مراقبتها هنگام اجرای حرکات ورزشی روی ویلچر
بیشتر اصول و تکنیکهای ورزشی برای کاربران ویلچر نیز کاربرد دارد . اما ، خود ویلچر چالش های منحصر به فردی را ایجاد می کند . همانند مردم ، ویلچرها نیز دارای اندازه وابعاد مختلفی هستند . برای تامین ایمنی ، باید از محدودیت های ویلچر خود آگاهی داشته باشید و به خصوص باید از ثبات و مرکز ثقل ویلچر و ارتفاع پشتی آن آگاه باشید .
ثبات و مرکز ثقل ویلچر
اولین نگرانی هنگام ورزش کردن روی ویلچر ، بی حرکت ماندن است . اینکه ترمزها نتوانند ثبات ویلچر را به خوبی تامین کنند ، موضوع غیر عادی نیست . حتی بسیاری از ویلچرهای ورزشی ترمز ندارند . اگر این موضوع در مورد شما صدق کند ، یعنی اگر ویلچرتان بی حرکت می ماند ، ممکن است هیچ مشکلی برای انجام تمرینات سطوح پایین یا طرفین و نزدیک به بدن ، نظیر تمرینات جلو بازو ، نداشته باشید ، اما برای اجرای برخی از تمرینات بالای سر نظیر پرس شانه ها با مشکل مواجه خواهید شد .
نگرانی دوم که ثبات ویلچر را تحت تاثیر قرار می دهد ، مرکز ثقل است . در برخی از ویلچرهای ورزشی ، مرکز ثقل به سمت جلو صندلی حرکت داده می شود و این کار به سادگی ، با حرکت دادن صفحه محور به طرف جلو صورت می گیرد . این موضوع اجازه می دهد که چرخش های سریعتر وسرعت بیشتری تامین شود ، همچنین نیروی مورد نیاز برای حرکت دادن صندلی به سمت عقب را نیز کاهش می دهد. اگر صفحه محور و یا مرکز ثقل به سمت جلو باشد ، لازم است قبل از اجرای تمرینات بالای سر ، مطمئن شوید که ویلچرتان ثبات کافی را داشته باشد .
بطور کلی با روشهای مختلفی می توان ویلچر را ثابت نگه داشت ، که رایج ترین آنها از این قرارند :
- در انتهای جلویی ویلچر خود ، کیسه های حاوی شن و ماسه قرار دهید . همچنین با گذاشتن وزنه های شن و ماسه در پشت چرخ ، می توانید از جابجایی یا واژگونی آن به طرف جلو یا عقب جلوگیری کنید .
- ویلچر خود را پشت به یک دیوار مستقر کنید . در این روش نیز می توانید با قرار دادن کیسه های شن و ماسه در جلو و پشت چرخ از ثبات آن اطمینان بیشتری حاصل کنید .
- دسته های صندلی ویلچر را روی یک میز بلند / کوتاه (در صورت در دسترس بودن میز ) قلاب کنید . احتمالا” در اماکن ورزشی عمومی به میز مورد نظرتان دسترسی نخواهید داشت ، اما بیشتر مراکز توانبخشی حداقل یکی از آنها را دارند .
- شریک تمرینی شما می تواند ویلچر تان را ثابت نگه دارد . احتمالا” این تکنیک خیلی مورد پسندتان نخواهد بود ، چرا که به شما اجازه استقلال کامل را نمی دهد .
ارتفاع پشتی ویلچر
ارتفاع پشتی باید بر اساس اولویت شخصی و با توجه به سطح ضایعه ، میزان حس و توانایی تعادل تعیین شود . در افراد دچار آسیب نخاعی ، قانون کلی این است هر چه سطح ضایعه بالاتر ، ارتفاع پشتی صندلی نیز باید بالاتر باشد ، چراکه نیاز به تعادل و ثبات بیشتر خواهد بود .
برخی از افراد ویلچری ، به طورخاص افراد ورزشکار ، ممکن است تکیه گاه کوتاهی داشته باشد . این موضوع باعث افزایش تحرک می شود ، اما راحتی و ثبات آن کمتر می گردد . با وجود یک پشتی کوتاه ، اجرای تمرینات بالای سر با مشکل مواجه خواهد شد . حتی با داشتن یک تنه قوی شامل عضلات شکم و پشتی ، انجام تمرینات بالای سر ممکن است بدون تثبیت پاها مشکل باشد.
هنگام انجام حرکات بالای سر ، گزینه های مشابه ای وجود دارند که می توانید ، برای ثبات ویلچر خود از آنها استفاده کنید . توصیه می شود که پیشنهادات زیر را آزمایش کنید تا بهترین آنها را برای خود انتخاب نمائید :
- پشت ویلچر تان را به یک دیوار تکیه دهید .
- هنگام اجرای تمرینات بالا سر یک شریک ورزشی به شما کمک کند .
- تمرینات بالا سر را یک طرفه اجرا کنید و از دست آزاد خود برای حفظ تعادل استفاده نمائید .
- از روی ویلچر خود به روی یک صندلی دارای پشتی بلند تر منتقل شده و ورزشهای بالای سر را انجام دهید .
- برای انجام تمرینات بالای سر ، به جای استفاده از وزنه های آزاد از دستگاههای ورزشی استفاده کنید . ممکن است بدون داشتن تعادل هم قادر باشید بطور ایمن و مستقل برنامه ورزشی خودتان را انجام دهید .
طرز استقرار بدن و مهار بدن ( بستن کمربند )
برای اینکه هر کسی بتواند ورزش کند ، داشتن یک وضعیت متعادل ، ایمن و با ثبات ضروری است . اگر شخص دچار آسیب سر شده یا اختلال مغزی داشته باشد ، موقعیت یا وضعیت بدن او تا حد زیادی می تواند بر روی توانایی ماهیچه ها و تنظیم بدن یا جلوگیری از رفلکسهای پیشین تاثیر گذار باشد . وضعیت استقرار بدن و ثبات تنه در هنگام ورزش نیز، بدون توجه به ناتوانی ، بر روی تعادل اثر گذاراست .
درزیر دستورالعمل های کلی در مورد استقرار بدن و مهار بدن ارائه می شود :
سر . برای جلوگیری از تاثیرات رفلکسهای بدن ، سر و گردن باید در طول تمرینات اندام فوقانی و تحتانی ، در موقعیت خنثی و در حالت طبیعی قرار داشته باشد .
تنه . موقعیت تنه یا بدن ، در طول تمرینات بالا تنه و پائین تنه باید صاف ، ثابت و ایمن باشد تا از جایگزینی عضلات جلوگیری شود . برای ایجاد ثبات در تنه وحفظ تعادل ، می توان از کمربند یا پیچیدن باندکشی به دور بدن و ویلچر استفاده نمود .
بطور کلی باند کشی برای هر کسی که نقصان تعادل تنه درحد خفیف تا متوسط دارد ، توصیه می شود . خاصیت کشی باند تا حدی به کنترل بدن کمک می کند و اجازه می دهد عضلات تنه بتوانند برای تعادل و ثبات در طی ورزشهای بالاتنه و پائین تنه انقباض پیدا کنند . هر چه کنترل روی حالت تنه بیشتر باشد ، باید باند کشی شل تر بسته شود . افراد دارای مشکلات تعادل در حد متوسط تا شدید نیز می توانند از باند یا نوارهای غیر کشی هم استفاده کنند . برای مثال ، اگر کسی ماهیچه های بالاتنه ای (شکمی یا پشتی ) خوبی نداشته باشد ، می تواند از یک باندغیرکشی که بدن را روی صندلی ثابت نگه می دارد ، بهره ببرد ، تا با دستهای خود ورزش کند . چنانچه فرد از کنترل خوبی روی بالاتنه خود برخوردار باشد ، می تواند دسته صندلی را بردارد تا آزادی عمل بیشتری برای حرکت پیدا کند .
اندامهای بالاتنه . اندام فوقانی در برخی از افراد دچار ضربه سر، سکته مغزی ، فلج مغزی به گونه ای است که خیلی بیشتر از دسایر اندامها درگیر است . در خیلی از موارد اندامها یی که بیشتر درگیر می شوند ، می توانند هنگام ورزش کردن سمت مخالف را تحت تاثیر قرار دهند . قرار دادن بدن در یک وضعیت خنثی و مهار کردن اندامهای غیر ورزشی به دسته صندلی ویلچر اغلب مفید است . همچنین می توان دست خود را زیر کمر بند ایمنی ویلچر خود ایمن سازی نمود .
اندامهای پائین تنه . افراد ی که دچار عوارضی مانند فلج مغزی، ام اس ، ضربه سر و آسیب های نخاعی هستند اغلب از الگوی بازشونده اندامها ممانعت می کنند و مشخصات وضعیت بدن آنها از طریق باز شدن مفصل ران ، چرخش و دور شدن مفصل ران از بدن و چرخش داخلی آن و خم کردن مچ پا ( پائین بردن انگشت شست پا به سمت پایین ) تعیین می شود.
- اگر اسپاسم مشکل وضعیتی ایجاد می کند ، هنگام اجرای ورزشهای بالاتنه ، باید اندامهای پائین تنه بطور ایمن در حالت خمیده کامل قرار گیرند . وضعیت خمیده کامل می تواند ، مانع از حالت کشش اندامهای تحتانی شده و وضعیت باسن و تنه را نسبت به پشت صندلی ویلچر وعقب ایمن نگه می دارد . یک باند کشی یا کمربند ایمنی که از زیر ویلچر روی مبدا استخوان ران ( بالاتنه ) قرار گیرد ، می تواند فرد را روی ویلچر ایمن نگه دارد .
- اگر باز شدن مفصل ران همچنان تداوم داشته باشد ، زاویه ایده ال ۹۰ / ۹۰ درجه در زانو و مفصل ران ممکن است از طریق افزایش حالت خمیدگی مفصل ران ، نیاز به اصلاح داشته باشد . بالا بردن جاپایی ها نیز می تواند حالت خمیده ران را بیشتر کند . اگر جاپایی ها را نتوان بالا برد ، استفاده از یک باند در بالای جاپایی می تواند کمک کند تا خمیدگی بیشتری در ناحیه مفصل ران و زانو ایجاد شود .
- باندها نیز می توانند دراطراف جلوی جاپایی استفاده شوند تا از باز شدن زانو و حرکت مفصل زانو جلو گیری شود .
مراقبتهای کلی هنگام استفاده از باند کشی
نکته مهم هنگام استفاده از باندهای کشی این است که قسمتهای بدون حس یا کاهش حس را که به طور معمول در افراد دچار آسیبهای نخاعی ، سکته مغزی، ضربه سر، و ام اس وجوددارند ، کاملا” بشناسیم . بطورکلی مناطق کم حس یا فاقد حس مستعد ابتلا به آسیب پوستی هستند .
- تمام قسمتهایی که با باند بسته می شوند ، باید از نظر قرمزی بررسی شوند .
- برای افزایش سطح تماس با پوست باید از باندهای پهن استفاده باشد . حداقل ضخامت باند باید ۲ اینچ ( حدود ۵ سانتیمتر ) باشد . باندهای باریک ممکن است با اعمال فشار زیاد بر روی یک منطقه باعث بسته شدن جریان خون شوند .
- نسبت به تغییرات رنگ پوست یا تورم زیر باند هوشیار باشید .
- اگر احساس غیر عادی مانند ” احساس سوزن سوزن شدن ” دارید ، احتمال دارد باند روی اعصاب بزرگ یا رگهای خونی قرار گرفته باشد . بنابراین باند را شل تر کرده و آن را تنظیم کنید . به عنوان یک قاعده کلی ، همه باندها باید در فواصل رمانی منظم شل شوند.
- اگر برای اجرای ورزشها ، پاهای تان را به یک نیمکت مثل میز پرس سینه می بندید ، قبل از بستن باند ، پاها یتان را دراز کنید تا احتمال ایجاد اسپاسم در پاهایتان کاهش پیدا کند .
- هر کسی که سابقه درد لگن ، دررفتگی مفصل ران وتعویض کامل مفصل ران را دارد باید خیلی مراقب باشد ، چرا که بستن باند روی اندامهای پائین تنه و دراز بودن پاها در برابر اسپاسم می تواند عوارض مفصل ران را تشدید کند.
- اندامهای پائین تنه باید طوری قرار گیرند که مفصل ران و زانو تا حدی خم باشند تا ماهیچه ها شل تر شده و از ایجاد اسپاسم عضلانی جلوگیری شود . یک بالش گرد ، حوله یا تکیه گاه زیر زانو قرار دهید . اگربازهم مشکل تعادل وجود داشته باشد ، از بستن باند استفده کنید . باند را بالای مفصل زانو ببندید تا بدون اعمال فشار اضافی بر روی باسن ، ثبات خوبی روی نیمکت فراهم شده واز ایجاد اسپاسم جلوگیری شود .