تغذیه و کنترل وزن برای افراد دچار آسیب نخاعی

ایجاد تغییرات در نیاز به انرژی بعد از آسیب نخاعی

پس از آسیب نخاعی ( SCI) ، سوخت و ساز بدن دچار تغییرات می شود ، و ممکن است فرد تغییراتی را در وزن خود تجربه کند .
بلافاصله پس از آسیب نخاع ، ممکن است کاهش وزن تجربه شود . دلیل آن هم این است که بدن برای بهبودی صدمات و زخمهای بعد از جراحی ، نیاز به انرژی بیشتری دارد . اما همزمان با تداوم فرایند بهبودی ، نیازبه انرژی کمتر می شود .
در بیماران مبتلا به آسیب نخاعی ، فعالیتهای متابولیکی بدن ، با توجه به فلج شدن و ضعیف شدن ماهیچه ها کاهش می یابد. ممکن است بیمار با کاهش حجم عضلات و افت توده عضلانی مواجه شود که به دنبال آن نیاز بدن به انرژی کاهش می یابد . از این رو ، با کاهش میزان حجم عضلات ، میزان چربی بدن افزایش پیدا می کند .
ممکن است فرد لزوما” متوجه تفاوتی نشود یا تغییری را احساس نکند ، اما به مرور زمان به دلیل کاهش فعالیت ، تغییرات بدنی رخ خواهد داد . بدلیل ایجاد تغییرات بدنی ، فردی که دچار آیب نخاعی می گردد ، بسیار آسان تر با افزایش وزن مواجه می گردد .
همانند سایر مردم ، اضافه وزن می تواند خطر ابتلا به عوارضی همچون دیابت، افزایش کلسترول و تری گلیسیرید ، فشار خون بالا ، بیماری های قلبی و اختلال در تحمل قند خون را افزایش دهد .

عواقب اضافه وزن

از دیگرعواقب اضافه وزن می توان به موارد زیر اشاره کرد :

 

• افزایش فشار وارد شده به دستها هنگام جابجایی ها
• افزایش خطر آسیبهای پوستی به دلایل زیر :
  افزایش فشار روی پوست به دلیل اضافه وزن
  پوست مالش هنگام جابجا شدن روی ویلچر
  کاهش توانایی فرد برای تغییر وضعیت دادن بدن روی تخت یا ویلچر .
  افزایش چین های پوست که منجر به افزایش رطوبت در آن محل ها شده وباعث آسیب پوست می گردد .
  افزایش نیاز به بهداشت مطلوب
• افزایش هزینه برای تهیه تجهیزات ویژه درمحل زندگی به دلیل افزایش اندازه بدن .

به منظور کسب توصیه های مربوط به کالریهای منحصر به هر فرد ، هر کسی باید بطور اختصاصی به یک متخصص تغذیه مراجعه کند .

وزن مطلوب چیست؟

یکی از منابع ارائه شده در خصوص ” وزن ایده آل بدن ” برای عموم مردم ، جداول MLI (the Metropolitan Life Insurance tables ) است . اما هنگام استفاده از این جداول برای بیماران مبتلا به آسیب نخاعی ، باید محدوده های وزن ایده آل بدن ، با توجه به موارد زیر مورد سنجش قرار گیرد :

• برای افراد تتراپلژی (کوادری پلژی )– دامنه مرجع ، کاهش ۱۰-۱۵ درصدی دارد ، یعنی ۱۵ تا۲۰ پوند ، کمتر از مقادیر ارائه شده در جداول برای افراد با قد و وزن برابر .

• برای افراد پاراپلژی – باید کاهش ۵-۱۰ درصدی در نظر گرفت یعنی ۱۰-۱۵ پوند کمتر از مرجع ارائه شده در جداول برای افراد با قد و وزن برابر .

BMI ( شاخص توده بدن )

BMI (Body mass index ) یا شاخص توده بدن ، ابزار قابل اعتمادی برای ارزیابی وضعیت وزن افراد دچار آسیب نخاعی محسوب نمی شود . دلیل آن هم این است که دربیماران مبتلا به آسیب نخاعی ، توده بدن بصورت یک عارضه ثانویه کاهش می یابد و این افراد نسبت به افراد بدون آسیب نخاعی دارای توده چربی بالاتر و توده عضله کمتری هستند .

سلامت پوست

نظارت دائمی بر وزن بدن ، سلامت پوست ، مواد غذائی مصرفی و نوع و روش تغذیه و عوامل مرتبط با شیوه زندگی ، در پیشگیری از آسیب پوست ضروری هستند . کسانی که وزن طبیعی خود را حفظ می کنند و مقادیر کافی از مواد مغذی مصرف می نمایند و سابقه مصرف بی رویه سیگار یا الکل را ندارند ، خطر ابتلا به زخم فشاری در آنها کمتر است . دربیماران دچارآسیب نخاعی ، احتمال آسیب پوستی ، به دلیل افزایش فشار برروی قسمت هایی از بدن و کاهش حرکت بیشتر است .
افراد مبتلا به آسیب نخاعی که دچار زخم فشاری می شوند ، نیازهای انرژی بالاتری نسبت به افراد آسیب نخاعی بدون آسیب پوستی دارند . بسته به شدت زخم فشاری ، برای ترمیم بهینه زخم فشاری ، نیازهای پروتئینی افراد می تواند از ۱٫۲ تا ۲ گرم / کیلوگرم / روز متغیر باشد .

مقایسه نیازهای پروتئینی یک فرد بدون زخم با فرد دارای زخم فشاری

هر پوند = حدود ۴۵۰ گرم
هر اونس = حدود ۳/۲۸ گرم

• نیاز به پروتئین بصورت تخمینی برای یک شخص سالم ۱۰۰ پوندی = ۸/۰ تا ۱ گرم / کیلوگرم / روز = روزانه ۵ تا ۶ اونس
• نیاز به پروتئین بوصرت تخمینی برای یک شخص ۱۰۰ پوندی دارای زخم فشاری = ۲/۱ تا ۲ گرم / کیلوگرم / روز = روزانه ۸ تا ۱۳ اونس

• نیاز به پروتئین بصورت تخمینی برای یک شخص ۱۵۰ پوندی = ۸/۰ تا ۱ گرم / کیلوگرم / روز = روزانه ۸ تا ۱۰ اونس
• نیاز به پروتئین بصورت تخمینی برای یک شخص ۱۵۰ پوندی دارای زخم فشاری = ۲/۱ تا ۲ گرم / کیلوگرم / روز = روزانه ۱۲ تا ۱۹ اونس

یک اونس پروتئین معادل ۱ اونس گوشت گوساله ، جوجه ، ماهی ، یا پنیر ، یک تخم مرغ یا ۸ اونس شیر ( کامل ، بدون سر شیر یا کم چرب ) است .

مصرف آب

وضعیت آب بدن برای سلامت پوست مهم است. ممکن است کاهش مایعات بدن ، به دلیل از دست دادن مایعات بدن ، از طریق دفع یا یک زخم باز ، یا به دلیل وجود تب و غیره باشد .

• نیاز یک شخص ۱۰۰ پوندی = بصورت تخمینی ۶ تا ۸ فنجان در روز
• نیاز یک شخص ۱۵۰ پوندی = بصورت تخمینی ۸ تا ۱۱ فنجان در روز

تغذیه متعادل

تغذیه متعادل برای تمام افراد مهم است . اما زمانی که آسیب پوستی وجود داشته باشد ، استفاده از یک مکمل حاوی مولتی ویتامین و مواد معدنی بصورت روزانه توصیه می شود. اما مصرف مکمل های ویتامین یا مواد معدنی اضافی توصیه نمی شود ، مگر اینکه کمبود ویتامین برای یک ویتامین خاص یا مواد معدنی وجود داشته باشد .

انتخاب رژیم غذایی سالم

تغذیه در سلامت کلی بدن نقش مهمی دارد و انتخاب مناسب رژیم غذایی به شما کمک خواهد کرد تا بتوانید وزن خود را کنترل کنید . به طور کلی تغذیه سالم برای تامین انرژی ، مبارزه با عفونت ها، حفظ وزن مناسب بدن و کارکرد صحیح دستگاههای بدن به شما کمک زیادی می کند .
مصرف کالری بیش از حد نیاز ، بصورت چربی در بدن ذخیره می شود .
بطورکلی دستورالعمل های غذایی ، راهنمایی های خوبی را برای مصرف غذاهای سالم ارائه می دهند . از جمله مهمترین نکات اشاره شده دراین راهنماها می توان به موارد زیر اشاره کرد . عبارتند از:
• یک بشقاب غذای سالم برای خودتان در نظر بگیرید . بصورت زیر :

نیمی از آن را با میوه و سبزیجات رنگی : قرمز، نارنجی و سبز تیره و … پر کنید .

– سبزیجاتی مانند گوجه فرنگی، سیب زمینی شیرین و کلم بروکلی را در بشقاب اصلی یا پیش دستی خود داشته باشید .
– میوه، سبزیجات و یا آجیل های بدون نمک را به عنوان تنقلات هم می توانید بخورید .

به جای شیر چرب از شیر کم چرب ۱ درصد استفاده نمائید .

– این گونه فرآورده ها ، همان مقدار کلسیم ، پروتئین و سایر مواد مغذی ضروری موجود درشیر کامل پر چربی را ، اما با کالری کمتری تامین می کنند .
– از محصولات سویای غنی شده با کلسیم ، به عنوان جایگزینی برای غذاهای لبنی استفاده کنید .

حداقل نیمی ازغلات مصرفی خود را از نوع سبوس دار انتخاب کنید .
– غلات ، نان، کراکر، برنج و پاستای مصرفی خود را از نوع ۱۰۰ درصد کامل ( سبوس دار ) انتخاب کنید .
– مواد تشکیل دهنده درج شده روی بسته های مواد غذایی را به دقت بخوانید و نوع کامل آنها را انتخاب نمائید .

گزینه های غذایی پروتئین دار خود را تنوع دهید .

– دو بار در هفته ، در رژیم غذایی خود ، ازغذاهای پروتئینی دریایی استفاده کنید .
– از لوبیا ، به عنوان یک منبع طبیعی غنی از فیبر و پروتئین استفاده کنید .
– تکه های گوشت و مرغ را بصورت کوچک و بدون چربی مصرف کنید .
– از مصرف غذاهای حاوی چربی های جامد ، شکر و نمک زیاد پرهیز کنید .
غذاها و نوشیدنی های بدون قند یا حاوی قند کم را انتخاب کنید.
– به جای نوشیدنیهای قند دار از آب استفاده کنید . در یک قوطی ۱۲ انسی سودا ، در حدود ۱۰ بسته شکر وجود دارد .
– برای انتخاب دسر ، از میوه استفاده کنید . دسرهایی مصرف کنید که کمترین شیرینی را دارد .
– به جای نوشیدنی های با طعم میوه ، آب میوه های ۱۰۰ درصد طبیعی را مصرف کنید ( البته هر دو نوشیدنی می توانند پر کالری باشند .)
هنگام خرید مواد غذایی ، به میزان نمک (سدیم ) موجود در آنها توجه داشته باشید .
– نمک موجود درغذاهایی مانند سوپ، نان و غذاهای منجمد را مقایسه کنید و غذاهای با میزان نمک کمتر را انتخاب نمائید .
– به جای افزودن نمک به غذای خود ، ادویه جات ، ترشی جات یا سبزی های فصل را اضافه کنید .
غذاهایی بخورید که عاری از روغنهای جامد باشند .
– از غذاهای حاوی چربی های اشباع شده ، مانند کیک ها، شیرینی ها ، بستنی ، پیتزا، پنیر، سوسیس و کالباس و هات داگ گاه به گاه ااستفاده کنید . از خوردن هر روزه ی این غذاها اجتناب کنید .
– چربی گوشت یا مرغ را کاملا” جدا کنید . از ماست ، پنیر و شیر بدون چربی یا کم چرب استفاده کنید.
– هنگام طبخ غذا ، روغن مصرفی خود را از روغن جامد به روغن مایع تغییر دهید .
مقدار کالری مصرفی خود را متناسب با وضعیت بدنی تان انتخاب کنید .
– از غذای خود لذت ببرید، اما سعی کنید کمتر بخورید.
– از تکه های بزرگ غذا پرهیز کنید .
– از یک بشقاب ، کاسه و شیشه کوچکتر استفاده کنید .
– هنگامی که احساس سیری کردید ، نه پری ، از خوردن خوداری کنید.
– بیشتر در خانه غذا بخورید ، جایی که در می توانید غذای خود را تحت کنترل داشته باشد .
– در هنگام خوردن غذا در خارج از منزل ، گزینه های کم کالری تر منو را سفارش دهید. غذاهای کوچک یا تقسیم شونده را انتخاب نمائید .
– در مصرف نوشیدنی های الکلی ، نهایت حساسیت را داشته باشید وجدا” پرهیز کنید .

میزانهای اندازه یک بخش یا قسمت غذا

• یک مشت میوه = حدود ۱ فنجان یا ۱ میوه با اندازه متوسط
• یک کف دست گوشت ( بدون در نظر گرفتن انگشتان ) = حدود ۳ اونس گوشت یا ماهی یا مرغ پخته شده
• به اندازه گودی دست آجیل = حدود ۱ تا ۲ اونس آجیل
• به اندازه انگشت شست پنیر = حدود ۱ اونس پنیر
• به اندازه نوک انگشت شست = ۱ قاشق غذاخوری
• به اندازه نوک نوک انگشت = حدود ۱ قاشق چایخوری

فعالیت بدنی داشته باشید

– تمرینات ورزشی مربوط به بالاتنه را ، تا حدی که می توانید به زندگی روزمره خود اضافه کنید .
– استفاده از یک ویلچر دستی استاندارد، درمقایسه با ویلچرهای خیلی سبک و ویلچرهای دارای سیستمهای کمک حرکتی یا ویلچرهای برقی ، میزان مصرف انرژی ، ضربان قلب ، مصرف اکسیژن و تنفس کاربر را ، به خصوص همزمان با افزایش سطوح سرعت و مقاومت ، افزایش می دهند .

 
ترجمه  و تنظیم از : مهندس عباس کاشی ( e mail :  ohealth2007@yahoo.com )  ؛  منبع مورد استفاده  ؛  سایت : www.nutrition.gov –  مقاله :  Nutrition and Weight Management for Persons with Spinal Cord Injuries – انتشار : انجمن معلولین ضایعات نخاعی استان تهران