اصول مراقبت از پوست و پیشگیری از زخمهای فشاری

زخمهای فشاری ازعوارض مهم آسیب نخاعی و بی حرکتی های متعاقب آن هستند . با توجه به مشکل بودن فرایند درمان زخمهای فشاری ، همواره پیشگیری از ایجاد آنها در اولویت برنامه های مراقبتهای روزانه قرار دارد . در این مقاله اصول کلی مراقبت ها و نکات مهم پیشگیری از زخم فشاری بصورت فهرست وار ارائه گردیده است .

آنچه که باید بدانیم ؟

• نود و پنج درصد از زخم های فشاری قابل پیشگیری هستند ! .
• پس از آسیب نخاعی ، پوست بدن نیاز به مراقبت روزانه و توجهات زیادی دارد .
• باید هر روز زمانی را برای تمیزکردن پوست ، خشک نمودن آن ( حاصل از بی اختیاری یا عرق ) ، بازبینی پوست ازنظر وجود مشکلات یا تغییرات و همچنین حرکت دادن بدن درنظر گرفته شود تا جریان خون در پوست بهتر شده و با مصرف مایعات و تغدیه مناسب ، پوست بتواند سالم بماند .

چگونه می توانم از ایجاد زخم فشاری جلوگیری کنم ؟

• روشهای کاهش فشار ( که به نامهای جابجایی وزن ، توزیع فشار و حذف فشار نیز نامیده می شوند ) را به طورمنظم اجرا کنید .
• کاهش فشار شامل روشهایی است که طی آنها ، دروضعیت نشسته یا خوابیده طولانی مدت ، باید بدن حرکت داده شود یا از روی وزن خود بلند شوند ، تا فشار از روی مناطق مربوطه برداشته شود ، به طوری که جریان خون بتواند به خوبی گردش پیدا کند .
• هنگام نشسته روی ویلچر ، باید هر ۱۵ تا ۳۰ دقیقه ، بمدت حداقل ۳۰ تا ۹۰ ثانیه حذف فشار را انجام دهید .
• هنگامی که داخل خودرو یا سطوح دیگر ( مانند تجهیزات ورزشی ) هستید ، نیز باید روشهای حذف فشار را بکار بگیرید .
• اگر نمی توانید روشهای حذف فشار را به طور مستقل انجام دهید ، از مراقبین خود یا سایراشخاصی که در فعالیتهای روزمره به شما کمک می کنند ( مثلا” اعضای خانواده ، یاهمراهان خود ) کمک بگیرید ، تا به طور مداوم و مرتب شما را حرکت دهند و فشار را ازروی مناطقی که در معرض زخم قراردارند ، کاهش دهند .
• گروه درمانی یا پرستاران باید قبل از ترخیص شما از بیمارستان ، به شما کمک کنند تا روشهای کاهش فشار را به خوبی یاد بگیرید . چرا که روش ها و زمان بندی های کاهش فشار برای هر کسی ، با توجه به نوع ضایعه و تحمل پوست افراد متفاوت خواهد بود .
• تحمل پوست هر کسی با دیگر افراد متفاوت است . برای بعضی ها ممکن است لازم باشد ، دائما” فشار برداشته شود ، اما در مورد بعضی افراد ممکن است نیاز به این کار نباشد و کاهش فشار بصورت دوره ای و زمان بندی شده کفایت می کند . در هر حال افزایش تحمل پوست یک روند تدریجی است .
• شب ها و هنگام خوابیدن ، برای کاهش فشار ، کارهایی مثل پدگذاری ، تغییر وضعیت استقرار بدن و چرخش در بستر توصیه می شود .

پوست قسمتهای مختلف بدن را بطور مرتب بررسی کنید

• حداقل دو بار در روز ( صبحها و موقع خواب ) پوست خود را بررسی کنید . یا از یک نفردیگر یا مراقب خود بخواهید که این کاررا برای شما انجام دهد .
• در بررسی ها ، به دنبال هر گونه تغییر رنگ ( قرمزی یا خشکی ) ، خونریزی زیر پوستی ، کبودی ، ترک خوردگی یا خراشیدگی یا خشکی غیرعادی پوست باشید .
• احساس هر گونه سفتی ، ورم یا گرما ممکن است نشان از تخریب پوست باشد .
• مناطقی که بیشتر در معرض خطر زخم فشاری هستند ، از جمله قسمتهایی که در آنها پوست درست روی استخوانها قرار دارد ، خیلی دقیق نگاه کنید . پوستی که مستقیما” روی استخوان قرار گرفته ، بیشتر ازجاهای دیگر در معرض آسیب است .
• بطورکلی قسمتهای زیر بیشتر در معرض آسیب و زخم قراردارند :
  • ساکروم ( قسمت پائینی پشت )
  • کوکسی ( استخوان دم اسبی )
  • پاشنه پا
  • کل باسن ، ” استخوان های نشیمن”)
  • ناحیه تروکانتر ( لگن ، به خاطر حالت خوابیده به پهلو، مالیده شدن به چیزی یا پوشیدن لباس تنگ )
  • آرنج ( قسمتهایی که روی تکیه داده می شود )
  • زانوها ( به خاطر اسپاسم ها یا قسمتهای کنار زانو که هنگام خوابیده به پهلو تحت فشار قرار می گیرند و قسمتهایی که یک زانو روی زانوی دیگر می افتد )
  • مچ پا ( به خاطرخوابیدنهای به پهلو)
  • شست پا و مناطق استخوانی پا ( به دلیی کفش های تنگ )
  • پشت سر
  • مناطقی از پوست را که در تماس با سطوح مانند عصا و … قرار دارند ، دو بار در روز بازبینی کنید.
  • برای بازبینی پوست نواحی که دیدن آنها مشکل است ، از یک آینه استفاده کنید یا به یک نفر آموزش دهید تا بتواند به بازبینی دقیق و منظم ، به شما کمک کند .
  • به ناخنهای انگشتان و ناخن شست پاها توجه داشته باشید : رشد ناخن به داخل گوشت شست پا یا گیر کردن ناخن به تخت می تواند منجر به زخمی شود که می تواند به راحتی عفونی شود .
  • به محض اینکه متوجه یک ناحیه بی رنگ شدید ، تا زمانی که به رنگ طبیعی برگردد ، آن را زیر نظر داشته باشید .
  • اگر مظنون به هر نوع آسیب پوستی شدید ، سریع به پزشک مراجعه کنید .

با لایه گذاری ، استقرار وضعیت بدن و چرخش بدن روی تخت فشارها را کم کنید

• اگر روی تخت هستید به خصوص شبها ، از یک برنامه زمان بندی منظم برای چرخش بدن استفاده کنید . برنامه چرخش بدن ، بسته به وزن بدن و تحمل پوست فرد ، ممکن است از ۲ تا ۶ ساعت متفاوت باشد . با مراقبین خود درمورد استفاده از برنامه زمانی چرخش مشورت کنید . هنگام چرخش و حرکت در رختخواب ، غیر از چرخش جانبی ، از بلند کردن بدن هم استفاده کنید .
• برای محافظت از مناطق استخوانی از بالشها و پدهای فوم استفاده کنید ( از حوله یا پتوهای تا شده استفاده نکنید ) . به خاطر بسپارید که هیچ دو سطح پوستی نباید با یکدیگر تماس داشته باشند !
• از بالا بردن سر تخت خود خوداری کنید ، مگر اینکه پزشک به شما گفته باشد که این کار را انجام دهید . یادتان باشد که این کار می تواند فشار زیادی بر روی باسن ها و قسمت های پشتی ایجاد کند .
• برای افرادی که بیشتر مستعد ابتلا به زخم هستند ، ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی ممکن است تشکهای مخصوص ، پوششهای مخصوص روی تشک یا تخت های مخصوص برای استفاده طولانی مدت تجویز نمایند.

پوست را همیشه تمیز و خشک نگه دارید .

• روزانه با صابون ملایم و آب گرم استحمام کنید و بعد از آن بدن را کاملا”خشک کنید . توجه ویژه ای به نواحی تناسلی داشته باشید و چین های پوستی را باد دقت بیشتری تمیز و خشک کنید .
• در صورت هرگونه نشت مدفوع یا ادرار ، بلافاصله پوست آلوده را شستشو داده و خشک کنید و لباس ها را عوض نمائید .
• برای شستشو از صابونهای عطری و قوی استفاده نکنید . از پاک کننده های دارای الکل و صابون های ضد باکتری و ضد میکروبی اجتناب نمائید . از پودر استفاده نکنید . از مرطوب کننده هایی استفاده کنید که مورد تائید مراکز ارائه دهنده خدمات بهداشتی شما باشد .

وضعیت نشستن و قرارگرفتن بدن رابصورت دوره ای ارزیابی کنید

اگروضعیت سلامت عمومی یا وضعیت پوست شما تغییر کند ، باید حداقل هردو سال یکبار یک ارزیابی از نشستن خود داشته باشید :

• اطمینان حاصل کنید که تشکچه ویلچرتان و میزان تحمل بدن تان ، در برابر طرز نشستن فعلی شما مناسب است .

• اطمینان حاصل کنید که ویلچر تان مناسب است ، از نظر اینکه بطور اختصاصی برای شما اندازه گیری شده باشد و با سطح تحرک ، فعالیت ها ، کار و تجهیزات مرتبط سازگار است .
  • معمولا” برای ارزیابی صندلی ، باید یک نقشه فشار ، در حالت نشسته بر روی تشکچه و مشاهده و تشخیص مناطق حساس به فشار تهیه شود. اگر در نقشه فشار ، مناطق خطرناک یافت شود ، درمانگر ممکن است کارهایی مثل تعویض تشکچه ، اصلاح صندلی ویلچر و … را انجام دهد . یا اینکه با بررسی وضعیت استقرار بدن ، چگونگی کاهش فشار را در مناطق آسیب پذیر ارزیابی نماید .
  • نقشه برداری فشار یک راه عالی بصری برای اثربخشی تغییرات وزن است .
  • اگر امکان نقشه برداری فشار در دسترس نیست ، می توانید با یک متخصص در زمینه ویلچر مشورت کنید و سعی کنید چندین منبع مختلف را انتخاب کنید تا ببینید چه چیزی برای شما مناسب است .

از روشهای ایمن انتقال استفاده کنید

• تا حد امکان روی ویلچر صاف بنشنید . خمیده نشستن می تواند به پوست آسیب برساند .
• جابجایی ها و انتقال را بصورت ایمن انجام دهید . هنگام حرکت به داخل و خارج ویلچر ، بدن خود را نکشید و خراش ندهید .
• در صورت نیاز به کمک در حین انتقال ، اطمینان حاصل کنید که شخص کمک کننده ، به خوبی آموزش دیده باشد .

لباس ، کفش مناسب بپوشید

• لباس مناسب را بپوشید . از پوشیدن لباسهای با درزهای ضخیم ، جیبهای پرچ دار یا برجسته خوداری کنید . لباسها را از نظر چین و چروک و تا شدگی مرتبا” بازبینی نمائید .
• کفش ها باید ۱ تا ۲ سایز بزرگتر از اندازه کفش ها قبل از آسیب باشد تا با تورم احتمالی پاها در طول روز ، فشار زیادی به پاها وارد نشود .
• برای حفاظت از انگشتان پاها ، از کفشهایی استفاده کنید که پنجه های سفت تری داشته باشند .
• هیچ چیزی ( اشیائی مثل شانه ، کیف پول و از این قبیل ) در جیب های پشتی نگذارید .

به اندازه کافی مایعات مصرف کنید

• روزانه به اندازه کافی آب بنوشید تا مایعات مورد نیاز بدن تان تامین شود . میزان مصرف آب می تواند با توجه به روش کنترل ادرار تان متفاوت باشد – برای مشاوره در مورد میزان و چگونگی مصرف آب به پزشک خود مراجعه کنید.
• از مصرف نوشیدنی های کافئین دار مانند قهوه ، چای و نوشیدنی هایی که باعث دفع آب شده و ممکن است منجر به اسپاسم مثانه شوند ، پرهیز نمائید .

تغذیه مناسب داشته باشید

• از یک رژیم غذایی متعادل که به اندازه کافی حاوی پروتئین ، میوه ها و سبزیجات باشد ، استفاده کنید ( در صورت امکان تازه باشند) . تغذیه ضعیف مانع از بازسازی بدن ، حفظ سلامتی و مبارزه با عفونت می شود .
• اگر در مورد وضعیت تغذیه خود سوالی دارید ، می توانید از پزشک خود بخواهید تا یک آزمایش خون برای بررسی وضعیت سطوح پروتئین، آلبومین، پرالبومین، لیگاموس یا هموگلوبین درخواست کند .
• اگر شرایطی دارید که ممکن است تغذیه شما را تحت تاثیر قرار دهد ( مانند دیابت یا فشار خون بالا ) ، با مراقبین بهداشتی خود مشورت کنید . ممکن است ضرورت داشته باشد به یک متخصص تغذیه مراجعه کنید .

خود را از نور مضر آفتاب محافظت کنید

• از آفتاب سوختگی اجتناب کنید . بعضی از داروها می توانند پوست شما را حساس تر کرده و باعث شوند پوست شما به راحتی دچار سوختگی شود . هنگام قرار گرفتن در معرض نور خورشید ، از کرم های ضدآفتاب استفاده کنید . سعی کنید زمان مواجهه با نور خورشید را محدود کرده یا در جستجوی سایه باشید .

همیشه از تجهیزات مورد نیاز خود استفاده کنید

• همیشه ، در حالت نشسته یا خوابیده ، از تجهیزات مناسب خود استفاده کنید . یک پزشک یا متخصص کار درمانی می تواند توصیه های لازم را در مورد چگونگی تجهیزات تخصصی ( تشکچه صندلی ، تشک ، بالش ) به شما ارائه دهد تا بتوانید از پوست تان محافظت کنید .
• ویلچر ، تشک ، تشکچه و صفحه انتقال خود را به صورت روزانه بازبینی کنید . برای نگهداری تجهیزات خود به توصیه های سازندگان آنها توجه داشته باشید .

به وضعیت درجه حرارت بدن خود توجه داشته باشید

• بدن افراد دچار آسیب نخاعی در مقایسه با قبل از آسیب ، به دلیل تغییرات ایجاد شده در گردش خون و فقدان حس ، در آب و هوای سرد ، بیشتر از حد معمول ، مستعد سرد شدن بافتها خواهد بود .
• افراد نخاعی بیشتر از سایر افراد مستعد سوختگی هستند . از تماس با اشیاء داغ اجتناب کنید . ( لوله های فلزی ، شومینه ، بخاری خانه یا خودرو ، آب گرم حمام ، ظروف پلاستیکی یا مواد غذایی که ممکن است بخواهید روی پاهای خود قرار دهید ) .

گردش خون خود را بالا نگه دارید .

• سیگار کشیدن را کنار بگذارید .
• تا حد امکان فعال باشید .