پوکی استخوان در افراد آسیب نخاعی – تشخیص، پیشگیری، درمان
استخوانها در طول دوره زندگی ما، با افزایش سن و به دلیل کاهش تراکم دائما ” دچار شکستگی می شوند، اما خوشبختانه خودشان را باز سازی می کنند. در طی این فرایند، استخوانها چندین ماده حیاتی – به ویژه کلسیم – را از دست می دهند و سپس آنها را جایگزین می کنند. اما در افراد مبتلا به آسیب نخاعی، ممکن است روند از دست دادن مواد معدنی سریعتر از جایگزینی آن اتفاق بیافتد و این موضوع باعث شکننده شدن استخوانهای آنها می شود. شکستگی ها می توانند – تقریبا” بدون هیچ دلیلی – هنگام فعالیت در دامنه های حرکتی، بعد ازیک زمین خوردن ساده، حتی بعد از یک اسپاسم ناجور رخ دهد. معمولا” استخوان ران ( استخوان بلند ) تحت تاثیر قرار می گیرد، اما استخوانهای پشت ( مهره های ستون فقرات ) ومچ دست نیز درگیراین مشکل می شوند. پوکی استخوان می تواند باعث محدود شدن عملکردها شود و اگر در وضعیت نشسته این اتفاق بیافتد، می تواند خطرآسیب پوستی ومشکلات تنفسی را افزایش دهد.
پوکی استخوان تقریبا” درهمه افرادی که پیر می شوند، اتفاق می افتد. در میان افراد غیر معلول، زنان مسن که یائسگی را پشت سر گذاشته اند، مشکلات پوکی استخوان را بیشتر از مردان تجربه می کنند. با وجود آسیب نخاعی، داستان متفاوت خواهد بود.
پوکی استخوان در افراد مبتلا به آسیب نخاعی:
در ابتدای آسیب نخاعی – صرف نظر از سن و جنسیت – استخوانها شروع به از دست دادن مواد معدنی کرده و تراکم آنها کاهش می باید. در مورد دلیل این موضوع هنوز اطمینان کافی وجود ندارد، اما، چند تئوری در این مورد وجود دارد. اول اینکه، تمام مواردی که برای افراد غیر معلول، باعث ایجاد پوکی استخوان می شوند، در مورد افراد دچار آسیب نخاعی نیز مطرح هستند. از جمله این خطرات می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- دیابت
- استفاده از برخی داروها. مانند: داروهای ضد افسردگی، وارفارین ( کومادین )، مصرف طولانی مدت داروهای ضدانعقادی(هپارتن)، کورتیکوستروئیدها، داروهای تیروئید، ضدتشنج و ضد اسید
- لاغربودن یا داشتن بدن نحیف
- نژادهای پوست روشن یا موهای روشن
- کمبود کلسیم و ویتامین D
- مصرف سیگار
- ابتلاء به اسکلیوزیس
- مصرف بی رویه الکل و کافئین
- پیروی از یک رژیم غذایی سرشار از فیبر اما حاوی پروتئین و کلسیم کم
- برخی از عوارض پزشکی: جراحی معده یا جراحی های مربوط به کاهش وزن
- نژاد های آسیایی
دوم اینکه، خود آسیب نخاعی معمولا” یکسری خطرات اضافی ایجاد می کند. آسیب نخاعی باعث می شود کسانی که به تازگی مجروح شده اند، روی تخت بمانند. اینجاست که پوکی استخوان و بی تحرکی دست به دست هم می دهند. همچنین می دانیم که فشار وزن بدن بر روی استخوانها به استحکام آنها کمک می کند، اما خیلی از کسانی که از ویلچر استفاده می کنند، سالها ازاین موضوع بهره مند می مانند. ازسوی دیگر، پژوهشگران معتقدند عوامل دیگری علاوه بر فشار وزن و فعالیت بدنی، بخاطر خود آسیب نخاعی وجود دارند . از جمله تغییراتی که در سیستم عصبی خودکار و دستگاه گردش خون ایجاد می شود، یکی از دلایلی است که گمان می رود باعث تسریع پوکی استخوان در اوایل آسیب نخاعی باشد. در چند روز اول آسیب دیدگی، بدن شروع به تخلیه مواد معدنی، و در درجه اول از طریق ادرار می کند. این موضوع گویای این مطلب است که استخوان در حالت تجزیه و پوک شدن قرار می گیرند. این مواد شیمیایی نسبت به افراد غیرمعلول بستری روی تخت، با ترتیبی متفاوت و با سرعتی متفاوت از بدن خارج می شوند.
خبر خوب این است که :
از دست دادن سریع تراکم استخوانی که بلافاصله پس از آسیب نخاعی شروع می شود ، معمولاً بعد از حدود دو سال متوقف می شود. در واقع کسانی که ۳۰ تا ۴۰ سال از آسیب آنها می گذرد، در مقایسه با افرادی که کمتر از یک دهه آسیب دیده اند، پوکی استخوان بیشتری ندارند. و فقط داشتن پوکی استخوان، به این مفهوم نیست که دچار شکستگی خواهند شد. بطورکلی، درحدود ۱ تا ۶ درصد افراد آسیب نخاعی دارای شکستگی حاصل از استخوان – شکننده هستند. به نظر می رسد که این عدد زیاد باشد، اما از نظر آماری اینطور نیست و باید گفت که بازهم شانس به نفع آنهاست.
نحوه تشخیص پوکی استخوان:
پوکی استخوان از طریق آزمایش خون، تجزیه ادرار و روشهای پیشرفته قابل تشخیص است که از این قرارند:
- جذب سنجی اشعه ایکس با انرژی دوگانه (اسکن DXA) – در این روش، تراکم استخوان در کل بدن اندازه گیری می شود. این آزمایش برای تشخیص پوکی استخوان ارجحیت دارد و می تواند برای اندازه گیری میزان پوکی استخوان بطور سالیانه انجام شود.
- جذب سنجی انرژی اشعه ایکس با انرژی منفرد – فقط اندازه گیری تراکم استخوان در بازوها و پاها را اندازه گیری می کند.
- سنجش تراکم استخوان با سونوگرافی – تراکم استخوان در انگشتان، پاشنه ها و استخوان های پا اندازه می شود.
اما پزشکان در مورد اینکه کدام آزمایش بهتر است یا اینکه با چه روشی بیماری را تشخیص و پیگیری کنند ، اتفاق نظر ندارند. چرا که ؟ این آزمایشات غالباً هزینه زیادی دارند و فقط در مورد آنچه که قبلاً می دانستیم به ما اطلاعات می دهند.
در هرحال اگر کسی دچار ضایعه نخاعی شده باشد، تا حدی دچار ضعیف شدن استخوان خواهد شد. غالباً پزشکان آنچه را باید بدانیم را نمی توانند به ما بگویند: اینکه آیا ما یکی از کسانی هستیم که در واقع دچار شکستگی خواهد شد یا نه. اگر معلوم شود که شما واقعا” شکستگی دارید، در این صورت ممکن است پزشکتان آزمایشاتی را درخواست کند که احتمال ابتلا به شکستگی را نشان دهد و از سایر علل احتمالی شکستگی امتناع خواهد کرد.
درمان پوکی استخوان:
متأسفانه، احتمالاً نمی توان پوکی استخوان را درمان کرد. چرا که اتفاق نظر کلی بر این است که نمی توان مواد معدنی از دست رفته را به استخوان بازگردانید. اما ، احتمالاً اقداماتی وجود دارند که می توانند در جلوگیری از فرار مواد معدنی از استخوان ها کمک کنند:
- فعالیت بدنی خود را افزایش دهید – به ویژه با ورزش هایی که باعث فشار وزن روی بدن می شوند یا ورزشهای مقاومتی. دوچرخه های تحریک عملکرد الکتریک ( FES ) و ویلچرهای ایستا کافی نیستند.
- اگر زن هستید و یائسه شده اید، مصرف مکمل های استروژن می تواند به شما کمک کند. اگر پزشک این موارد را برای شما تجویز کرد، به انجام چکاپهای دوره ای خود پایبند باشید، چراکه مصرف مداوم استروژن می تواند با یکسری عوارض جانبی همراه باشد.
- برای زنان و مردان به طور مشترک، داروهای دیگری نیز وجود دارند.
- تاثیر فوزاماکس و تمام بی فسفاتها در درمان پوکی استخوان عموم مردم ثابت و FDA آن را تأیید کرده است. برای جلوگیری از ریفلاکس معده، باید بعد از مصرف آنها در حالت نشسته باشید.
- رالوکسیفن (Evista)، کلسی تونین، فلوراید، Teriparatide ، دنوسوماب ( (Proliaاز دیگر داروهایی هستند که معمولاً برای درمان پوکی استخوان استفاده می شوند.
- تا می توانید کلسیم بیشتری بخورید – شیر، بستنی، صدف و غیره. اگر نمی توانید از طریق رژیم غذایی، کلسیم کافی دریافت کنید، با پزشک خود صحبت کنبد تا در مورد شروع مکمل کلسیم اقدام نمائید . انواع مختلفی از مکمل ها وجود دارند. درمیان آنها کلسیم سیترات بهتر در بدن جذب می شود.
- ویتامین D بیشتری دریافت کنید – بدن شما با قرار گرفتن در معرض نور خورشید و از طریق خوردن غذاهایی مانند ماهی و سبزیجات برگ سبز، ویتامین D تولید می کند. قبل از مصرف مکمل این ویتامین با پزشک خود صحبت کنید.
- سیگار را ترک کنید . مصرف دخانیات از دست دادن استخوان را تسریع می کند.
- مصرف الکل را منع کنید. الکل نیز باعث از بین رفتن استخوان می شود.
- بدن خود را در حالت خوب قراردهید – صاف بنشینید.
- از زمین خوردن خود جلوگیری کنید. مراقب عواملی که باعث سقوط وزمین خوردن می شوند باشید.
چند نکته در مورد اسپاسم:
اسپاسم به استخوان های بدن فشار وارد می کند. اسپاسم، همانند تحمل وزن بدن، می تواند استحکام استخوان را حفظ کند. به نظر می رسد این واقعیت که – افراد فاقد اسپاسم نسبت به افراد مبتلا به اسپاسم اغلب مشکلات بیشتری در مورد شکستگی پا دارند – این موضوع را تأیید می کند. با این حال، خود اسپاسم هم باعث شکستن استخوان ها شده است. بنابراین پیام این است که برخی ازاسپاسمها بیشتر از اینکه بد باشند ، خوب هستند. همچنین، اگر مدت خیلی زیادی است که از ویلچرایستا یا از دستگاههای مخصوص ایستادن استفاده نکرده اید، بهتر است قبل از استفاده با پزشک خود مشورت کنید، چرا که احتمال شکستگی استخوان با چنین شرایطی زیاد است.
پیش آگهی شکستگی:
گاهی اوقات شکستگی های حاصل از پوکی استخوان، حتی بدون آسیب جدی اتفاق می افتد. خیلی نگران این موضوع نباشید. فقط باید کمی بیشتر مراقب باشید و دقت کنید که: قبل از جابجایی ها، پاها را از جاپایی های ویلچر دور نگه دارید یا حواستان باشد که پنجه پاها روی جاپایی قرار گرفته باشد. وقتی روی تخت هستید، هنگام تغییر وضعیت، بدن را به آرامی حرکت کنید یا اینکه در حالت نشسته، اگر پاها خم ، روی هم یا پیچ دارد، آرام حرکت کنید.
درصورت احتمال وجود شکستگی:
آرامش خود را حفظ کنید. معمولاً این نوع شگستگیهای استخوان، اورژانس محسوب نمی شوند و احتمالا” ضرورت ندارد که اورژانس را خبرکنید. اما با وجود موارد زیر، شرایط می تواند اضطراری محسوب شود:
- اگر مستعد اتونومیک دیس رفلکسی هستید و احتمالا” با علائم آن مواجه می شوید.
- اگر درد خیلی شدید دارید.
- اگر استخوان، به پوست رسوخ نکرده باشد، یا اگر به پوست رخنه نکرده، اما به نظر می رسد خونریزی زیادی در زیر پوست وجود دارد.
- اگر تورم شدید و ناگهانی ایجاد شده باشد.
- اگر احساس سرگیجه ، حالت تهوع دارید و یا به عبارتی واقعاً ” احساس خیلی بدی” دارید.
حتی اگر مشخص شد که مورد اورژانسی نیست، با پزشک خود تماس بگیرید. ضرورت دارد در اسرع وقت یک عکسبردای با اشعه ایکس انجام شود. با استخوان شکسته با احتیاط رفتار کنید. سعی نکنید آن را به شکل قبلی برگردانید. اگر شکستگی در ناحیه پاها است، از پیچاندن و تاب دادن پاها خودداری کنید و تا می توانید آن را بالا نگه دارید. اگر شکستگی در دستها است، آن را در نزدیکی بدن قرار دهید. خودتان را با جوراب، شلوار، ژاکت هایی که پوشیدن آنها دشوار است به چالش نکشانید – اما برای گرم نگه داشتن بدن خود، به اندازه کافی لباس راحت یا پتو داشته باشید. اگر تنها زندگی می کنید، بهتر است که با یکی از دوستان خود تماس بگیرید تا شما را تا مطب دکترهمراهی کند!
به یاد داشته باشید:
اگرچه پوکی استخوان و آسیب نخاعی یک واقعیت زندگی است و یک خطر جدی محسوب می شود، اما بیشتر افراد آسیب نخاعی دچارشکستگی استخوان نمی شوند. هزاران نفر وجود دارند که بدون هیچگونه شکستگی به سن پیری رسیده اند. و دراین مورد اغلب، شانس با شماست.