارتست از التهاب تاندون عضله خلفی دو سر بازو و اغلب در کسانی دیده می شود که دچار پارگی تاندون مفصل شانه نیز شده اند. هنگام حرکت طبیعی دست، تاندونهای عضلات دوسر بازویی در شیار داخل قسمت فوقانی استخوان دستحرکت می کنند. حرکات تکراری و شدید می تواند باعث تورم و درد این تاندونها واطراف آن شود. حتی استفاده مکررمی تواند باعث پارگی تاندون گردد. معمولا” درد در نزدیکی بخش جلویی مرکز شانه یا تاحدی در قسمت پائین تر و سمت بیرون دست احساس می گردد. همچنین ممکن است هنگامی که فرد سعی می کند دست خود را به سمت پشت ببرد نیز درد را حس می کند. درصورت عدم درمان، ممکن است مصدوم تا حدی فعالیتهای شانه خود را ازدست بدهد.
سندرم تونل کارپال
این سندرم موقعی ایجاد می شود که یکی از اعصاب خاص دست در گیر می شود، چرا که این عصب از داخل یک کانال باریک در مچ دست بنام تونل کارپال عبور می کند. معمولا” علائم آن شامل درد یا بی حسی در انگشت شست و دو انگشت اول می باشد. ممکن است این علائم هنگام بیدار شدن از خواب احساس شوند، اما بعد، با تکان دادن دستها رفع شود. همچنین خم کردن مچ دست معمولا” باعث باریک شدن کانال شده و علائم را شدیدتر می کند. بر اساس تحقیقات انجام شده، فشار مکرر وشدید روی مچ خم شده، عمدتا” باعث افزایش خطر سندرم تونل کارپال می شود. متاسفانه، افراد دچار ضایعه نخاعی روزانه با مچ خم شده خود فعالیتهای زیادی را انجام می دهند. انتقال ها، جابجا کردن وزن بدن، و استفاده از عصا تنها تعدادی از این فعالیتها محسوب می شوند.
ارزیابی درد و تغییر فعالیتهای روزمره
درد در اندامهای فوقانی می تواند در اثر آسیبهای مختلفی شروع شود، که اغلب، علائم آن در افراد مختلف خیلی مشابه هستند. لذا همزمان با شروع درد، خودتان آن را ارزیابی نمائید. برای ارزیابی درد به سئوالات زیر پاسخ دهید:
- آیا درد تیز و به دنبال یکسری حرکات ایجاد می شود، یا اینکه بصورت مداوم و خسته کننده است؟
- محل دقیق درد کجاست؟ –یک نقطه خاص روی شانه یا مچ دست، یا اینکه همه جا و در تمام قسمتها احساس می شود؟
- چه زمانهایی آن را حس می کنید – همه وقتها یا فقط گاهی اوقات؟
- به چه صورت شروع می شود – سریع؛ یا اینکه معمولا” آرام و کند؟
خیلی از افراد قبل از اینکه به دنبال درمان باشند، متحمل درد زیادی می شوند. اما، شاید نادیده گرفتن مکرر درد، بهبودی آن را محدود کند. یک تشخیص دقیق، و توجه به جنبه های مختلف درمان به شما کمک می کند که گزینه ها معقول را انتخاب کنید.
آمادگی این را داشته باشید که به پزشک خود بگوئید، چه فعالیتهایی را با دستهای خود انجام می دهید. فقط به او نگوئید که شما از دستهای خود برای انتقال استفاده می کنید. آماده باشید که توضیح دهید یا حتی نشان دهید چقدر، از کی و چه مواقعی، به دستهای خود فشار می آورید. این موضوع یعنی فعالیتهای روزمره شما، نه تنها ممکن است علت درد باشد، بلکه با استفاده از توصیه های پزشکان مبنی بر تغییر دادن برخی از فعالیتهای خود می توانید به درمان درد کمک قابل توجهی کنید.
گزینه های درمان
برای بیشتر تشخیص ها، احتمالا” بیش از یک گزینه درمانی در پیش روی خواهید داشت. آنچه که شما انتخاب می کنید بستگی به علت درد شما متفاوت خواهد بود. و اینکه چگونه فعالیتهای روزانه و استقلال شما برروی گزینه درمان تاثیر خواهد گذاشت.
بیشتر درمانها بصورت محافظه کارانه شروع می شوند. محافظه کار انه می تواند به مفهوم تغییر یا کاهش فعالیتهای جاری، خرید یکسری تجهیزات، افزایش میزان کمکی که از دیگران می گیرید یا استراحت دادن به مفاصل باشد. ممکن است لازم باشد یکسری عکسبرداری ها انجام شود. باید ببینید چه روشهای دیگری می تواند برای انجام بعضی از کارهای خود جایگزین شود؟ آیا بعضی از کارها را می توانید توسط افراد خانواده تان انجام دهید؟ آیا می توانید برای اینکه شانه شما استراحت کند، یک نفررا به عنوان مراقب یا خانه دار برای انجام کارهای سنگین استخدام کنید؟ گزینه های با هزینه پائین از جمله تخته انتقال، میله های دستگیره، نیمکت وان، یا اسپلنیت ها ( تجهیزاتی که برای ثابت نگهداشتن عضو آسیب دیده بکار گرفته می شوند ) خیلی می توانند کمک کننده باشند. یک متخصص کاردرمانی یا فیزیوتراپ می تواند به شما کمک کند تا گزینه های درمانی را ارزیابی کرده و آنچه که نیاز دارید را انتخاب کنید.
ممکن است پزشک شما برای کاهش درد یا کاهش التهاب مفصل، توصیه به مصرف دارو کند. مصرف داروها می توانند موثر باشد، بخصوص اگر با استراحت و حذف فعالیتهای ایجاد کننده درد همراه شوند. فراموش نکنید که، بیشتر داروهای ضد درد می توانند باعث ایجاد یبوست شده و بر روی برنامه اجابت مزاج شما تاثیر بگذارند. بنابراین بهتر است قبل از مصرف داروها، در مورد دیگر اثرات جانبی آنها پرس و جو کنید. همچنین مطمئن شوید که پزشک تان، از تمام داروهای مصرفی شما مطلع باشد.
درمورد برخی افراد، جراحی بهترین گزینه است. اما جراحی – حداقل در یک دوره کوتاه – می تواند بطورقابل ملاحظه ای استقلال فرد را کاهش دهد. هنکگم بازتوانی و بهبودی قسمتهای آسیب دیده، ممکن است نیا زبه اجاره یک ویلچر برقی داشته باشید و امکان دارد ضرورت داشته باشد که یک نیروی کمکی برای خودتان در نظر بگیرید. بطورکلی بهتر است قبل از جراحی، دوره بازیابی را بصورت جزء به جزء با پزشک خود در میان بگذارید، و تمام پیش بینی ها و ترتیبات لازم را انجام دهید .
یکسری از آینده نگری ها
اگر احتمال بروز درد یا آسیب دیدگی شانه در آینده برای شما وجود دارد، به این معنی است که باید تا حد ممکن کمتر به دست و شانه های خود فشار آورید و با دستان خود کمترین مقدار کار را انجام دهید، یعنی باید به هر قیمتی که شده از دستهای خود محافظت کنید؟ ورزش مناسب و حرکات متعادل برای سالم نگه داشتن مفاصل بسیار مهم است. اما، کلمه کلیدی، تعادل است. انتخاب هایی که امروز بکار می گیرید ، همراه با افزایش سن بر کیفیت زندگی شما تأثیر می گذارد. نکته پایانی، توجه داشتن و انتخاب مناسب است.