طراحی جهانی چیست؟
مطمئنا همه جای جهان، سنگفرش یا هموار نیست. متاسفانه در بیشتر جاها، در زمان طراحی خیابانها و ساختمانها، هیچکس خیلی به فکر کاربران ویلچر و واکر نبوده است.
اما ، همه چیز در حال تغییر است، چرا که افراد دارای معلولیت – به عنوان یکی از بزرگترین نسل های مطرح که به سمت دوران بالای زندگی خود نزدیک می شوند – تلاش کرده اند تا راههای دسترسی را برای همه مردم، از جمله کسانی که فلج می شوند یا مشکلات حرکتی پیدا می کنند، باز نمایند.
مفهوم طراحی جهانی، فراتر از ساخت رمپها ، مناسب سازی ساختمانها و ایجاد دسترسی در خیابانها است. بطور کلی این موضوع فقط به مسائل دسترسی مربوط نمی شود.
طراحی جهانی، یک روش نگریستن به دنیای طراحی است که طی آن با شناخت برنامه های اندیشمندانه، نیازهای هر کاربری را در طول عمر خود – خواه در اداره، پارکینگ و چه از طریق اینترنت وغیره – شامل می شود.
رون مویس، خالق اصطلاح ” طراحی جهانی” و بنیانگذار مرکز طراحی جهانی دانشگاه دولتی کارولینای شمالی، چنین بیان می کند: ” طراحی جهانی، طراحی محصولات و محیط ها است که باید تا حد امکان، بدون نیاز به مناسب سازی و یا طراحی تخصصی، برای همه مردم قابل استفاده باشد .”
در مجموع: طراحی خانه ها و ساختمان ها باید برای همه افراد، و در کل طول عمر آنها، مناسب باشد.
مناسب سازی خانه ها
در کتب مناسب سازی، قوانینی وجود دارند که بر اساس آنها مدارس، حمل و نقل، خانه ها، مکانهای عمومی و پیاده روها، در هر شهری، به طور کامل قابل دسترس می شوند. برای اکثر مردم، دسترسی های روزمره، بیشتر مسائلی مانند ورود و خروج از خانه، کار در آشپزخانه و استفاده از سرویسهای بهداشتی ( توالت و حمام ) مربوط می شود.
گاهی اوقات مناسب سازی خانه می تواند با یک کار ساده به سادگی انجام شود مثلا” نصب یک دستگیره جهت تسهیل جابجائی، یک میله در یک جای درست یا ساخت یک رمپ استاندارد برای ورود وخروج از ساختمان. گاهی این کار می تواند با تعریض یک درب یا نصب یک بالابر یا یک سینک خاص امکان پذیر شود. هر معماری می تواند آن را به یک کار تجملی و یا پیچیده تبدیل کند. در هر حال راه حل هایی وجود دارند که هزینه چندانی ندارند. اما در موارد جدی تر، چاله و چوله های زیادی برای خرج کردن وجود خواهد داشت.
در زیر فهرستی از نکات مفید بصورت پیشنهادات طراحی و محصول ارائه شده است که می تواند موجب افزایش راحتی، آسایش، اطمینان خاطر و ایمنی در زندگی همه افراد شود. البته شما می توانید ایده های مورد نظرتان را که علاقمند به اجرای آنها در خانه خود هستید، را بررسی کنید.
راهنمایی های ارائه شده در زیر، عمومی هستند و برای راحتی شما ، بصورت چک لیست کلی ارائه شده است. بنابراین قبل از هر اقدامی ، تاکید می شود با متخصصان مربوطه صحبت کنید تا توصیه های متناسب، با توانایی ها و وضعیت خانه شما را ارائه دهند.
ورودی ها و خروجی ها:
- حداقل یک مسیر بدون پله در خانه خود داشته باشید.
- در قسمت ورودی منزل، یک فضای باز و مسطح به اندازه ۵/۱ در ۵/۱ متر برای مانور ویلچر در نظر بگیرید.
- درب ورودی مجهز به دستگیره اهرمی به عرض ۹۰ سانتیمتر
- درگاه بدون آستانه
- استفاده از پوشش مناسب بالای ورودی ها برای محافظت درشرایط جوی نامساعد
- تعبیه یک قفسه در نزدیکی ورودی، برای قرار دادن چیزهایی مانند کیف ، بار و بسته از این قبیل چیزها هنگام باز و بسته کردن درب
- تامین نور مناسب در داخل و خارج ورودی ها
- نصب زنگ درب ورودی در ارتفاع قابل دسترس
- نصب قفل های درب از نوع آسان بازشو، مانند قفل های بدون کلید مجهز به کنترل از راه دور یا صفحه کلید
- اعداد روی صفحه کلید: خوانا و قابل مشاهده
- نصب دستگیره در هر دو طرف پلکان
- نصب دستگیره در جاهای مورد نیاز محوطه
- ایجاد سطح مقاوم در برابر سرخوردن در محل ورودی ها و تمام محلهای گذر
پله ها و راهروها:
- نصب دستگیره در هر دو طرف پله ها، اعم از پله های داخلی و بیرونی
- بین پله ها نباید فضای باز وقابل رویت وجود داشته باشد.
- ایجاد تضاد رنگ در لبه جلویی پلکان ؛ جهت افزایش قابلیت رویت، یا نصب نوارهای چسبناک غیرلغزنده
- عرض راه پله حداقل ۱۲۰ سانتیمتر برای جادادن یک صندلی بالارو
- تامین روشنایی مطلوب در راهروها و راه پله ها ، بدون نور خیره کننده
- نصب کلیدهای برق از نوع لمسی و قابلیت استفاده آسان در بالا و پایین پله ها، در ارتفاع ۱۰۵ سانتیمتری از کف
- تعبیه پریزهای برق در ارتفاع ۴۵ سانتیمتری از کف
- هر گونه فرش نامناسب یا کف پوش پاره یا پوسیده باید تعویض شوند.
اتاق نشیمن:
- نصب درب های با عرض ۹۰ سانتیمتر برای دسترسی آسان و ترجیحا “از نوع درب های کشوئی
- کف خانه در سرتاسر خانه مسطح باشد
- نصب کلیدهای برق از نوع لمسی و قابلیت استفاده آسان در ارتفاع ۱۰۵ سانیتمتری از کف
- نصب پریزهای برق در ارتفاع ۴۵ سانتیمتری از کف
- ارتفاع سطح نشیمنها از کف حداقل ۴۵ سانتیمتری
- نصب پریزهای برق اضافی برای تطبیق با نیازهای مربوط به فناوری ها یا تجهیزات پزشکی که امکان دارد در آینده مورد نیاز و استفاده کاربر قرار گیرد.
- چیدمان مبلمان با توجه به وضعیت کاربر اجرا و هر گونه شلوغی وریخت وپاش برداشته شود تا فضای بازی برای عبورراحت ایجاد گردد.
آشپزخانه:
- درب با عرض حداقل ۹۰ سانتیمتر برای دسترسی آسان و یا استفاده از درب های کشوئی
- نصب کانتر یا میز کار چند ارتفاعی، دارای لبه های گرد، برای اینکه فرد بتواند در حالت ایستاده و نشسته کارکند.
- لبه های جلوئی میز کار یا کانتر دارای کنتراست رنگی برای کمک به جلوگیری از افتادن یا ریزش مواد.
- ایجاد فضای باز در کنار سینک و تمام وسایل آشپزخانه
- ایجاد فضا برای استقرار ویلچر در زیر سینک یا اجاق پخت و پز برای کاربران نشسته
- ایجاد فضا برای قراردادن وسائل از جمله قفسه های کشویی یا قفسه های دارای قابلیت تنظیم ارتفاع، بطوری که دسترسی به آنها آسان باشد.
- دسترسی به آب گرم روی اجاق برای پر کردن ظروف ( قابلمه و کتری و …. )
- تامین روشنایی مناسب، بدون ایجاد خیرگی بخصوص روی قسمتهایی مانند سینک، اجاق و میزهای کار
- شیرهای آب عایق در برابر داغی و دارای دسته های اهرمی
- کابینت ها دارای کشوهای مدل کشیدنی یا دسته های D شکل
- کلیه کشوها از نوع آسان بازشو که به طور خودکار بسته شوند
- ماشین ظرفشویی سبک یا دارای کشش زیر
- یخچال/ فریزر از نوع ساید بای ساید با دسترسی آسان یا یخچال زیر پیشخوان، مدل کشوئی
- کنترل تمام دستگاه ها در دسترس با قابلیت دید بالا یا لمسی
- فضای لازم برای دسترسی آسان به مواد بازیافت قابل برداشت و سطل زباله بصورت تو کار
- پریزهای برق در ارتفاع ۴۵ سانتیمتری از کف
- در نظر گرفتن پریزهای برق اضافی برای لوازم خانگی کوچک؛ همچنین تعدادی پریز برای دسترسی آسان در زیر پیشخوان قرارداده شوند.
- کلیدهای برق از نوع لمسی و قابلیت استفاده آسان در ارتفاع ۱۰۵ سانتیمتری از کف
- سطل زباله باید به راحتی در دسترس باشد
- سینک ظرفشویی و پیشخوان آشپزخانه دارای ارتفاع بیشتر از ۸۵ سانتیمتر از کف، بطوری که فضای کافی برای کاربر در حالت نشسته وجود داشته باشد.
- روشنایی کلیه سطوح کار مناسب و کافی باشد
- میز تاشو نصب شده روی دیوار که هنگام استفاده نکردن به صورت صاف کنار دیوار قرار گیرد
اتاق خواب:
- عرض درب ۹۰ سانتیمتر برای دسترسی آسان و یا نصب درب های کشوئی
- نصب کلیدهای برق از نوع لمسی و قابلیت استفاده آسان در ارتفاع ۱۰۵ سانتیمتر از کف
- تعبیه گنجه دارای قفسه های چند سطحی یا پائین کشیدنی و میله چوب لباسی
- پرهیز از درهای آکاردئونی یا دولنگه تا شو روی گنجه ها که می تواند باز و بستن دری آنها را دشوار کند
- نصب پریزهای برق در ارتفاع ۴۵ سانتیمتری از کف
- در نظر گرفتن پریزهای برق اضافی برای تطبیق با نیازهای مربوط به فناوری ها یا تجهیزات پزشکی که امکان دارد در آینده مورد استفاده قرار گیرد.
حمام:
- عرض درب ۹۰ سانتیمتر برای دسترسی آسان
- کلیدهای برق از نوع لمسی و قابلیت استفاده آسان در ارتفاع ۱۰۵ سانتیمتری از کف
- شیرهای آب عایق در برابر داغی و دارای دسته های اهرمی، در محل روشوئی، حمام و دوش
- محل دوش بدون آستانه با فضای حداقل ابعاد ۱۵۰ در ۹۰ سانتیمتر متر (۱۲۰ سانتیمتر ترجیح داده می شود )
- دوش از نوع چرخان به سمت داخل
- سردوش مجهز به دسته نگه داری، با قابلیت تنظیم ارتفاع و کنترلهایی که کارکرد آنها راحت باشد
- فضای مانوری که یک شعاع چرخش ۱۵۰ سانتیمتری داشته باشد
- فاصله توالت از دیوارها ، وان یا کابینت، در هر طرف ۴۵ سانتیمتر.
- ارتفاع نشیمن توالت برای بزرگسالان ۴۵ تا ۴۸ سامنتیمتر از کف و برای کودکان کمتر باشد
- نصب میله دستگیره در محلهای وان، دوش و نزدیک توالت
- درنظرگرفتن فضایی برای قرارگرفتن زانو در زیر سینک برای کاربران نشسته
- استفاده از کشوهایی که به به طور خودکار و راحت باز و بسته شوند
- استفاده از کانتر با لبه های گرد
- روشنایی مناسب بدون انعکاس نور
- سرامیک کف از نوع غیر لغزنده
- دستگیره کشو ها و کابینت ها از نوع مدل کشیدنی یا D شکل
- نصب آینه قدی و یا دارای انحنا قابل استفاده برای افراد ایستاده ونشسته
- جا حوله ای میله ای، جا صابونی و جا مسواکی در ارتفاع ۱۲۰ سانتیمتری از کف
- کاسه روشوئی در نزدیک به لبه جلوئی کابینت نصب شود بطوری که برای افراد نشسته قابل استفاده باشد.
- نصب نیمکت یا صندلی برای جابجایی روی وان یا در قسمت دوش
- پریزهای برق در ارتفاع ۴۵ سانتیمتری از کف