توانایی های عملکردی در افراد دچار آسیب نخاعی

معمولاً آسیب نخاعی به دنبال شکستگی مهره های ستون فقرات در نواحی گردن ، قفسه سینه یا کمر اتفاق می افتد که بعد از آن نخاع نیز دچار ضایعه می گردد . از آنجا که پیام های مغز به اعضای بدن از طریق نخاع عبور می کنند ، به دلیل انسدادهای ایجاد شده در محل آسیب ، پیام ها دیگر قادر به عبور بین مغز و نخاع نیستند. بنابراین ، حس و حرکت بدن تحت تاثیر آسیب قرار می گیرد .

آسیب نخاعی کامل و ناکامل

اگر هیچ حس یا حرکتی در زیر محل آسیب دیده نخاع وجود نداشته باشد ، این نوع آسیب به عنوان ” آسیب نخاعی کامل ” شناخته می شود . در چنین صدماتی معمولا” نخاع به شدت آسیب دیده یا از بین رفته و احتمال بهبودی آن غیرممکن بنظر می رسد . اما اگر در اندامهای پائین تر از محل آسیب تاحدی حس یا حرکت بدن وجود داشته باشد ، این نوع آسیب به عنوان ” آسیب نخاعی ناکامل ” شناخته می شود . در چنین صدماتی ، احتمال دارد نخاع  بصورت جزئی دچار فشردگی می گردد . در این نوع آسیبهای نخاعی ، علائم بهبودی بیماران ، پس از پایان دوره اولیه تورم نخاع نمایان می گردد.  البته این نوع بهبودی ها  ممکن است ماهها و حتی در بعضی موارد سالها پس از آسیب نخاعی رخ دهد.

در هر حال در اثر آسیبهای نخاعی ، عملکرد اندامهایی که  پائین تر از سطح آسیب قرار گرفته اند ، تحت تاثیر قرار گرفته و اجرای آنها یا ناقص یا امکان پذیر نمی باشد . این عملکردها به سطح ضایعه ( آسیب گردنی / سینه ای / کمری یا خاجی ) دچار تغییر می شوند .

گردنی  یا تترا پلژی

تتراپلژی هنگامی رخ می دهد که آسیب نخاعی در ناحیه گردن باشد و از آن به عنوان ” آسیب نخاعی گردنی ” نیز یاد می شود. در چنین آسیب هایی حرکات و حس در چهار اندام ( دست وپاها ) مختل و همچنین کنترل روده ، مثانه و عملکردهای جنسی تحت تأثیر قرار می گیرد.

علاوه بر همه دلایل آسیب نخاعی ( تصافات / سقوط / خشونت و …  ) ، یکی از مهمترین دلایل آسیب نخاع گردنی یا کوادری پلژی شیرجه در آب کم عمق است . وقتی کسی با خیال راحت در آب کم عمق شیرجه می زند . سر او با کف برخورد کرده و تمام فشار ضربه از سر به گردن منتقل شده ، درنتیجه منجر به شکستن گردن می شود . هر ساله در تابستان ها جوانان زیادی با این حادثه مواجه می شوند  ، چراکه هنگام شیرجه عمق آب را محاسبه نکرده اند . بنابراین نکته ایمنی مهم این است که هنگام شیرجه زدن باید بسیار مراقب باشید و تا وقتی که نباید از عمق اطمینان پیدا نکرده اید ، شیرجه نزنید .

توانایی های عملکردی در افراد تتراپلژی ( مبتلا به آسیب ستون فقرات گردنی )

در آسیبهای نخاعی گردنی ، توانایی عملکرد بدن بعد از آسیب به سطح ضایعه بستگی دارد.

• آسیب نخاعی در سطح بالاتر از C3 ( مهره سوم گردن ) بسیار کشنده است ، بعد ازآن هیچ حرکتی در بدن از گردن به پائین وجود ندارد و مصدوم برای نفس کشیدن هم  نیاز به دستگاه تنفس دارد.
• بیمار مبتلا به آسیب نخاعی در ناحیه C4 ممکن است بتواند نفس بکشد اما به سختی و در همه فعالیت ها به کمک نیاز دارد.
• تنفس در افراد دچار آسیب نخاعی در سطح ۵C بهبود می یابد و فرد می تواند شانه و آرنج خود را حرکت دهد. و همچنین می تواند با وسایل کمکی غذای خود را بخورد .
• افراد دچار ضایعه از محل ۶ C، می توانند مچ دست خود باهمراه خم وباز کردن آرنج و حرکات شانه ها را انجام دهند. می توانند کارهایی مانند غذاخوردن ، لباس پوشیدن ، نوشتن ، تایپ کردن ، جابجا شدن  به روی ویلچر و تختخواب و توالت و برعکس را انجام دهند ، اما برای انتقال به خودرو به کمک نیاز دارند .
• آسیب دیدگان نخاعی گردنی C7 می توانند مچ دست خود را خم و راست کنند و می توانند آرنج را با استفاده از عضلات سه سر خود باز کنند که باعث می شود بتوانند انتقال و سایر فعالیت ها نسبت به افراد C6 راحت تر انجام دهند .
• در C8 عملکردهای دست نسبت سایر آسیبهای گردنی بهتر است ، در نتیجه اجرای فعالیت های روزمره برای آنان آسان تر می باشد .

پاراپلژی یا آسیب نخاعی پائینتر از گردن

پاراپلژی هنگامی رخ می دهد که آسیب نخاعی در ناحیه قفسه سینه ، کمر و بخش خاجی باشد . هر گونه آسیب این نواحی منجر به اختلال در حس و حرکات در اندامهای بخش سینه ای و پاها می شود . کنترل مثانه  و روده و رابطه جنسی نیز ممکن است تحت تأثیر قرار گیرد.

توانایی های عملکردی در افراد پاراپلژی

توانایی های عملکردی افراد پاراپلژی بسیار بیشتر از تتراپلژی ها است . از آنجا که در این افراد حرکت دستها و انگشتان  بطور کامل وجود دارد ، بنابراین می توانند بیشتر فعالیتهای زندگی روزمره خود را بطور مستقل انجام دهند  در آسیبهای  T6- T12  تعادل در نشستن بهبود می یابد و این افراد برای انجام فعالیت های ورزشی با ویلچر مناسب تر هستند .

 در آسیبهای L1- L5 برخی از عضلات پاها نیز کار می کنند و ممکن است فرد بتواند با کمک تجهیزاتی مانند بریس یا سایر وسایل کمکی مسافتهای کوتاه را طی کند.

برنامه های توانبخشی بر اساس وضعیت عملکردحسی و حرکتی  اندامهای بدن بعد از آسیب از جمله مهمترین اقداماتی است که می توانند در بهبود و بازگشت بسیاری ازعملکردها نقش داشته باشند . این برنامه ها توسط متخصصان گروه مراقبتی و بویژه فیزیوتراپها و بر اساس ویژگیهای فرد مصدم تعیین و ارائه می شود.