اهمیت تمرینات دامنه حرکتی و روشهای اجرا

آسیب نخاعی می تواند به هر قسمتی از اندامهای مرتبط با طناب نخاعی آسیب بزند . این آسیب می تواند منجر به کاهش یا فقدان عملکرد و حس در قسمتهایی از بدن شود که با طناب نخاعی مرتبط هستند و در واقع پائینتر از سطح ضایعه قراردارند . آسیب نخاعی می تواند اثرات فاجعه آمیزی بر زندگی فرد داشته باشد . از دست دادن عملکردها در قسمت های مختلف بدن می تواند بسیاری از توانایی ها و حتی استقلال فرد را کاهش یا از بین ببرد .

آسیب دیدگی هر قسمت از سیستم عصبی مرکزی ممکن است دائمی باشد ، اما از طریق توانبخشی و تمرینات فیزیکی ، بسیاری از بیماران می توانند برخی از عملکرد های حرکتی خود را را بازیابی کنند و تاحدی استقلال خود را دوباره به دست آورند. اما نکته خیلی مهم این است که پس از آسیب نخاعی باید فعال باشیم تا بتوانیم به بازیابی و باز گرداندن عملکرد کمک کنیم .

 

مزایای تمرینات دامنه حرکتی بعد از آسیب نخاعی

اگر از آسیب نخاعی رنج می برید ، برای جلوگیری از اسپاسم مهم است که به هر صورتی که شده حرکت داشته باشید . چرا که اسپاسم هنگامی اتفاق می افتد که عضلات و مفاصل شما در یک وضعیت تنگ و فشرده قرارگیرند ، که در چنین شرایطی اجرای حرکات خیلی سخت ترمی شود . اگر اسپاسم تحت درمان قرار نگیرد ، منجر به اسپاسمهای عضلانی دردناک و غیر قابل کنترل در اندامها خواهد شد .

برای جلوگیری از اسپاسم می توان با استفاده از تمرینات دامنه حرکتی غیرفعال و همچنین یکسری تمرینات دامنه حرکتی که فرد می تواند انجام دهد ، انعطاف پذیری بدن را بهبود بخشید .

• تمرینات دامنه حرکتی غیرفعال

  ( PROM=Passive Range-of- Motion) – به این دلیل به این نام خوانده می شوند که شما هیچ تلاشی برای انجام آنها انجام نمی دهید . در این حرکات یک کاردرمان ، متخصصی فیزیوتراپ یا پرستار توانبخشی به شما کمک می کند تا ماهیچه ها و مفاصل خود را با حرکات دامنه حرکتی بطورکامل حرکت دهید .

• تمرینات دامنه حرکتی فعال

  – توسط خود فرد و تنها بوسیله خود شخص اجرا می شوند . البته این موضوع تنها هنگامی امکان پذیر است که فرد بتواند از دستهای خود تا حدودی یا بطور کامل استفاده کند .

یک موضوع مهم این است که بعد از دوره بازیابی ضایعه نخاعی ، ورزشهای کششی ، هر روزاجرا شوند تا دامنه حرکتی اندامها حفظ شده و بهبود پیدا کنند . اگر عضلات دچار سفتی شوند ، توانایی فرد در انجام فعالیتهای روزمره زندگی نظیر لباس پوشیدن یا نشستن روی ویلچر و خارج شده از آن محدود شده و به دنبال آن استقلال فرد کاهش می یابد .

همانطور که ذکر شد ، تمرینات PROM توسط یک نفر دیگر اجرا می شوند تا همه حرکات را بتوانید به خوبی انجام دهید . معمولا” درمانگران می توانند بر اساس توانایی های فرد ، دستورالعملهای مربوطه را در باره چگونگی انجام حرکات و تعداد تکرار آنها ارایه دهند . بطور معمول ، هر حرکت کششی باید ۲۰ تا ۳۰ ثانیه و با تکرار ۲ تا ۵ بار اجرا شوند.

قبل از شروع هر نوع برنامه تمرینی ، لطفا” با متخصصینی که تحت نظر آنها هستید ، مشورت کنید .اگر هر کدام از تمرینات زیر، باعث درد یا فشار به بدن شما می شود ، بلافاصله آن را متوقف کنید . بهتر است جهت اجرای درست و ایمن حرکات ، آنها را زیر نظر و راهنمایی متخصصان مجرب تمرین کنید .

کشش و خمش شانه

در حالی که بیمار در حالت نشسته قراردارد ، پهلوی او بایستید . با یک دست ، ساعد بیمار را گرفته و با دست دیگر ، مفصل آرنج را ثابت نگه دارید . آرنج را صاف نگه داشته و کل دست بیمار را خیلی آرام تا بالای سر بالا ببرید و سپس به حالت قبل برگردانید . این تمرین را می توانید در حالی که بیمار درحالت خوابیده است ، نیز انجام دهید .

دور کردن شانه از بدن

در حالی که بیمار درحالت نشسته قراردارد ، پشت او بایستید . با یک دست ، ساعد بیمار را گرفته و با دست دیگر ،مفصل آرنج را ثابت نگه دارید . به آرامی دست را به سمت بالا حرکت دهید . اطمینان حاصل کنید که کف دست رو به بالا باشد و دست را تا ارتفاع شانه بالا بیاورید . دست بیمار را تا کنار سر بیمار بالا آورده و سپس به آرامی آن را پائین آورید .

بازو بسته کردن آرنج

با یک دست ، مچ بیمار گرفته و با دست دیگر بازوی او نگاه دارید . به آرامی آرنج را خم کنید تا دست بیمار به شانه او برسد ، سپس دست را به طور کامل باز کرده و پایین بیاورید .

خم و راست کردن مچ و دست

با یک دست مچ دست بیمار را نگه دارید . با دست دیگر ، انگشتان او را در کف دست جمع کرده و به آرامی مچ را به سمت عقب کشش دهید . بعد ، اجازه بدهید تا مچ دست شل شده و پائین بیافتد و انگشتان صاف شوند . اگر بیمار قادر به اینکار نباشد ، می توانید کمک کنید تا انگشتان او کاملا” باز شوند .

خم کردن زانو و انتهای ران

بیمار را تاق باز بخوابانید . یک دست را زیر زانو بگذارید و با دست دیگر پاشنه را ثابت نگه دارید . زانو را بالا ببرید و ان را به طرف قفسه سینه خم کنید . اطمینان حاصل کنید که پا و زانو در امتداد لگن باشد و در طول تمرین جابجا نشود .

دورکردن پا از بدن

بیمار را تاق باز بخوابانید . در کنار او بایستید . یک دست را زیر زانو گذاشته و با دست دیگر پاشنه را ثابت نگه دارید . زانو را صاف کرده و به آرامی به سمت خودتان حرکت دهید تا یک زاویه ( تقریبا” ) ۴۵ درجه نسبت به پای دیگر ایجاد شود . سپس به آرامی پا را به جای اول خود برگردانید .

چرخش قوزک

زانوی بیمار را صاف کرده و با یک دست مچ پا را ثابت نگه داشته و با دست دیگر دور پنجه پا را بگیرید . به آرامی آن را به سمت داخل و خارج بچرخانید .

باز وبسته کردن انگشتان پا

با یک دست ، پای بیماررا درست از پائین انگشتان ثابیت نگه دارید . با دست دیگر انگشتان ار گرفته و به آرامی انها را به سمت جلو و عقب حرکت دهید .