توصیه های توانبخشی به بیماران ضایعه نخاعی ( بدون کرونا و مبتلا به کرونا )
به طورکلی، موضوع توانبخشی بسیارمهم بوده و در وواقع بخش جدایی ناپذیر از زندگی بیماران مبتلا به آسیب نخاعی محسوب می شود و باید در دوره همه گیری کوید -۱۹ نیز به عنوان یک برنامه آموزشی حتی بصورت از راه دور تداوم داشته یابد. لذا با توجه به نقش توانبخشی در بازتوانی و روند رو به بهبود مبتلایان آسیب نخاعی، در این مقاله مهمترین توصیه های توانبخشی در سه بخش برای افراد بدون کرونا، مبتلایان به کرونا با علائم معمولی و مبتلایان باعلائم شدید به اختصار آورده شده است:
-
توصیه های توانبخشی به بیماران آسیب نخاعی ( بدون علائم کرونا ):
بطورکلی در توانبخشی بیماران مبتلا به آسیب نخاعی ، باید مقوله های با دقت مورد توجه قرارگیرند:
وضعیت استقرار بدن
وضعیت قرارگیری بدن بیمار در حالتهای خوابیده و نشسته یکی از مقوله های خیلی مهم محسوب می شود که البته به سطح ضایعه بیمار بستگی دارد. وضعیت استقرار مناسب بدن می تواند از عوارض ثانویه ای مانند زخم فشاری، سفتی مفاصل و نظایر آن جلوگیری کند.
فعالیت بدنی و ورزش
نکته خیلی ضروری این است که بیماران دچار آسیب نخاعی بایستی حداقل دو بار در روز، ” تمرینات دامنه حرکتی” را برای اندامهای غیر فلج بصورت فعال ( توسط خودشان ) و برای اندامهای فلج بصورت غیرفعالانه ( با کمک مراقب یا تجهیزات کمکی )انجام دهند، تا از سفتی مفاصل جلوگیری شود.
” حرکات کششی ” فعال و غیرفعال از جمله کشش عضلات ساق پا و همسترینگ وهمچنین کشش کپسول خلفی شانه و پکتورال بایستی حداقل دو بار در روز انجام شود.
همچنین حرکات کششی، یکی از درمانهای اولیه و مهم در کنترل اسپاسم که در میان افراد مبتلا به ضایعه نخاعی شایع است، محسوب می شود. در صورت نیاز ، برای کاهش اسپاسمها، علاوه بر حرکات کششی می توان از یک اسپیلینت استفاده شود.
برای بهبود عملکرد دستگاه گوارش ( روده – معده ) و جریان خون ناحیه شکمی، توصیه می شود که بیماران پاراپلژی مرتبا” ماهیچه های شکم خود را منقبض و منبسط کنند.
به موضوع ” فشار وزن روی اندامهای تحتانی “ نیز توصیه فراوان می شود. بیماران پاراپلژی، می توانند این کار را با استفاده از تجهیزا ت مختلف اورتوز و در حالی که کنار دیوار ایستاده اند یا با کمک دیگران انجام دهند.
ترومبوز عمقی وریدی
در بیماران ضایعه نخاعی، خطر ایجاد ترومبوز وریدی (DVT ) در اندامهای تحتانی لگن بخصوص بدنبال آمبولی ریوی خیلی زیاد است.
از جمله اقدامات پیشگیرانه می توان به استفاده از جورابهای کشی و باندهای کشی شکمی برای بهبود جریان خون، اجرای حرکات فعال و غیر فعال اندامهای فلج و ایجاد وضعیت مناسب بدن برای جلوگیری از فشار روی سیاهرگها ی بزرگ اشاره نمود.
پیشگیری از زخم فشاری
زخمهای فشاری در بیماران نخاعی بسیار شلیع است. از این رو بسیار مهم است که به بیماران و مراقبین انان آموزش داده شود تا بطور مرتب خودشان را معاینه کنند و به وضعیت پوست نواحی که بیشتر درمعرض فشار هستند توجه دقیق داشته باشند و حداقل هر دو ساعت یکبار وضعیت استقراربدن را عوض کنند. تخت های مخصوص و استفاده از تشکچه های مرغوب روی نشیمن ویلچر نیز برای این منظور مفید هستند.
اتونومیک دیس رفلکسی
مراقبان باید در مورد پیشگیری از بروز اتونومیک دیس رفلکسی (AD) در بیماران با آسیب نخاعی با سطح ضایعه بالا (بالاتر از سطح T6 ) با اقداماتی نظیر مدیریت زود هنگام یبوست، جلوگیری از احتباس ادرار و جلوگیری از پوشیدن لباس تنگ آموزشهای لازم را دیده باشند .
چند توصیه برای بهبود عملکرد تنفسی
هر گونه عملکرد غیرطبیعی در تنفس، به ویژه در بیماران تتراپلژی ، باید بطورجدی مورد توجه قرار گیرد. یکسری توصیه ها برای بهبودعملکرد تنفسی وجود دارد که از جمله می توان به حرکات کششی جهت تقویت عضلات قفسه سینه و سایرعضلات جدار قفسه سینه اشاره نمود که منجر به افزایش تحرک در قفسه سینه می شود. همچنین آموزش تنفس گلوسوفارنکس و تمرینات تنفس عمیق نیز بسیار مفید هستند.
-
توصیه های توانبخشی در بیماران آسیب نخاعی که از اشکال معمولی کوید -۱۹ رنج می برند
علاوه بر توصیه های قبلی، تمرینات تنفسی به شدت توصیه می شود، از جمله:
تنفس دیافراگمی و تنفس با لبهای جمع شده، حداقل دو بار در روز ، هر تمرین باید حداقل ۱۰ دقیقه طول بکشد.
روش سرفه های کوتاه که روش توصیه شده برای پاکسازی مجاری تنفسی و تخلیه ترشحات است بسیار مفید است.
در بیمارانی که به دلیل کوید -۱۹ بستری می شوند، توصیه می شود پروتکل های مربوط به توانبخشی و ورزش البته با نظر و موافقت پزشکان و با توجه به وضعیت قلبی ریوی و اشباع اکسیژن خون دنبال شود. اگر بیمار، علائمی مانند تنگی نفس، سرگیجه، سردرد، تاری دید، تپش قلب، عدم تعادل یا هر وضعیت غیرطبیعی دیگری را در حین ورزش تجربه می کند ، باید بلافاصله فعالیت بدنی خودرا متوقف کند. اگر علائم ادامه پیدا کند، مراجعه و مشاوره با پزشک اجباری خواهد بود.
-
توصیه های توانبخشی در بیماران آسیب نخاعی که از اشکال شدید کوید -۱۹ رنج می برند
در این بیماران، برنامه های توانبخشی باید با توجه به شرایط عمومی بیمار و با مجوز پزشک معالج توسط یک درمانگر ماهر دنبال شود.