بهداشت سالمندی بعد از آسیب نخاعی

دکتر استیون استین ( Dr. Steven Stiens ) ، استاد انجمن جهانی طب توانبخشی در مورد بهداشت سالمندی و افزایش سن بعد از آسیب نخاعی چنین اظهار می کند که  : بسیاری از ما در مورد پیری ذهنیتی منفی داریم . ” متاسفانه اعتقاد براین است که رسیدن به سنین بالا به منزله ناتوانی و بیمار بودن می باشد . اما این موضوع لزوما” این طور نیست ” . گرچه پیری با وجود برخی از چالش های اجتناب ناپذیر همراه است ، اما در حال حاضر می دانیم ، مراحلی وجود دارند که ما می توانیم طی آن سطح سلامت و عملکرد بدنمان را حتی با داشتن آسیب نخاعی با گذشت سالها در سطح بالایی حفظ کنیم .

طی مطالعه ای که اخیرا” در بریتانیا ، بر روی۸۳۴ نفر از مبتلایان به آسیب نخاعی در طول بیش از ۲۵ سال انجام شد ، محققان دریافتند که صرف نظر از سن ، طول مدت آسیب دیدگی و شدت ضایعه ، سلامت کلی افراد در سطح  خیلی خوبی بود ( دربیش از ۷۰ ٪ از آنها ) . در واقع وضعیت آنان با گذشت زمان روند رو به بهبودی پیدا کرده بود ، تا  اینکه افراد تحت مطالعه به نقطه عطف ۴۰ سال پس از آسیب دیدگی رسیدند ، که در آن زمان نزول سلامت کلی افراد گزارش شد . استین می گوید : ” براین اساس شواهدی وجود دارند که وقتی شما به نقطه ۴۰ سال پس از آسیب می رسید ،  برخی از شاخص های وخیم وجود دارند که شما را ملزم به مراقبت می کنند “.

بهداشت قلب و عروق و سندرم متابولیک

استین ادامه می دهد که : ” ما در مورد خطر بیماری های قلبی در افراد نخاعی نگران خاصی داریم “. “سندرم متابولیک عارضه ای است همراه با خطر بالای حمله قلبی ، سکته مغزی و سایر عوارض  که به ویژه در افراد نخاعی شایع است ” و از چهار ویژگی مهم زیر تشکیل می شود:

.۱ چاقی . ” در ایالات متحده اپیدمی چاقی وجود دارد و این معضل در مورد افراد نخاعی هم صدق می کند ، دلیل عمده آن این است که این افراد برای کارهایی مانند هل دادن ویلچر یا راندن یک ویلچر برقی انرژی زیادی مصرف نمی کنند. ما اغلب بیشتر از اندازه و مقدار انرژی که مصرف می کنیم ، پرخوری داریم . “

۲. مقاومت انسولین و دیابت . ” منظور از مقاومت انسولین این است که انسولین وجود دارد ، اما برای انتقال قند به داخل سلولها ناموفق است و سلول ها ، به دلیل عدم فعالیت و سایر عواملی مانند چاقی ، در استفاده از انسولین کارآیی کمتری دارند . در نتیجه ، قند خون ناشتا در افراد نخاعی ، معمولا”  کمی بالاتر است و توانایی آنها در کنترل بارهای بزرگ گلوکز وضعیت بدی دارد ” .

۳. وضعیت ضعیف کلسترول . استین توضیح می دهد که : ” این موضوع به طور خاص به معنای پایین بودن سطوح کلسترول خوب ” ( لیپوپروتئین با چگالی بالا یا HDL) ” است . این کلسترول باعث زدایش کلسترول بد از دیواره رگ ها می گردد!” .  دکتر استین هشدار می دهد که : ” ورزش در افزایش HDL نقش مفیدی دارد و افراد مبتلا به آسیب نخاعی معمولا” به دلیل عدم امکان ورزش نسبت به سایر افراد هم سن خود دارای HDL پایین تری هستند .” بطورکلی وضعیت HDL را می توان با ورزش و همچنین نوشیدن یک یا دو بار در روز (اما نه بیشتر) از نوشیدنی ها (بخصوص شراب قرمز) بهبود بخشید “.

۴٫ فشار خون بالا . حتی اگر فشار خون افراد نخاعی تمایل به کاهش داشته باشد ، معمولا” چاقی باعث افزایش آن شده و تبدیل به یک نگرانی می گردد.

دکتر استین می افزاید : ” همه این نشانه ها معمولا” در عامه افراد جامعه با بالا رفتن سن افزایش می یابند ، اما در افراد نخاعی شاید در سنین کمتری بروز پیدا کنند .

چگونه می توان این نشانه ها را  تغییر داده و سلامت قلب و عروق خود را بهتر کنید ؟

۱٫ وزن خود را پائین نگه دارید .

۲٫ رژیم غذایی خود را تغییر داده  و مصرف قند و کربوهیدرات های ساده را کاهش داده و چربی و کلسترول را کم نمائید.

۳٫ حرکت داشته باشید و فعالیت کلی روزانه خود را افزایش دهید .

۴٫ با پزشک خود ، در مورد اینکه برای سلامت قلب و عروق خود نیاز به دارو دارید یا نه صحبت کنید .

دکتر استین  می گوید : ” ما بیشتر و بیشتر متوجه می شویم که برخی از داروها در اصل برای پایین آوردن ضربان قلب و یا کلسترول طراحی شده اند و می توانند خطر ابتلا به بیماری های قلبی را بهبود بخشیده و از حملات قلبی جلوگیری  کنند “.

تغییردر وضعیت روده و مثانه

عفونت های دستگاه ادراری (UTI) در افراد نخاعی مسن شایع تر هستند که شاید دلیل آن نوشیدن کمتر مایعات و یا ضعیف شدن سیستم ایمنی باشد . همچنین خطر ابتلا به سنگهای مثانه نیز در آنان افزایش می یابد که می تواند باعث انسداد حالب ( لوله ای که ادرار را از کلیه ها به مثانه) شده و ادرار را به سمت بالا و کلیه ها برگشت دهد که یک عارضه جدی محسوب می شود . به همین دلیل ، دکتر استین توصیه می کند که این افراد هر سال یک ارزیابی پزشکی با استفاده از سونوگرافی کلیه ها و سیستم جمع آوری ادرار خود داشته باشند . اگر سنگی مشاهده شود ، می توانند آن را با استفاده از سنگ شکن  حذف کنند . در واقع با این دستگاه امواج صوتی به داخل بدن فرستاده می شوند که موجب شکستن سنگ می گردد.

دکتر استین هشدار می دهد که : توجه به علائم UTI موضوعی بسیار مهم است ، چرا که عفونت ادراری می تواند منجر به عفونت خون ( سپسیس) گردد که  از شایعترین علل مرگ و میر افراد مبتلا به آسیب نخاعی محسوب می شود . البته در افراد مبتلا به کوادری پلژی ( تتراپلژی ) ، مشکلات ریوی مانند ذات الریه ، شایع ترین علل مرگ می باشد . او اضافه می کند که : ” اگر شما عفونت ادراری همراه با تب و لرز داشته باشید ، لازم است که در بیمارستان بستری شده و آنتی بیوتیک دریافت کنید ” .

بطورکلی مراقبت از روده در کیفیت زندگی موضوع خیلی مهمی محسوب می شود . استین مشاهده کرده که : ” برای برخی از افراد ، در واقع برنامه اجابت مزاج آنان ، اداره کننده زندگی آنها می باشد . ” در حالت مطلوب ، برنامه اجابت مزاجی نباید زمان خیلی زیادی طول بکشد  و همچنین به شما اعتماد به نفسی بدهد که وقتی دور از خانه هستید ، مشکلی نداشته باشید  .”

استین  ادامه می دهد : ” حقیقت این است که وقتی سن افراد بالا می رود ، کنترل اجابت مزاج آنها کمتر می شود . اگر مراقبت از روده خیلی طولانی شود و به درمانهای انجام شده پاسخ ندهد ، کولوستومی می تواند گزینه خوبی باشد . ( کولوستومی عبارت از یک عمل جراحی است که طی آن روده بزرگ به دیواره شکم اتصال داده می شود و جمع آوری مدفوع از طریق یک دهانه  به نام استوما انجام می شود ) .

استین می گوید : ” تا به حال ، افرادی که پس ازآسیب نخاعی کولوستومی انجام داده اند ، معمولا” بسیار خوشحال هستند ، چرا که از مشکلات مربوط به اجابت مزاج خلاص می شوند “. مطالعات نشان می دهد که در بین افرادی که مشکلاتی از قبیل بی اختیاری و / یا اجابت مزاج بیش از حد طولانی دارند ، پس از کولوستومی مقدار زمان اختصاص داده شده به مراقبت های روده آنان می تواند به میزان قابل توجهی کاهش یابد  و در برخی موارد از مقدار زیاد  ۱۳٫۴ ساعت در هفته به ۱٫۳ ساعت در هفته تقلیل می یابد ! . او می افزاید : ” از اینکه کولوستومی گاهی ممکن است آخرین راه حل در زندگی باشد ، نترسید ” .

بهتر است که هر روز دفع مدفوع داشته باشید ، اما اگر شما فیبر زیادی مصرف نکنید ،  این موضوع می تواند یک روز در میان انجام شود . دکتر استین توضیح می دهد که : ” اگر انتظار شما برای اجابت مزاج بیش از حد طولانی شود ، ممکن است روده شما بیش از حد پر و بزرگ شده و دچار کشیدگی گردد . در نتیجه ممکن است روده نتواند کاری را که باید انجام دهد ، اجرا کند .” بنابراین پیام این است که : برای داشتن مدفوعی با قوام مناسب باید یک رژیم غذایی با فیبر کافی مصرف کرده و همچنین برای نرم نگه داشتن آن به اندازه کافی مایعات بنوشید . اما مراقبت از روده را باید بر اساس یک برنامه منظم انجام داده و روده را به اندازه کافی تخلیه کنید . با این کارها احتمالا شما از مشکلات دور خواهید ماند .”

بهداشت ریه ها

استین می گوید : ” با افزایش سن ، خطر ابتلا به عفونت ریه افزایش می یابد ، چرا که به طور کلی ظرفیت ریه ها کاهش پیدا می کند ، و خطر آپنه خواب نیز بیشتر می شود “. افراد مبتلا به آسیب های گردنی ، به دلیل ضعف سیستم تنفس و ناتوانی در انجام سرفه های عمیق و عدم کفایت پاکسازی ریه ها ، بیشتر از سایر افراد در معرض خطر عفونت های تنفسی قرار دارند . ” هر چه  سطح آسیب بالاتر باشد ،  خطر ابتلا به عفونت ریه ها  نیز بیشتر خواهد بود . “.

دستگاه هایی برای کمک به سرفه کردن افراد وجود دارند که می توانند به پاک کردن ریه ها کمک  کنند . از جمله دستگاه  MIE(mechanical insufflator- exsufflator  ) که هوا را به داخل ریه ها دمیده  و سپس هوا و مخاطها را به خارج مکش می کند  . دکتر استین می گوید :” من از ناحیه T2 آسیب دیدگی دارم و نمی توانم بطور کامل  از ماهیچه های قفسه ی سینه ام استفاده کنم . بنابراین همین طور که سن من بیشتر می شود ، برای بهبود کیفیت سرفه ام ممکن است لازم باشد دستگاه MIE را برای مواقعی که دچارعفونت های دستگاه فوقانی تنفسی می شوم ، در داخل خانه خود و درکنارم نگه دارم “.

استین می گوید : آپنه خواب که وقفه  تنفس درهنگام خواب می باشد ، می تواند بر روی کیفیت خواب فرد تاثیر بگذارد و او را در معرض خطر خواب آلودگی در طول روز و حتی مرگ ناگهانی قرار دهد . اگرعلائمی مانند خروپف بلند و خواب آلودگی بیش از حد در طول روز بروز پیدا کند ، فرد باید برای ارزیابی آپنه خواب به پزشک خود مراجعه  کند.

توصیه هایی برای حفظ سلامت ریه ها همزمان با افزایش سن و پیری :

■ سیگار را ترک کنید .
■ سالی یکبار واکسن آنفولانزا و هر پنج تا هفت سال یکبار واکسن پنوموواکس ( pneumovax ) ( برای جلوگیری از ذات الریه) تزریق نمائید .
■ ورزش کنید و وزن خود را پایین نگه دارید .
■ برای افزایش حجم  قفسه سینه خود ، نفس های عمیق بکشید .
■ در صورت امکان آپنه خواب خود را درمان کنید .

سلامت پوست

استین گزارش می دهد که : ” زخم های فشاری یکی از علل مهم افت کیفیت زندگی افراد نخاعی محسوب می شود و با گذشت زمان و افزایش سن خطر زخمهای فشاری بیشتر می شود “. مطالعه ای که بر روی زندگی افراد نخاعی در جامعه انجام شد ، نشان داده که ۲۵ درصد از افراد نخاعی دچار آسیب پوستی می شوند ، بنابراین موضوع مشکلات پوستی خطری جدی برای آنان محسوب می شود ، بنابراین سلامت پوست چیزی است که باید با دقت مراقب آن باشید “.

اقدامات مورد نیاز برای جلوگیری از زخم فشاری :

■ انجام بررسی پوست به طور روزانه ، با استفاده از یک آینه و یا با کمک یک مراقب .
■ بررسی منظم وضعیت صندلی (یک یا دو بار در سال) توسط یک فیزیوتراپیست . اطمینان حاصل کنید که وضعیت فشار وارده بر بدن برای هر یک از سطوح نشیمن ارزیابی شود.
■ وزن خود را پائین نگه دارید .
■ رژیم غذایی خود را با جذب پروتئین کافی ، روی و ویتامین C اصلاح کنید .
■ خودتان را از تماس با نور زیان بار خورشید محفاظت کنید (برای جلوگیری از سرطان پوست) .

تحرک و پیری

استین می گوید : هل دادن ویلچر طی  سالهای متمادی می تواند عوارضی را بر روی شانه ها به دنبال داشته باشد .” اگر درد شانه ی شما شروع شود ، می تواند زمان خوبی باشد تا به فکر استفاده از یک مراقب برای کمک به هل دادن ویلچر یا تهیه یک ویلچر برقی باشید . ” ترفند این است که قبل از اینکه دچار هر گونه مشکلی درشانه هایتان شوید ، توانائی حرکت با ویلچر برقی را  بدست آورید . در این صورت شما در نقل و انتقالات خود با مشکل مواجه نخواهید شد .”

افزایش خستگی ، اضافه شدن وزن ، افت حجم عضلانی و داشتن عوارض پزشکی از عواملی هستند که می توانند بر روی تحرک فرد تأثیر بگذارند . ” تهیه یک برنامه مناسب برای داشتن یک فعالیت بدنی منظم از همان ابتدا ، راهی است برای مبارزه با هر گونه مشکلی که در این مورد ممکن است وجود داشته باشد . او می افزاید :  ” به خاطر داشته باشید که افراد با کاهش یافتن تحرک خود در طول زمان ، رضایت کمتری از زندگی خود دارند .”

نحوه محافظت از قوای حرکتی و شانه ها همزمان با افزایش سن :

■ شانه های خود را قوی نگه دارید و اطمینان حاصل کنید که روش هل دادن ویلچر تان ایمن و کارآمد است .

■ تبدیل ویلچر برقی به جای ویلچر دستی در مراحل اولیه ی بروز مشکل ، اما داشتن تمرینات بدنی و انجام ورزش .

■ پایین نگه داشتن وزن بدن .

■ اجتناب از رسیدن به اضافه وزن .

■ پرهیز از خوابیدن بر روی شانه ها .

■ کشش ماهیچه های جلوی شانه ها و تقویت ماهیچه های پشت شانه .

■ صاف نشستن و دادن شانه ها به سمت عقب .

رضایت از زندگی همزمان با افزایش سن و پیری

■ به علائق خودتان توجه کنید . ] رنوایر (Renoir  ) کسی است که با وجود آرتریت ( ورم مفاصل )  به نقاشی کردن خود بر روی ویلچر تا دهه هشتادسالگی سن خود ادامه داد [  .

■ فعالیت های بدنی و سرگرم کننده ای را انتخاب کنید که تناسب اندام و انعطاف بدنی شما حفظ گردد.

■ فعالیت هایی را برنامه ریزی کنید که همیشه چیزی برای نگاه به آینده  داشته باشید .
■ روابط بلند مدت غنی  برای خود ایجاد کنید .

■ به محیط زیست خود توجه داشته باشید و اگر تغییری در عملکردتان مشاهده کردید ، اجازه ندهید شما را گمراه کند . ممکن است لازم باشد محل سکونت فعلی خودتان را از نو طراحی کنید و یا به خانه دیگری که به خوبی مناسب سازی شده باشد ، نقل مکان کنید .

استین می گوید : ” خیلی از خطراتی که افراد غیر معلول  با آن مواجه می شوند( مانند چاقی ، فشار خون بالا یا  دیابت ) ،  برای مبتلایان به آسیب نخاعی از اهمیت بیشتری برخوردار هستند ” . ” طول عمر افراد نخاعی  دائما” در حال گسترش است ، به طوری که در حال حاضر بسیاری از افراد دارای آسیب نخاعی در اثر همان چیزهایی می میرند که میانگین آمریکایی ها ​​می میرند. “

استین اضافه می کند که : ” بطور کلی یکسری عوارض با افزایش سن همراه هستند ( دیابت ، مشکلات قلبی عروقی )  و عوارض دیگری نیز وجود دارند که با گذشت زمان ارتباط دارند ( عوارض شانه و مشکلات پوستی ) . اما خوشبختانه ، رضایت از زندگی لزوما ” با بالا رفتن سن ارتباط  ندارد. “

منبع مورد استفاده :

مقاله :  ” Healthy Aging After Spinal Cord Injury” –  اقتباس شده از سایت : http://sci.washington.edu – ترجمه و تنظیم : مهندس عباس کاشی –  ( email: ohealth2007@yahoo.com) – انتشار : انجمن ضایعات نخاعی استان تهران