نگاهی اجمالی به وضعیت پروستات درافراد مبتلا به آسیب نخاعی

دکتر استانلی داچارمی (Stanley Ducharme )

با بالا رفتن سن ، بیشتر آقایان گاهی اوقات دچار اختلالات مربوط به غده پروستات می شوند . به طور معمول این مشکلات برای اولین بار پس از سن ۵۰ سالگی و یا طی دهه ۶۰ سالگی دیده می شوند . متاسفانه داشتن آسیب نخاعی احتمال بروز مشکلات پروستات را از بین نمی برد . اگر چه  بیشتر ما وقتی با مشکل پروستات مواجه می شویم به فکر سرطان می افتیم ، اما باید بدانیم که سایر اختلالات منسوب به پروستات بسیار شایعتر هستند . از جمله این اختلالات می توان به بزرگ شدن پروستات یا “BPH ” و همچنین عفونتهای حاد و مزمن آن که به نام پروستاتیت  (prostatitis ) معروفند ،  اشاره کرد . خوشبختانه لازم نیست مشکلات پروستات را به معنی عملیات پیچیده ، خجالت از تخلیه ادرار یا پایان یافتن فعالیت جنسی تلقی نمائیم .  امروزه در مراحل اولیه تشخیص با استفاده از روشهای جدید و داروهای موثر وضعیت درمان اختلالات پروستات تا حد زیادی بهبود یافته است .

پروستات چیست و چه کاری انجام می دهد ؟
پروستات غده ی کوچکی می باشد که درست در زیر مثانه قرار گرفته است . این غده تنها در مردان  یافت می شود . شکل آن شبیه به یک دونات ( یک نوع نان شیرینی گرد) ( doughnut ) است و مجرا ی خروج ادرار ، یعنی لوله ای که از طریق آن ادرار جریان می یابد ، را احاطه می کند . پروستات در سن ۲۰ سالگی  به بزرگترین اندازه خود و وزن آن به  کمی کمتر از یک اونس (۲۸/۳۵  گرم )  می رسد . این غده با رشد در طول دوره سالهای نوجوانی توسط  هورمونهای جنسی نر که در دوران سن بلوغ فعال می شوند ، تحریک می گردد .  به دلایلی که هنوز به خوبی شناخته نشده است ، پروستات مجددا” در سنین حدود ۴۵ تا ۵۰ سالگی شروع به رشد کرده و همچنان در سرتاسر طول عمر مردان در حال رشد است .

کار اصلی غده پروستات تولید مایعی است که با اسپرم و سایر مایعات تشکیل دهنده منی ترکیب می شود . در مردان مبتلا به آسیب نخاعی ، مایع منی ممکن است در طی انزال و یا بصورت مخلوط با ادرار به داخل مثانه دفع گردد .(که اصطلاحا”   به آن ” انزال پس رو” می گویند ).  این توانایی انزال درهر مرد منحصر به فرد است و به سطح ضایعه نخاعی و کامل بودن یا کامل نبودن ضایعه بستگی دارد . در تمام مردان غده پروستات به سطح تحریک جنسی افراد پاسخ می دهد . همانطور که فرد تحریک می شود ، غده پروستات مایع بیشتری را تولید می کند تا زمینه برای انزال آماده شود . در طی مقاربت و انزال ، مایع منی حامل اسپرم به داخل مهبل می باشد .
در صورتی که انزال وجود نداشته باشد ، هنگامی که فرد تحریک می شود ، مایع تولید شده توسط پروستات به داخل مثانه دفع شده و همراه ادرار خارج می گردد . با اجازه یافتن  تخلیه این مایع به داخل مثانه ، غده پروستات از یک وضعیتی موسوم به ” احتقان پروستات ” جلوگیری می کند . اگرچه این بیماری خطرناک نیست ، اما برای افرادی که حس کامل دارند و یا حتی برای کسانی  که دارای مقدار کمی حس هستند ، می تواند ناخوشایند و ناراحت کننده باشد .

همانطور که غده پروستات در طول دوره بعد از ۵۰ سالگی  بزرگ می شود ، باعث فشار آوردن  روی مجرای ادرار می گردد که هم باعث مشکلات ادراری شده و هم کاهش مایعات انزال را به دنبال دارد . در مردان مبتلا به آسیب نخاعی ، تغییرات ادراری بسته به روش جمع آوری ادرار و در صورت جراحی مثانه ، نمی تواند قابل توجه باشد . برای مثال سونداژ متناوب یک مسیر مستقیم را به داخل مثانه ایجاد می کند ، بطوری که بزرگ شدن پروستات همانند افرادی که ناتوانی ندارند ، ادرار کردن را مختل نمی کند . به علاوه اگر مردی روی ناحیه گردن مثانه جراحی قبلی داشته باشد و در جریان ادرار تغییراتی به وجود آمده باشد ، نگرانی در مورد فوریت دفع ادرار و شروع یا متوقف کردن ادرار وجود نخواهد داشت . از آنجا که تغییرات ادرار اغلب ازاولین نشانه های مشکلات پروستات است ، در افراد مبتلا به ضایعه نخاعی ممکن است تشخیص زود هنگام بیماری های مثانه بدون انجام منظم آزمایش آنتی ژن مخصوص پروستات یا  PSA (  prostatic specific antigen ) خون  مشکل می باشد .

اگر چه اطلاعات زیادی در مورد غده پروستات مردان مبتلا به ضایعات نخاعی در دسترس نیست ، اما شواهد اخیر نشان داده که میزان PSA در آنها ممکن است تا حدی نسبت به مردان بدون آسیب بیشتر باشد . به علاوه در دانشگاه میامی مطالعاتی در مورد مایعات منی تولید شده بوسیله پروستات مردان مبتلا به این ضایعات آغاز شده است . مطالعات جدیدتر نشان داده که تغییرات ایجاد شده در مایع منی حاصل از پروستات در مردان مبتلا به آسیبهای نخاعی ممکن است مسئول ناباروری در جمعیت این افراد باشد.   دانشمندان  کشف کرده اند که به نظر می رسد تغییرات بیوشیمیایی حاصله در پلاسمای منی حاصل از پروستات تاثیر مستقیمی بر روی تحرک اسپرم مردان مبتلا به آسیبهای نخاعی داشته باشد .

بزرگ شدن پروستات یا BPH
شایعترین علت بروز مشکل پروستات عارضه ای است که  BPHنامیده می شود . این اصطلاح مخفف کلمه هیپرپلازی خوش خیم ( prostatic hyperplasia )  می باشد و به معنی بزرگ شدن غیرسرطانی پروستات است . BPH  خیلی شایع بوده و زمانی که مردان به سن دهه ۶۰ می رسند ، بیشتر آقایان تا حدی بزرگ شدن پروستات را تجربه می کنند . BPH به ندرت یک بیماری تهدید کننده زندگی محسوب می شود . این بیماری به آرامی پیشرفت می کند و می توان عوارض جدی بالقوه آن را پیش بینی و  جلوگیری کرد .
بطور معمول ، پزشکان از طریق شناخت الگوی دفع ادرار ، جریان ادرار و تواتر آن به BPH مشکوک می شوند . علائم  BPH  برخی یا همه موارد زیر را  شامل می شود : نیاز به ادرار کردن بیشتر از حد معمول در شب ، مشکل در شروع جریان ادرار ، نیاز به ادرارکردن مکرر و با زور زیاد ، قطره قطره ریختن ادرار بعد از ادرار کردن و عبور مقدار کمی خون در ادرار یا انزال . به دلیل نوروژنیک شدن مثانه پس از ضایعه نخاعی  ، بسیاری از این علائم در مردان مبتلا به آسیب نخاعی ممکن است دیده نشوند .

بدون تشخیص و درمان مناسب ، BPH می تواند منجر به احتباس ادراری حاد ، عفونتهای دستگاه ادراری ، افت عملکرد طبیعی مثانه و آسیب احتمالی کلیه گردد . از دیدگاه فعالیت جنسی ، BPH می تواند به میزان قابل توجهی بر روی انزال تاثیر گذاشته و باعث بروز مشکل در خروج انزال از بدن شود . در موارد نادر ممکن است موجب مشکلات نعوظ  گردد ، اما معمولا ” این مسئله بعید است . در صورت وجود مشکلات نعوظ و انزال یا ناراحتی های ناشی از عفونتهای ادراری ، تمایل جنسی نیز می تواند تحت تاثیر قرار گیرد .

در طول دهه گذشته ، استفاده ازدارو به عنوان درمان اولیه BPH   جایگزین عمل جراحی شده است . از جمله این داروها می توان: هیترین (Hytrin ) ، فلوماکس (Flomax ) و پروسکار (Proscar ) را نام برد . این داروها معمولا ” هم شل کننده ماهیچه های صاف پروستات و گردن مثانه هستند وهم باعث کاهش اندازه خود پروستات می شوند . بعضی از داروها مانند پروسکار می تواند بر روی توانایی فعالیت جنسی تاثیرگذار باشند و نشان داده شده است که باعث کاهش نیروی انزال ، اختلال در نعوظ و کاهش میل جنسی می گردد.  این عوارض جانبی معمولا ” هنگامی که مصرف دارو به پایان می رسد ، از بین می روند . به عنوان یک نکته جانبی ، زنانی که پتانسیل بارداری دارند ، نباید از پروسکار crushed استفاده کنند ، چراکه می تواند از طریق پوست جذب بدن شود و نشان داده شده که باعث انواع خاصی از نقایص مادرزادی گردیده است .

برخی از مردان مبتلا به آسیب نخاعی  متحمل یک عمل جراحی به نام  TUR (transurethral resections  ) می شوند . این عمل برای درمان BPH   نیز مورد استفاده قرار می گیرد . در این عمل ، یک ابزار جراحی در مسیر ادرار کار گذاشته می شود و طی آن برخی از پروستاتهای بزرگ را برای تعریض محل عبور ادرار برش می دهند . این عمل ساده ترین عمل بوده و اسکاری ( جای زخم ) هم بر جای نمی گذارد . اما متاسفانه این عمل بطور جدی بر روی توانایی نعوظ مردان تاثیر می گذارد . بسیاری از پزشکان در تلاشند تا توانایی جنسی این افراد بعد از TUR حفظ  شود اما مشکلات جنسی حتی در این موارد خیلی شایع هستند .
پروستاتیت
عفونتهای پروستات می توانند حاد یا مزمن باشند و اصطلاحا” پروستاتیت (Prostatitis ) نامیده می شوند . در مردانی که دارای حس هستند ، پروستاتیت می تواند باعث درد پشت ، درد در ناحیه مقعد و سوزش ادرار گردد . درمان این عارضه معمولا ” با استفاده از آنتی بیوتیکها انجام می شود اما مشخص شده که حمام آب گرم و شل کننده های عضلانی نیز می توانند مفید باشند . اگرچه پروستاتیت بطور معمول بر روی عملکرد جنسی تاثیر نمی گذارد اما برخی از مردان انزال دردناک ناشی از اسپاسمهای دردناک ماهیچه پروستات را به هنگام انزال گزارش داده اند .
نوع دیگر این عارضه پروستاتیت احتقانی (congestive prostatitis ) می باشد . اگرچه  بطورکلی علت دقیق آن ناشناخته است ، اما برخی از پزشکان احساس می کنند که ارتعاش دائم یا تحریک آن می تواند یکی از عوامل آن باشد . به عنوان مثال اغلب در  رانندگان کامیون و موتورسیکلت سواران این عارضه بیشتر است .

سرطان پروستات
در ایالات متحده سرطان پروستات شایعترین سرطان بدخیم در مردان محسوب می شود .  سه هدف کلی برای درمان مردان مبتلا به سرطان پروستات وجود دارد . بدیهی است  که مهمترین دلیل ، از بین بردن تمام سلولهای بدخیم می باشد . دومین هدف حفظ کنترل ادرار تا حد ممکن و سومین هدف این است که توانایی نعوظ حفظ گردد . از آنجائی که یکی از عوارض بالقوه جانبی درمان سرطان پروستات مشکلات نعوظ است ، تعداد مردان و در نتیجه همسران آنان که متحمل تغییرات جنسی می شود ، افزایش می یابد .
دو درمان متعارف برای مقابله با سرطان پروستات وجود دارد که عبارتند از : برداشتن غده پروستات ( پروستاکتومی کامل ) (radical prostatectomy) و اشعه درمانی با استفاده از تجهیزات بیرونی یا کاشت دانه های رادیواکتیو . هر دو عمل جراحی و پرتو درمانی مشکلاتی را برای نعوظ ایجاد می کنند . تا قبل از سال ۱۹۸۲ از دست دادن نعوظ در تمام مردانی که پروستاکتومی کرده بودند ، اجتناب ناپذیر بود . اما در آن سال یک روش جدید در دانشگاه جان هاپکینز در بالتیمور ابداع گردید . دراین روش که ” پروستاکتومی بنیادی با کمی عصب ”  نامیده شد ، تلاش گردید تا  اعصابی که به بافت نعوظ متصل هستند ، حفظ شوند .  اما حتی با این جراحی هم ، مشکلات نعوظ خیلی شایع هستند .
بهترین شاخص در مورد اینکه  آیا بعد از جراحی نعوظ با مشکل مواجه می شود یا نه ، کیفیت نعوظ  قبل از جراحی می باشد . مصرف سیگار ، استفاده از الکل ، میزان کلسترول ، داروهای مصرفی ، دیابت و خود آسیب نخاعی همگی بر روی میزان حفظ  عملکرد جنسی بعد از درمان سرطان پروستات تعیین کننده هستند . بطور معمول حداقل چند ماه طول می کشد تا تعیین کنیم که آیا عملکرد جنسی بعد از جراحی یا رادیوتراپی برگشت خواهد کرد یا نه . در طی این مدت حفظ تماس مستمر با اورولوژیست خود ایده خوبی است تا گزینه های درمانی و اثربخشی آنها را بیابیم  .
بطور کلی برای درمان مشکلات نعوظ بعد از آسیب نخاعی ،  در مردانی که پرتودرمانی یا برداشت پروستات را داشته اند ، روشهای زیادی مورد استفاده قرار می گیرند . از جمله  می توان استفاده از تزریق به آلت تناسلی ، دستگاههای خلاء و داروهای خوراکی مانند ویاگرا را نام برد . با وجود اینکه  در حال حاضر اطلاعات مختصری در مورد تاثیرپذیری ویاگرا بعد از سرطا ن پروستات وجود دارد ، اما  معمولا”از بیشتر این روشها استقبال خوبی شده است . حتی اگر ویاگرا پس از آسیب نخاعی برای فرد مفید بوده ، ممکن است همان مقدار از این دارو بعد از سرطان پروستات موثر نباشد . در هر حال اگر بعد از جراحی یک نعوظ نسبی وجود داشته باشد ، ممکن است تنها ویاگرا و بدون در نظر گرفتن درمانهای اضافی بیشتر بتواند توانایی فرد را برگشت دهد .
به طور معمول  ، هنگامی که عملکرد جنسی به عنوان یک موضوع مهم در نظر گرفته می شود ، مردان رسیدگی به مقوله نعوظ را طی یک تا سه ماه پس از جراحی آغاز می کنند . اغلب استفاده از درمان نعوظ در عرض چند ماه بعد از عمل در نهایت به برگشت عملکرد جنسی بهتر در ماهها یا سالها پیگیری کمک می کند . این موضوع احتمالا” به علت افزایش اکسیژن به آلت است که در طول نعوظ های مکرر اتفاق می افتد .
نتیجه اینکه مشکلات پروستات در بسیاری از مردان پس از سن ۵۰ سالگی بسیار شایع هستند . بنابراین کنترل منظم ، آزمایشات خون و معاینه پروستات باید بر اساس یک برنامه مستمر انجام شود . امروزه مشکلات پروستات باعث شده مراکز پزشکی ، توجه قابل ملاحظه ای را به این مشکل معطوف نموده و در طی چند سال گذشته روشها و داروهای جدیدی پدید آیند . اگرچه بسیاری از مشکلات پروستات می توانند برروی توانایی جنسی تاثیر بگذارند ، اما درمانهای موثری وجود دارند که توسط آنها می توان توان جنسی را برگشت داد . درحال حاضر دیگر مشکلات پروستات ، به مفهوم از دست دادن عملکرد جنسی نیست .

منبع : مقاله”PROSTATE PROBEMS, SPINAL CORD INJURY AND SEX” – اقتباس از سایت :http://www. apparelyzed.com

ترجمه و تنظیم : مهندس عباس کاشی –  مرداد ۱۳۹۰ -انتشارک مرکز ضایعات نخاعی استن تهران