کلیات زخمهای فشاری

یکی از شناخته شده ترین عوارض ثانویه پس از آسیب نخاعی، زخم فشاری یا اصطلاحا” زخم بستر است. این موضوع همواره سئوالات خیلی زیادی را برای مبتلایان و مراقبین آنها ایجاد می کند. لذا افراد درگیر بایستی درک بسیار جامعی از زخم های فشار، دلیل ایجاد آنها و جلوگیری از آنها در آینده داشته باشند. لذا برای شناخت کلی گروههای هدف در زیر توضیحات کلی در این مورد ارائه شده است:

تعریفی که از زخم فشاری مرتبط با آسیب نخاعی ارائه شده  این است که: ” ناحیه ای از پوست یا بافت زیرین به دلیل از دست دادن جریان خون دچار آسیب می شود “. برای اینکه پوست سالم باشد، به یک منبع خون دائمی نیاز دارد ، در غیر این صورت، آسیب دیده و حتی عملکرد آن کاملاً متوقف می شود. “

دلیل شیوع بسیار زیاد زخم های فشار در افراد دچار آسیب نخاعی، به چند دلیل است. یکی از عوامل مهمی که باید مورد توجه قرار گیرد این است که در افراد مبتلا به ضایعه نخاعی، معمولاً قدرت حس در نقاط خاصی از بدن کاهش یا از بین می رود که به سطح ضایعه نخاع بستگی دارد. هنگامی که فرد حس خود را از دست می دهد، لزوما” احساس نمی کند که ناحیه ای از پوست دچار تحریک یا درد شده است و بنابراین برای تسکین ناحیه تحریک،  بدن خود را جابجا نمی کند و بدن را چرخش نمی دهد. هر چه تحریک پوست طولانی تر باشد، سرعت از بین رفتن سلول ها و از بین رفتن پوست بیشترمی شود.

عامل دیگری که باید توجه شود این است که زخم های فشار در درجه اول در مناطق برجسته استخوانی مانند قسمتهای زیر ایجاد می شوند:

• آرنج ها
• استخوان دنبالچه (دنبالچه)
• باسن (توبروزیت ایسیال)
• باسن
• پاشنه
• مچ پاها
• زانوها
• شانه ها
• پشت سر

بطورکلی، چهار مرحله مختلف برای ایجاد زخم های فشار و تجزیه پوست وجود دارد :

مرحله ۱:  در این مرحله زخم بازی وجود ندارد، اما تغییررنگ و / یا تغییر در درجه حرارت پوست ایجاد شده است. با ظهور این مرحله، منطقه آسیب دیده قرمز به نظر می رسد و اما لکه دار نمی شود. درافراد دارای پوست تیره، ممکن است قسمت تحریک شده با آنچه که در گذشته به نظر می رسیده متفاوت است. با لمس ناحیه تحریک شده، ممکن است احساس کنید آن قسمت نرم تر یا سفت تر شده است.

مرحله ۲: در این مرحله، بالاترین لایه پوست یعنی اپیدرم در ناحیه تحریک باز می شود و آسیب پوستی کاملا” قابل مشاهده است. از آنجا که زخم به لایه های عمیق تری گسترش می یابد، این ناحیه ممکن است همانند تاول، با دهانه کم عمق یا بصورت سایش دیده شود. در این مرحله، پوست از بین رفته و شروع به نازک شدن یا زخم شدن می کند.

مرحله ۳: در این مرحله زخم به لایه های زیرین پوست نفوذ کرده و عمیق تر می شود. ضمن اینکه بافت زیر آن آسیب  و یک دهانه در ناحیه تحریک ایجاد می شود. در داخل دهانه، ممکن است عضله، تاندون یا حتی استخوان دیده شود.

مرحله ۴:  زخم عمیق تر شده و عضله، تاندون یا حتی استخوان دیده می شوند. در این مرحله، ممکن است آسیب برگشت ناپذیر باشد و اگر بلافاصله درمان نشود، می تواند باعث ایجاد سایر مشکلات پزشکی مانند سپسیس ( عفونت خون ) یا استئومیلیت (عفونت استخوان) گردد.

در سال ۲۰۱۳، موسسه ملی بهداشت ایالات متحده،  مطالعه کاملی با عنوان ” مدیریت جامع زخم های فشار درافراد دچار آسیب نخاعی ” انجام داده که در آن: به مفاهیم فعلی و روند آینده آن پرداخته شده است. در این مطالعه، آمارکلی ابتلا به زخم فشاری در جمعیت آسیب نخاعی نسبت به بقیه بررسی ومشخص گردید که: میزان بروز زخم های فشار در جمعیت آسیب نخاعی  بین۲۵ تا ۶۶ درصد است. همچنین گزارش شده است که بیماران مبتلا به ضایعات نخاعی درسطوح بالاتر نسبت به بیماران دارای ضایعات سطح پایین تر آسیب پذیرتر هستند. فقدان حس محافظتی، عدم تنوع و تغییردر آسایشگاهها و عدم دسترسی به تجهیزات کاهنده فشار وابتلاء به بیماریهای شایع ( ازجمله دیابت، کم خونی، سوء تغذیه) به افزایش خطر ابتلا به زخم های فشار در این جمعیت کمک می کند.

این آمار حیرت انگیز نشان می دهد که ۶۶ درصد افراد مبتلا به آسیب نخاعی ( اعم از حاد یا طولانی مدت ) ممکن است به نوعی زخم فشار مبتلا شوند. بنابراین، شیوع آن بسیار زیاد است و به عنوان یک عارضه ثانویه جدی بعد ازآسیب نخاعی شناخته می شود.

 از متداول ترین اقدامات پیشگیری از زخم های فشاری می توان به مصرف آب، کنترل وزن، تغییر وضعیت استقرار بدن و حرکت دادن، رژیم غذایی مناسب اشاره کرد که موجب بهبود وضعیت پوست، سلامت و گردش خون آن می شود. در واقع بهترین کار برای افراد مبتلا به آسیب نخاعی این است که پرسنل پزشکی بر روی شناخت، آموزش و جلوگیری از زخم های ناشی از فشار تمرکز داشته باشند (مخصوصاً در مرحله حاد ) .