روشهای مقابله با زخمهای فشاری با حذف یا کاهش فشار
عوارض ناشی از زخمهای فشاری :
– می توانند زندگی فرد را تهدید کنند .
– گسترش عفونت ناشی از آن به خون ، قلب و استخوان .
– درصورت عدم درمان می توانند منجر به قطع عضو شوند .
– مجبور کردن فرد به استراحت طولانی مدت در بستر
– اتونومیک دیس رفلکسی .
اعمال مجدد فشار :
تنها زمانی یک زخم فشاری کاملا” بهبود می یابد که فشار بیش از حد از روی آن منطقه برداشته شود . درمان و بهبودی کامل به این معنی است که لایه های خارجی پوست (اپیدرم) فاقد هرگونه آسیب بوده و رنگ آن منطقه نیز به حالت طبیعی برگشته باشد . گاهی اوقات ممکن است یک جای زخم باقی بماند که به آن اسکار می گویند . در واقع اسکار ، یک بافت بهبود یافته محسوب می شود ، اما رنگ آن تا حدودی متفاوت از رنگ پوست اطراف آن باقی خواهد ماند . استحکام بافت اسکار هیچگاه مانند پوست های سالم نمی باشد .
اولین بار که فشار به یک منطقه تازه بهبود یافته وارد می شود ، باید برای یک مدت بسیار کوتاه (حداکثر ۱۵ دقیقه) باشد . بعد از آن ، باید فشار وزن از روی آن منطقه برداشته شده و از نظر وضعیت قرمزی (اریتم) بررسی گردد . اگر قرمزی وجود داشته باشد ، آن را به دقت مشاهده کرده و ببینید که بعد از حذف فشار چه مدت طول می کشد که رنگ آن همانند بافت اطراف ( و یا همانند رنگ اسکار قبل از فشار) آن برگردد . اگر برگشت رنگ به حالت اولیه طی ۱۵ دقیقه یا کمتر رخ دهد ، هیچ صدمه ای وارد نشده است . حداقل یک ساعت صبر کنید و مجددا” برنامه اعمال فشار را تکرار کنید.
پس از سه بار آزمایش ۱۵ دقیقه ای موفق ، می توانید زمان اعمال فشار وزن را تا ۳۰ دقیقه افزایش دهید و فرآیند بالا را با استفاده از دستورالعمل محو شدن قرمزی حاصل از فشار وزن طی زمان ۱۵ دقیقه ای و یا کمتر به عنوان یک آزمایش موفق تکرار کنید . به همین روال پس از سه آزمایش ۳۰ دقیقه ای موفق ، می توانید زمان ۳۰ دقیقه ای را هر روز بیشتر کنید .
اگر آزمایش در یک نقطه موفقیت آمیز نباشد ، باید زمان مجاز اعمال فشار در آن سطح ثابت نگه داشته شود و اضافه نشود تا اینکه سه بار آزمایش موفقیت آمیز باشد . به این ترتیب ، شما قادر خواهید بود میزان تحمل پوست خود را در برابر فشار اصلاح کنید.
پیشگیری :
- چرخش بدن : وضعیت استقرار بدن بیماران در تمام مدتی که در بستر هستند، باید حالت مناسبی داشته باشد . بیماران باید بطور مکرر ( در ابتدا هر دو ساعت ) چرخش کنند و بایستی در بین چرخشها پوست به دقت بررسی گردد . اگر حالت پرخونی ( قرمزی ) روی برجستگی های استخوانی در عرض ۳۰ دقیقه برطرف شود ، می توان زمانهای لازم برای چرخش را افزایش داد . همه وضعیتها ، از جمله حالت دمر و خوابیدن به پهلوها ، باید مورد استفاده قرار گیرد. در زمان تغییر وضعیتها ، بیماران یا مستقل خواهند بود و یا اینکه می توانند دستورالعمل های مربوط به استقرار بدن ، چرخش آن و کنترل پوست را به مراقب خود ارائه دهند .
۲. نشستن : در ابتدا بیماران نباید بیشتر از ۳۰ تا ۶۰ دقیقه بنشینند . اگر قرمزی در عرض ۳۰ دقیقه برطرف شود ، می توان هر چند روز یکبار زمان نشستن را افزایش داد . باسن بیمار باید دور از پشتی صندلی قرار داده شود و جاپایی باید طوری تنظیم شود که اجازه دهد زانوها درسطح لگن یا کمی پایین تر از آن قرار گیرد . حذف فشار باید بطور مکرر یعنی هر ۱۵ تا ۳۰ دقیقه یکبار و هر بار به مدت یک دقیقه انجام شود . روشهای توصیه شده عبارتند از : خم شدن بیمار به سمت جلو ، یعنی قفسه سینه به سمت ران ها ، و قرار دادن پشتی ویلچر تا حد ۶۵ درجه .
۳٫ نقل و انتقالات : برای جلوگیری از ایجاد نیروهای تنش زا ( اصطلاحا” نیروهای برشی یا shearing) باید نقل و انتقالات با دقت انجام شود.
۴٫ تجهیزات :
– در طول مرحله مراقبت حاد بیماران نخاعی ، معمولا” بیماران در وضعیت خوابیده به پشت قرار می گیرند ، از این رو استخوان خاجی ، پشت گردن ، و پاشنه های آنان به شدت در معرض خطر زخم فشاری هستند . در این مرحله برای پیشگیری از زخمهای فشاری ، دستگاههای ارتوتیک ( ارتزها ) می توانند مورد استفاده قرار گیرند تا سررا به طور کامل از تخت بالا و جدا نگه دارند . استفاده از تختهای کاهش فشار نیز مفیدند. وسایل نوع محدب ( که اصطلاحا” نوع دونات نامیده می شوند)( (Donut-type devices نباید استفاده شوند. شکستگی مهره های نخاع در سطوح قفسه سینه و کمر از طریق بی حرکت سازی روی تخت های ویژه که اجازه حرکت به بیمار را می دهند ، کنترل می شوند.
تجهیزات مورد استفاده در بیمارستان ها باید تا حد امکان مشابه تجهیزاتی باشند که بیمار پس از ترخیص از بیمارستان ودر خانه از آنها استفاده خواهد کرد . میزان تحمل پوست نسبت به تشکهای متداول و تشکچه های ویلچر باید قبل از ترخیص تعیین شود . به عنوان مثال ، تشکهای مواج مبتنی بر هوا و سیالات ، در آغاز ایجاد زخمهای فشاری و یا برای درمان آنها ، برای استفاده در بیمارستان مناسب هستند ، اما استفاده از آنها در منزل توصیه نمی شود . تشکچه های متداولی که قسمت بالای آنها با فوم لایه دارشده اند (از جمله فومهای مورد استفاده دربسته بندی تخم مرغ ) ، برای استفاده در منزل خیلی مناسب هستند . اگر چه تشکچه های ویلچر ، فشار روی برجستگی های استخوانی را کاهش می دهند ، اما مراقبت صحیح ومناسب از پوست و حذف فشار ضروری است.
۵٫ تشکچه ها : تشکچه ها روی ویلچر و برای بسیاری از وضعیتهای تخت و غیره مورد استفاده قرار می گیرند . تشکچه ها غالبا” از فوم یا ژل ساخته شده اند و یا اینکه با هوا یا آب پرمی شوند.
– تشکچه های فوم باعث افزایش دمای پوست و کاهش رطوبت می شوند . تشکچه های صندلی که دارای انحناء هستند و سفارشی می باشند ، کارآیی بیشتری از تشکچه های تخت دارند .
– تشکچه های ساخته شده از ژل باعث حفظ درجه حرارت پوست شده ( اگر چه ممکن است بعد از ۳ ساعت و امکان تداوم این خاصیت نیاز به سرد کردن داشته باشند ) و نسبت به تشکچه های فوم رطوبت را بیشتر افزایش می دهند . برخی ازانواع تشکچه های ژل باعث بهبود استقرار بدن نیز می شوند .
– تشکچه های حاوی هوا از نظر مناسب بودن فشار، نیازمند کنترل روزانه هستند .
– تشکچه های حاوی آب درجه حرارت پوست را کاهش می دهند ، اما رطوبت روی این تشکچه ها بیشتر افزایش می یابد .
مناسب بودن وضعیت بدن
وضعیت بدن شما برای کاهش فشار روی زخم و یا جلوگیری از ایجاد زخمهای جدید خیلی مهم است . شما چه روی تخت باشید چه روی ویلچر ، لازم است که وضعیت بدن خود را بطور مرتب تغییر دهید .
وقتی روی تخت هستید :
۱٫هیچگاه روی زخم فشاری نخوابید . استفاده از پد یا بالش برای وضعیت بدن ، به کاهش فشار روی مناطق خاص کمک خواهد کرد.
۲٫حداقل هر ۲ ساعت یکبار وضعیت خود را عوض کنید .
۳٫از خوابیدن مستقیم روی استخوان لگن پرهیز کنید . وضعیت ۳۰ درجه بهترین حالت است.
۴٫ وقتی که به پشت می خوابید ، با قرار دادن یک لایه فوم نازک و یا بالش در زیر قسمت پایین پاها ( ناحیه وسط ساق تا مچ پا ) آن را کمی بالاتر نگه دارید . پد یا بالش نباید به طور مستقیم زیر زانو قرار داده شود ، چرا که این کار باعث کاهش جریان خون به نواحی پائین ترساق پا می گردد . برای این کار نباید از تشکچه های محدب ( اصطلاحا” به شکل دونات ) استفاده نمود ، چرا که این تشکچه ها می توانند موجب کاهش جریان خون شوند.
۵٫از بالش یا پدهای کوچک استفاده کنید تا زانوها و مچ پا با آن تماس نداشته باشد .
۶٫تا حد ممکن سر تخت را کمی بالا قرار دهید . (۳۰ درجه یا کمتر).
۷٫ برای جلوگیری از خفگی ، باید غذای خود را در حالت عمودی میل نمائید .
کاهش فشار
زخمهای فشاری زمانی ایجاد می شوند که فشار دائمی بر روی بخش های خاصی از بدن وجود داشته باشد . عدم کاهش فشار دریک دوره زمانی طولانی ، باعث ایجاد یا بدتر شدن زخم فشاری شده و سرعت بهبودی را پس از تشکیل زخم کاهش می دهد . بنابراین حذف فشار از روی زخم ، اولین گام به سوی بهبودی محسوب می شود.
زخمهای فشاری معمولا” بر روی بخش هایی از بدن که روی برجستگی های استخوانی قرار گرفته و در موقع نشستن یا خوابیدن طولانی مدت ، وزن بدن را تحمل می کنند ، ایجاد می شوند (مانند باسن و پاشنه ها ) . شما می توانید برای حذف یا کاهش فشار از راههای زیر استفاده کنید :
• استفاده از سطوح خاص برای تکیه دادن بدن.
• قرار دادن بدن در وضعیت های مناسب.
• تغییرحالت بدن تا آنجا که امکان دارد .
منبع : مقاله : ” Complications caused by pressure sores”– اقتباس شده از سایت : http://www.sci-info-pages.com/skin_pres.html – ترجمه و تنظیم : مهندس عباس کاشی – ( email: ohealth2007@yahoo.com)- انتشار: مرکز ضایعات نخاعی استان تهران