آپنه خواب درمبتلایان به آسیب نخاعی

آپنه خواب، اختلالی است که مشخصه بارز آن وقفه های تنفسی کوتاه و مکرر درهنگام خواب می باشد و درواقع علت بروزآن کاهش میزان اکسیژنی است که به مغز می رسد. این عارضه در ۴درصد از عموم مردم دیده می شود و بیشتر ،بین مردان میان سال شایع است و یکی از علل مهم  خواب آلودگی های روزانه و اختلالات قوای شناخت محسوب می شود و باعث بروزمشکل دردقت ، تمرکز حواس، توانائی حل مشکلات گروهی و حافظه کوتاه مدت می گردد. آپنه خواب ازنظر پزشکی یک عارضه جدی به حساب می آید، زیرا ازعوامل مهم افزایش میزان تصادفات  وسائط نقلیه، بالارفتن فشارخون، افسردگی و مرگ و میر می باشد.

آپنه خواب درافراد دارای آسیب نخاعی به خصوص مبتلایان به تتراپلژی (فلج هر دو دست و هر دو پا ) بطور قابل ملاحظه ای شایع تر است و برآورد شده که ۲۵ تا ۴۰ درصد افرادنخاعی دارای این اختلال هستند. عواملی وجود دارند که ممکن است برروی افزایش میزان شیوع آن تاثیرداشته باشند. چاقی یکی از عواملی است که در میان افراد مبتلا به این سندرم نسبتا” شایع است و عمده مبتلایان را نیزمردان تشکیل می دهند. بنابراین در بین عامه مردم ، “چاقی و مرد بودن” دو فاکتور خطربرای آپنه خواب محسوب می شوند.

ضعف عضلات تنفسی مخصوصا” در افراد تتراپلژی می تواند در بروز این عارضه نقش داشته باشد، زیرا با وجود ضایعه نخاعی ،عضلات تنفسی نمی توانند براحتی مانع آپنه شوند.  “استفاده از داروهای ضد اسپاسم و درد ” نظیر باکلوفن نیز، بعنوان یک فاکتور خطر مورد توجه قرار گیرند، زیرا این داروها برای کاهش استفاده از وسایل تنفس شناخته شده اند.

بعلاوه عوامل متعددی وجوددارندکه می توانند زمینه بروز آپنه خواب را در بین افراد نخاعی فراهم آورند. خوابیدن به حالت طاق باز ( خوابیدن به پشت ) بطور قابل توجهی میزان دفعات وقفه های تنفسی را در بین افراد غیر نخاعی افزایش می دهد. اما با توجه به اینکه بسیاری از افراد نخاعی قادر نیستند، هنگام خواب وضعیت خود را تغییر دهند، این مسئله می تواند مدت زمانی را که فرد در حالت طاق باز قرار می گیرد ،افزایش دهد.

بطورکلی افراد تتراپلژی جهت تنفس ،از ماهیچه های گردن و عضلات فوقانی قفسه سینه خود کمک می گیرند، زیرا عضله دیافراگم آنان دارای قدرت طبیعی نمی باشد. این عضلات در هنگام خواب وموقع حرکت سریع چشمها ، غیر فعال می شوند، درنتیجه ممکن است منجربه افزایش زمان وضعیت طاق بازگردد.احتقان بینی بعلت قطع دستگاه عصبی خودکار نیزدر بین افراد نخاعی خیلی شایع است و این موضوع هم باعث انسداد راههای هوایی می شود.

معمولا” آپنه خواب در بین افراد سالم با کم کردن وزن بدن ، پرهیز از خوابیدن در وضعیت طاق باز  و  استفاده از سیستم CPAP ، ]یعنی  بکارگیری ازفشار مستمر و مثبت راه هوایی
(continuous positive airway preesure) که طی آن یک ماسک تنفسی روی بینی قرار گرفته و به یک پمپ هوا وصل می شود[، بطور موفقیت آمیزی در مان می گردد.

متاسفانه ،درمان آپنه خواب در بین افراد نخاعی مشکل تر است . خیلی از افراد نخاعی نمی توانندازروش CPAP به خوبی استفاده کنند، زیرا این روش باعث محدود شدن فعالیت عضلات بالا تنه آنان شده و به دنبال آن تغییر وضعیت بدن یا تنظیم ماسک را با مشکل مواجه می کند.طی مطالعات بعمل آمده،
آندسته از افراد نخاعی که قادرند CPAP را تحمل کنند، تکرار موارد آپنه خواب درآنها کاهش می یابد و گزارش شده که هوشیاری آنان نیز در طول روز افزایش پیدا می کند.

هم اکنون پژوهشگران دانشگاه واشنگتن، در حال تکمیل مطالعات خود بر روی بیماران نخاعی هستند که آپنه خواب دارند،. در این مطالعه میزان خواب آلودگی و سایر علائم آپنه خواب مورد بررسی قرار گرفته و انواع روشهای درمانی رایج برروی بیماران تحت ارزیابی می گیرد. انتظار می رود که این بررسی ها منجر به مطالعات تحقیقاتی دیگری بر روی درمانهای جدید و مقایسه آن با روشهای درمانی متداول بین عامه مردم گردد.

آپنه خواب ممکن است حتی در بین افرادی که جدیدا” دچار آسیب نخاعی شده اند، شایعتر باشد. زیرا در هفته های اولیه بعد از ضایعه نخاعی،ضعف عضلات تنفسی شدیدتر است.  هم اکنون میزان شیوع آپنه خواب و تاثیر آن بر روی میزان هوشیاری و توانبخشی را نزد افرادی که به تازگی مبتلا به آسیب نخاعی شده اند ( طی ۳ تا ۵ هفته بعد از ضایعه ) در دانشگاه واشنگتن تحت بررسی و تحقیق قرار دارد.

این امکان وجود دارد که بااستفاده ازسیستم CPAP، در مراحل اولیه توانبخشی، می توان تحمل وسیله را در طولانی مدت ارتقاء داد ه ودرنتیجه به جلوگیری از آپنه خواب و عوارض حاصل از آن کمک نمود. همچنین به بیمار کمک می کند که بطور کامل در برنامه درمانی شرکت کرده و اطلاعات و مهارتهای مورد نیاز جهت مراقبت از خود را بعد از ترک بیمارستان یاد بگیرد.

مصاحبه با دکتر استفان برنز ( Dr. stephen Burns ) در مورد موضوع آپنه و آسیب های نخاعی

سئوال ۱ : دکتر برنز ، امکان دارد برخی از خوانندگان با آسیب نخاعی آشنائی نداشته باشند. آیا امکان داردکه توضیح دهید آسیب نخاعی چیست؟

دکتر برنز : ضایعات نخاعی،به مسیر اصلی اعصابی که  از درون نخاع عبور می کنند، آسیب می رساند . این مسئله باعث می شود که پیام های ارسال شده از مغز به اندامهایی مانند پاها، دستها و گاهی اوقات عضلات تنفسی دچار اختلال شود. شایعترین علت آسیب های نخاعی، ضربات حاصل از تصادفات وسائط نقلیه هستند. بعد از آن سقوط از علل رایج آن است. بسیاری از بیماران مسن تر نیز در اثر ورم مفاصل و تنگ شدن تدریجی کانال نخاع، دچار ضایعه نخاعی شده اند.

سئوال ۲: در مقاله بالا، چندین بار از اصطلاح ” تتراپلژی ” استفاده شده است.بفرمائید که: تتراپلژی چیست؟ البته ما معمولا” عباراتی نظیر پاراپلژی و کوآدری پلژی رانیز در موقع توصیف مبتلایان آسیب نخاعی ، می شنویم.

دکتر برنز: پاراپلژی به معنی “فلج دو پا” و کوآدری پلژی به مفهوم “فلج دو دست و دو پا” می باشد. این دو واژه ریشه یونانی و لاتین دارند و کاربرد آنها به مدت زیادی مورد پذیرش برخی از زبان شناسان واقع نگردید، در نتیجه اصطلاح تتراپلژی جهت جایگزین کردن با ” کوآدری ” پلژی ساخته شد.  البته هر دو دقیقا” معنی یکسانی دارند.

سئوال۳ : شما متوجه شده اید که آپنه خواب در افراد نخاعی شایعتر از مردم سالم است. آیا اعتقاد دارید که آپنه خواب بعد از ضایعه نخاعی ایجاد می شود و آسیب نخاعی عامل آن است؟ و یا اینکه بیماران قبل از ضایعه نخاعی، آپنه داشته اند و صرفا” ضایعه نخاعی ، آپنه آنان را وخیم تر کرده است؟

دکتر برنز : من فکر می کنم که برخی از بیماران نخاعی قبل از ضایعه خود، آپنه داشته اند. احتمالا” افرادی که آپنه خواب در آنان درمان نشده، بیشتر در معرض آسیب نخاعی قرار دارند، زیرا این افراد بیشتر از معمول در معرض تصادفات رانندگی قرار دارند. بنابراین من فکر می کنم که آپنه دراکثر بیماران نخاعی ،بعداز آسیب آنها شدت پیدامی کند. من حدس می زنم که بسیاری از آنها قبل از ضایعه نخاعی، خروپف می کرده اند ولی خرخر آنها شدید نبوده و تاثیر خیلی زیادی بر روی خواب آنها نداشته است. اما حالا که فلج شده اند، برخی از عضلات تنفسی آنها درگیر شده و در نتیجه نمی توانند با قدرت کافی تنفس کرده و هوا را به اندازه گذشته از راههای هوایی تنگ  شده خود عبور دهند. احتمالا” عوامل موثر دیگری مانند داروهای مسکن و یا ضرورت خوابیدن روی پشت نیز برروی آپنه بیماران نخاعی تاثیرگذاراست. ولی من فکر می کنم که ضعف عضلات تنفسی رابایستی یک عامل اصلی دانست.

سئوال۴ : چگونه شما آپنه خواب و ضایعه نخاعی راهمزمان با هم مورد بررسی قرار می دهید؟ آیا موردی از بیمار خاصی وجود داشته که توجه شما راجلب کند؟

دکتر برنز : در طول دوره رزیدنتی ام، یکی از بیمارانم که جدیدا” مبتلا به ضایعه نخاعی شده بود به محض اینکه می خوابید دچار آپنه خواب انسدادی می شد. من از اینکه پرستار او با وجود تجربه زیادی که در زمینه آسیب های نخاعی داشت،اما خطر را احساس نمی کرد، خیلی ترسیده بودم. بعدها متوجه شدم که این نوع تنفس در بیماران نخاعی خیلی شایع است ولی تقریبا” بوسیله پرستاران شب کار نادیده گرفته می شود.

سئوال۵ : آیا شما در زمینه آپنه خواب در بیماران نخاعی، تحقیقات جدید یا تحت مطالعه ای دارید؟ بطورکلی شما در تلاش هستید چه چیزی را کشف کنید؟

دکتر برنز :  گروه تحقیقاتی من در حال حاضر درگیر دو موضوع مطالعاتی هستند، ما می خواهیم بفهمیم که چگونه آپنه خواب بلافاصله بعد از ضایعه نخاعی شروع می شود. اگربدانیم که آپنه خیلی زود ایجاد می شود،( که ما حدس هم می زنیم  این اتفاق می افتد) می توانیم با آموزش بیماران در دوره توانبخشی بر روی آن تاثیر بگذاریم. موضوع دیگری که هنوز هم ضرورت دارد که به آن پاسخ دهیم این است که : چه دلایل درستی وجود دارند که نشان دهد آپنه در این بیماران خیلی شایع است؟و موثرترین روش برای درمان آپنه در یک فرد نخاعی چیست؟ وبطورکلی چه اقداماتی برای درمان این بیماران مفید است؟

سئوال ۶: اگر هر یک از خوانندگان به وجودآپنه خواب در یک شخص نخاعی مشکوک شوند. چه کاری باید انجام دهند؟

دکتر برنز : باید از بیمار بخواهند که به یک پزشک متخصص در زمینه مسائل خواب مراجعه نمایند. البته افراد نخاعی ممکن است علائم مشابهی از سایر شرایط و یا اثرات جانبی داروها داشته باشند، بنابراین آپنه خواب بایستی توسط یک متخصص ازطریق بررسی خواب ( polysomnography ) مورد تائید قرار گیرد.

از زحمات شما، بخاطر کمکی که درراستای شناخت موضوعات مربوط به ضایعه نخاعی و آپنه خواب فرمودید، تشکر می کنیم.

منبع: مقاله: ” آپنه خواب درمبتلایان به آسیب نخاعی ” –  مترجم:مهندس عباس کاشی – انتشار : مرکز ضایعات نخاعی جانبازان – آبان ماه ۱۳۸۷ – برگرفته از سایت : http://www.talkaboutsleep.com/sleep-disorders