عوامل مهم موثر در برنامه موفق اجابت مزاج

آسیب نخاعی می تواند سبب سفتی ( حالت اسپاسمی ) یا شلی ( گشاد شدن ) ماهیچه های روده ، اسفنکتر و عضلات کف لگن شود . میزان سفتی یا شلی می تواند با شدت یا کامل بودن و میزان آسیب دیدگی ارتباط داشته باشد . اگر ضایعه نخاعی بالاتر از سطوح ۱۱ T- 12 T باشد ، عضلات اسفنکتر و نواحی انتهایی روده ممکن است سفت و تنگ شوند ، که منجر به یبوست می شود . اگر سطح آسیب پایین تراز ۱۱T – 12 T باشد ، این عضلات ممکن است شل شوند ، که منجر به بی اختیاری مدفوع می گردد . افراد مبتلا به آسیبهای نخاعی ناکامل معمولا” قدرت عضلانی و حس بیشتری دارند و به همین دلیل مشکلات روده ای کمتری نسبت به افرادی دچار آسیب کامل دارند .

درهرحال ، افراد دچارآسیب نخاعی برای اینکه اجابت مزاج مناسبی داشته باشند ، نیاز به یک برنامه منظم دارند .

برنامه اجابت مزاج

برنامه اجابت مزاج ، برنامه ای است که برای آموزش بدن جهت داشتن زمانهای منظمی برای تخلیه روده طراحی می شود . یک پزشک یا پرستار ، برنامه روده را بطور اختصاصی برای هر فرد طراحی می کند . وضعیت سلامت ، سابقه وضعیت گوارشی و سوابق فردی ، و انجام معاینات فیزیکی بخش مهمی از بررسی هائی محسوب می شود که قبل از طراحی برنامه روده باید انجام شوند . بطورکلی در طراحی این برنامه باید موارد زیر را مورد توجه قرار گیرند :

• سطح آسیب نخاعی و کامل وناکامل بودن آن
• تشریح و الگوی مشکلات روده
• مشکلات پزشکی گذشته و حال
• نحوه مصرف غذا و نوشیدنی
• فعالیت های بدنی
• نیازمندی به دسترس بودن منابع
• محیط خانه
• سبک زندگی
• اولویتها
• آزمایشات دستگاه گوارش

اهداف برنامه روده

مهمترین اهداف برای طراحی برنامه روده می تواند شامل موارد زیر باشد :

• دفع مدفوع به صورت روزانه یا یک روز در میان
• پیشگیری از حرکات غیر طبیعی روده ودفع ناخواسته
• تخلیه روده در یک زمان مشخص ( به عنوان مثال صبح ها ، بعد از ظهرها یا شب ها )
• دفع به میزان متوسط یا بیشتر مدفوع ( حدود ۲ فنجان ) درهر باراجابت مزاج
• تخلیه کامل مدفوع در هر روز
• داشتن مدفوع نرم ، با شکل و قوام مناسب
• تخلیه کامل درعرض ۳۰ دقیقه ( یا حداکثر ۶۰ دقیقه ) پس از غذا خوردن

چه چیزهایی در یک برنامه اجابت مزاج تاثیرگذار هستند ؟

برنامه روده  شامل چهار بخش است :

• زمان بندی
• رژیم غذایی ( از جمله غذا و مایعات )
• داروهای مصرفی
• تکنیک های کمک کننده به اجابت مزاج .

این برنامه برای همه افراد یکسان نیست ، چراکه هر فرد نیازهای مختلفی دارد و که در هر بخش برنامه ، واکنش خاص خود را نشان می دهد .

زمان بندی

در یک برنامه مناسب ، بهترین حالت این است که اجابت مزاج هر روز یکبار انجام شود .  چنین برنامه ای شامل موارد زیر است :

• داشتن یک رژیم غذایی خوب و آشامیدن مایعات فراوان
• استفاده از داروهای اجابت مزاج ، طبق توصیه های پزشک
• تمرین کردن تکنیک هایی که واکنش دفع مدفوع را فعال می کند .
• استفاده از روش های کمکی برای اجابت مزاج

رژیم غذایی و مایعات مصرفی

خوردن یک رژیم غذایی خوب و مصرف فراوان مایعات برای سلامت روده مهم است .

• فیبرهای طبیعی شامل فیبر موجود در میوه ها و سبزیجات ، حجم مدفوع را افزایش داده و باعث می شوند حرکت آن در روده آسانتر شود . پزشکان برای مردان ۳۸ گرم در روز و برای زنان ۲۵ گرم در روز فیبر توصیه می کنند .
• همزمان با مصرف رژیم غذایی غنی از فیبر ، باید مقدار زیادی مایعات نوشیده شود . بهترین مایعات توصیه شده آب است . اگر مایعات به اندازه کافی مصرف نشود ، ممکن است یبوست ایجاد شود . هر فرد باید روزانه حداقل ۲ یا ۳ لیتر مایعات مصرف کند ، مگر اینکه دستور پزشک چیز دیگری باشد .

باید میزان مصرف نوشیدنی های کافئین دار ( مثلا” قهوه، چای یا نوشیدنی های انرژی زا ) محدود گردد . این نوشیدنی ها در واقع باعث دفع مایعات از بدن دفع می شوند.

داروها

پزشکان ممکن است یک یا چند دارو را به صورت خوراکی یا شیاف برای فرد تجویز کنند :

• نرم کننده های مدفوع که مدفوع را نرم و حرکت آن را راحت می کنند.
• مسهل های تحریک کننده که با تحریک کولون مدفوع را به حرکت درمی آورند.
• مسهل های حجم دهنده که به مدفوع شکل و فرم می دهند و از اسهال (مدفوع آبکی) جلوگیری می کنند .
• مسهل های رکتوم که به حرکت روده و تخلیه مدفوع کمک می کنند.

بعضی از داروهایی که افراد دچار آسیب نخاعی مصرف می کنند ، ممکن است باعث یبوست شوند . از جمله کسانی که از گذشته برای کاهش درد یا اسپاسم عضلانی یا درمان افسردگی خود از دارو استفاده می کرده اند . بیماران می توانند با کم کردن استفاده از این داروها البته تحت نظارت پزشک خود از مزایای آنها بهره مند شوند . به عنوان نمونه :

• داروهایی که برای کاهش درد مصرف می شوند ، مانند هیدروکودون ، اکسی کودون ، مورفین ، فنتانیل ، گاباپنتین ، پره گابالین یا کاربامازپین
• داروهایی که بصورت خوراکی برای درمان اسپاسم مثانه مورد استفاده قرار می گیرند ، اما تحرک روده را کاهش می دهند . مانند اکسیبوتینین یا تولرودین
• داروهای متوقف کننده اسپاسم عضلانی کل بدن مانند لیورزال، تیزانیدین یا دیازپام
• داروهای مورد استفاده در درمان افسردگی . مانند سیمبلتا، سرترالین یا سیتالوپرام

تکنیک دفع

بیماران ضایعه نخاعی می توانند با استفاده از یک یا چند تکنیک به حرکات روده خود و تخلیه آن کمک کنند . هر کسی می تواند در خانه یا با کمک یک مراقب یا کمک پرستار به یکی از روشهای زیر این کار انجام دهد :

• تحریک دستی نواحی مقعد : در این روش ، باید نوک انگشت خود را با یک حرکت دورانی کوچک و آرام و ملایم در اطراف مقعد حرکت دهید . این حرکت باعث تحریک رفلکس روده و مقعد می شود . اطمینان حاصل کنید که برای جلوگیری از صدمه این ناحیه ، ناخن ها کوتاه باشند . این روش را برای ۲۰ ثانیه انجام دهید و آن را هر ۱۰ دقیقه یکبار تکرار کنید تا برنامه تخلیه روده کامل شود .
• دفع دستی مدفوع : در این روش ، می توان از انگشت برای خارج کردن مدفوع از مقعد استفاده نمود . اینکار باعث می شود که امکان تخلیه مدفوع از مقعد تسریع شود .
• تنقیه : با کمک یک سوند مخصوص ، آب گرم به داخل مقعد تزریق می شود که این کارمی تواند به تخلیه مدفوع کمک نماید . از جمله نمونه های این سوند می توان سوند تنقیه یا مخروط تنقیه را نام برد .

اگر تنقیه های ساده برای تخلیه موثر واقع نشوند ، ازتجهیزات دیگری می توان در منزل استفاده نمود مثل دستگاههای  Peristeen  و PIE ( سیستم تخلیه آبیاری ضربانی ) که توسط اداره غذا و داروی ایالات متحده تایید شده است .