تمرینات تنفسی و سلامت دستگاه تنفس افراد نخاعی
بطور کلی اثرات آسیب نخاعی بر روی تنفس ازاین قرارند :
• ضعف عضلات دخالت کننده در عمل دم (کشیدن هوا به داخل ریه ها ) و بازدم ( خروج هوا از ریه ها) شامل : ماهیچه های بین دنده ای ، دیافراگم و ماهیچه های شکمی .
• تکیه بر روی ماهیچه های جانبی هنگام تنفس
• نارسائی تنفسی
• البته بسته به سطح آسیب شدت تاثیرات آن متفاوت خواهد بود .
تمام افراد نخاعی حتی کسانی که سطح آسیب آنها خیلی بالاست ، می توانند با انجام تمرینات تنفسی وضعیت بدنی خود را بهبود ببخشند. وضعیت تنفس در افراد کوادری پلژی ، به دلیل فلج ماهیچه های بین دنده ای و عضلات شکمی ، و کاهش حرکت دیافراگم ، تا حد قابل توجهی دچار اختلال می شود . همچنین مشکلات تنفسی در افراد مبتلا به آسیب های قفسه سینه ای و یا ضایعات سطوح T به علت فلج عضلات شکم با درجات مختلفی نمایان می شوند . ضعف ایجاد شده در ماهیچه های دخالت کننده در تنفس ، بر روی حجم ریه ، توانائی سرفه کردن ، و توانایی حفظ قدرت تنفس در طول زمان تاثیر می گذارد. در آسیبهای نخاعی طولانی مدت ، در واقع دنده های قفسه سینه به دلیل مجموعه ای ازعوامل مانند اسپاسم و عدم تنفس عمیق در طولانی مدت ممکن است دچار یک نوع سفتی شوند . ماهیچه های تنفسی یعنی ماهیچه های موثر در عمل دم ( یعنی داخل کشیدن هوا به ریه ها ) فعالیت می کنند تا دنده ها را بالا برده و عرض قفسه سینه را افزایش دهند و بعد از آن دیافراگم طول قفسه سینه را زیاد می کند . این کار باعث ایجاد یک منطقه ی هوایی شده وهنگامی که هوا با فشار به ریه ها وارد می شود ، تنفس رخ می دهد. بازدم ( خروج هوا از ریه ها ) معمولا” یک فرایند غیر فعال است ، اماهنگامی که فرد نیاز به سرفه کردن و تخلیه ترشحات داشته باشد ، ماهیچه های موثر در بازدم نقش واقعا” مهمی دارند .
در یک فرد مبتلا به کوادری پلژی ، تنها بخش فوقانی قفسه سینه باز می شود ، در نتیجه تنفس این افراد ضعیف و کم عمق است . اما در کسانی که نمی توانند نفس عمیق بکشند و برای نفس کشیدن بر ماهیچه ها و قسمتهای جانبی خود متکی هستند ، این وضعیت منجر به خستگی آنها خواهد شد .
دو نوع اصلی از تمرینات عضلات تنفسی وجود دارد : تمرینات دم و بازدم . افراد مبتلا به آسیب نخاعی گردنی که دچار ضعف عضلات دمی و بازدمی هستند ، می توانند از هر دو نوع از این تمرینات بهره مند شوند ، اما کسانی که دچار آسیب نخاعی سینه ای هستند ، ممکن است مشکل بیشتری با ماهیچه های بازدمی خود داشته باشند .
بطورکلی تمرینات تنفسی در حفظ سلامت ظرفیت ریه ها می توانند نقش مفید داشته باشند . داشتن یک برنامه تنفسی همراه با تمرین عضلات تنفسی می تواند به عنوان بخشی از یک برنامه تمرین روزانه اجرا شود ، و احتمالا” برای افراد با سطح آسیب بالاتر از T-6 حتما” باید در نظر گرفته شوند . بررسیهای سیستماتیکی که اخیرا” انجام شده نشان داده که تمرینات ماهیچه های تنفسی برای افزایش قدرت عضلات بازدمی و ظرفیت حیاتی ریه ها بسیار مفید هستند ، اما از نقش آنها در بهبود قدرت عضلانی دمی ، استقامت عضلانی و عوارض تنفسی نمی توان برای برخی ها بهره مند گشت. البته برای درک کامل منافع احتمالی این تمرینات تحقیقات بیشتر مورد نیاز است . با این حال ، شواهد حاصل از تحقیقات به اندازه ای کافی است که نشان می دهند بسیاری از افراد مبتلا به آسیب نخاعی باید گزینه هایی از تمرینات تنفسی را برای خود در نظر بگیرند.
گزینه های تمرینات تنفسی : برای انجام تمرینات تنفسی گزینه های مختلفی وجود دارد که مهمترین آنها از این قرارند :
– دستگاههای تقویت کننده عضلات
– یوگا
– دارت با فوت کردن
– زمزمه کردن آهنگهای ساده و کشیده ، آواز خواندن ، خندیدن ، آواز های کوبه ای
– بالا انداختن شانه ها
– تنفس گلوسوفارنژنال Glossopharyngeal،
تنفس گلوسوفارنژنال (Glossopharyngeal ) : عبارتست از تنفس بدون کمک ماهیچه های اصلی یا کمک تنفسی ، که در آن هوا توسط زبان و ماهیچه های حلق ، به درون ریه ها بلیعده می شود . بیماران مبتلا به فلج ماهیچه ای مزمن این شیوه را بکار می گیرند تا تنفس خود را افزایش دهند .
Hyperinflation
امروزه یکسری دستگاه های تنفسی جدید وجود دارند . بسیاری ازآنها با توجه به اهداف افراد به عنوان نمونه دوندگان ماراتن و برای به دست آوردن بازده تنفسی عرضه شده اند . این دستگاهها می توانند با درجات متفاوتی میزان دم وبازدم را تغییر دهند و مشخص شده است که برروی بهبود فعالیت تنفسی و هماهنگی آن تاثیرگذار هستند .
اما برای تقویت ماهیچه های تنفسی گزینه های متعددی دیگری نیز وجود دارند که بیشتر دارای جنبه ی سرگرم کنندگی هستند . یوگا ، که قبلا” به آن اشاره شد ، و درواقع به عنوان یک ورزش کششی و انعطاف پذیری مورد بحث است ، تمرکز زیادی بر روی نفس کشیدن و کار تنفس دارد .
آوازخواندن : نیازمند یادگیری نحوه ی حفظ کردن نت های خاصی برای یک دوره زمانی است و برای کنترل مقدار هوای لازم جهت تکمیل یک خط از اشعار باید تلاش قابل توجهی لحاظ شود . این مهارت ها از جمله فعالیتهائی هستند که می توانند برای سلامت تنفسی افراد مبتلا به آسیب نخاعی مفید باشند . درآواز خواندن علاوه بر تمرینات کنترل نفس ، و احساس نشاط و لذت بخشی آن ، یک رضایت شخصی و آرامش روحی روانی نیزبه فرد دست می دهد ، و حتی شما مجبورید که دراین مورد خوب عمل کنید .
خنده : مشخص شده خنده هم برای بهبود کارایی دستگاه تنفسی مفید است ، و اصطلاحا” آهسته دویدن داخلی برای اندامهای های اصلی نامیده می شود. از مزایای دیگر خنده که تحقیقات آنها را تایید کرده است ، می توان به فواید مثبت روحی روانی آن از جمله افزایش تحمل درد و بهبود گردش خون اشاره نمود .
GPV که اصطلاح قابل تلفظی برای تنفس glossopharyngeal محسوب می شود ، تکنیکی برای تهویه ریه ها توسط عضلات تنفسی ، بدون استفاده از تجهیزات است . برای اجرای این تنفس ، هوا توسط زبان، گردن و عضلات دهان با فشار به داخل شش ها فرستاده می شود . این روش برای افراد وابسته به دستگاه ونتیلاتور ( هوا رسان ) عالی است ، چراکه اگر مشکلاتی با ونتیلاتور وجود داشته باشد ، می تواند برای یک مدت زمان کوتاهی جای دریچه ی تنفسی قرار گیرد .همچنین این روش برای افراد با سطوح آسیب دیدگی بالاتر نیز خوب است ، چرا که با این روش ریه ها تا حد امکان مملو از هوا می گردد . کسانی که در زمینه ی درمان تنفس بیماران دچار مشکلات تنفسی فعالیت می کنند ، می توانند چگونگی انجام GPV را آموزش دهند .
منبع : سایت : http://sci.washington.edu – تهیه و تنظیم از : مهندس عباس کاشی ( e mail : ohealth2007@yahoo.com) – دی ماه سال ۹۱ – انتشار: انجمن معلولین ضایعات نخاعی استان تهران