عفونت ادراری

22 شهریور 1390

اشتراک‌گزاری

عفونت ادراری یعنی چه ؟

میکروبها موجودات بسیار ریزی هستند که می توانند در هر نقطه از بدن جایگزین شوند . معمولا” در یک فرد سالم ، شرایط طبیعی بدن میتواند رشد و فعالیت میکروبها را محدود نموده و آنها را از بین ببرد. اما دریک فرد نخاعی بدلائل مختلف که مهمترین آن عدم تخلیه کامل مثانه و وجود باقیمانده ادرار است ، زمینه برای ایجاد عفونت ادراری مساعد می شود. باقیمانده ادرار در مثانه زمینه ساز رشد و فعالیت میکروبها خواهد بود که برخی مواقع این عفونت به سمت کلیه ها رفته و باعث عفونت آنها می شود و از طریق کلیه ها در سراسر بدن منتشر می شود . هنگامی که صحبت از عفونت ادراری می شود ، منظور آن است که میکروبها در سیستم ادراری می توانند چنان رشد و فعالیت داشته باشند که ممکن است به مثانه یا کلیه ها یا هر عضوی از سیستم ادراری آسیب رسانده باعث ایجاد ضایعات موقت و دائمی در آنها شوند.

چه شرایطی می تواند عفونت ادراری ایجاد کند ؟

علاوه بر تخلیه ناکامل مثانه و وجود باقیمانده ادراری شرایط زیر استعداد به عفونت را بالا می برد.

پایین بودن مصرف مایعات
وجود سوند در مجرا به مدت طولانی
عدم رعایت نکات بهداشتی هنگام سونداژ ( استفاده از سوند )
عدم تحرک و فعالیت بدنی
آلودگی کیسه ادراری
وجود سنگ در سیستم ادراری

عفونت ادراری چه علائمی می تواند ایجاد نماید ؟

تب و لرز ، کدورت ادرار ، بوی بد ادرار ، درد مبهم در ناحیه شکم ، قسمت پایین شکم ( ناحیه پهلوها) سوزش ادرار ( در افراد نخاعی ممکن است کمتر دیده شود)، تغییرات رنگ ادرار (پررنگ شدن ، خونی شدن ) تعریق و سردرد علائم گوارشی ( تهوع ، استفراغ ، بی اشتهایی ) وجود یک یا چند مورد از علائم فوق می تواند دال بر عفونت ادراری باشد در این حالت سریعا” به پزشک مراجعه نمایید از مصرف خودسرانه هر نوع دارو و آنتی بیوتیک پرهیز نمایید . زیرا مصرف آنتی بیوتیک بدون توصیه پزشک می تواند انواع مقاوم میکروب را در سیستم ادراری ظاهر نموده در روند درمان اختلال ایجاد کند و نیز زمینه مقاومت میکروبی را در دستگاههای دیگر بدن فراهم سازد .

عفونت ادراری چه پیامدهایی خواهد داشت ؟

آلودگی و عفونت از طریق کلیه ها می تواند منجر به عفونت منتشر در سراسر بدن گردد.
عفونت های مکرر می تواند سبب انهدام بافت کلیه شده و پس از مدتی عمل کلیه ها را جهت تصفیه خون از مواد زائد و تولید ادرار از بین برده ایجاد نارسایی کلیه نماید.
عفونت می تواند به اعضاء مجاور و مرتبط با سیستم ادراری هجوم برده باعث عفونت و چرکی شدن اعضایی مثل بیضه ها و غده پروستات شده نسوج آنها را از بین ببرد.
عفونت باعث ایجاد تغییراتی در ادرار می شود که پس از مدتی می تواند سنگ ادراری تولید گردد . ضمن اینکه خود سنگ نیز در ایجاد و تداوم عفونت ادراری نقش بسزایی دارد.

رعایت نکات زیر در پیشگیری از عفونت ادراری موثر است .

سعی کنید مثانه را تا حد ممکن خالی نگهدارید.
مصرف مایعات فراوان : در طول روز حداقل ۱۵ لیوان آب یا چای کمرنگ مصرف کنید.
تحرک و فعالیتهای بدنی در حد انتظار : ورزش می بایست از اجزاء لاینفک زندگی یک جانباز نخاعی باشد.
چنانچه وجود سنگ در سیستم ادراری شما به اثبات رسیده باشد یا در تخلیه مثانه دچار اشکال هستید در اولین فرصت جهت تخلیه سنگ از طریق جراحی یا روشهای متداول دیگر به نورولوژیست مراجعه فرمایید.
رعایت نکات بهداشتی هنگام سونداژ
کیسه ادراری و رعایت نکات بهداشتی در استفاده از آن هر دو روز یکبار پس از تخلیه ، کیسه ادراری را با محلول رقیق شده بتادین و آب یا محلول اسید استیک بشویید.
قرار دادن کیسه ادراری در محل مناسب ، باید توجه داشت همیشه کیسه ادراری در سطحی پایین تر از سطح بدن آویزان باشد .
شستشوی مرتب ناحیه تناسلی با آب و صابون و خشک نگاهداشتن موضع

روش ها ی تخلیه مثانه :

جهت تخلیه مثانه حتما” با پزشک خود مشاوره نمایید سوند ماندگار یا فولی نامناسب ترین روش تخلیه مثانه خواهد بود زیرا :

اولا” خود بعنوان حسم خارجی زمینه مناسبی برای تشکیل سنگ خواهد بود. ثانیا” عامل هدایت میکروب از کیسه ادراری و مجرا به مثانه خواهد بود. ثالثا” استفاده طولانی مدت از سوند ماندگار می تواند باعث تحریک و آسیب جدار مثانه و مجرای ادرار گردد. لذا این روش تنها در مواردی بکار برده می شود که پزشک توصیه می کند.

کاندوم کانتر: روش نسبتا” تمیز و آسانی است که به دلیل عوارض کمتر استقبال بیشتری از آن شده است. اما بدلائل زیر می بایست دقت بیشتری در مورد آن مبذول داشت .

اول اینکه شماره کاندوم باید مناسب باشد استفاده از کاندوم های خیلی کوچک باعث تغییر شکل و عفونت آلت می گردد. استفاده از کاندومهای بزرگ باعث می شود همیشه ادرار در اطراف آلت راکد مانده علاوه بر آسیب پوست خود محل مناسبی برای رشد میکروب باشد. دوم اینکه طرز ثابت نمودن کاندوم باید بگونه ای باشد که فشار زیادی به آلت وارد نشود هرچند اگر فاصله زیادی با آلت داشته باشد باعث نشت ادرار می گردد. چنانچه از کش کاندوم استفاده می کنید آنرا محکم و با فشار نبندید در صورتی که از چسب مخصوص کاندوم استفاده می کنید پس از قراردادن چسب روی آلت ، کاندوم را روی آلت و چسب بیاورید.

سوم اینکه در طول روز حداقل ۴ یا ۵ بار به مدت ۱۵ دقیقه کاندوم را برداشته تا پوست در تماس با هوای آزاد باشد ضمن اینکه هر بار آلت و ناحیه تناسلی را با آب و صابون شستشو داده کاملا” خشک نمایید . چهارم اینکه توجه داشته باشید با این روش ممکن است مثانه کاملا” تخلیه نشود و باقیمانده ادراری در مثانه وجود داشته باشد. لذا برای جلوگیری از پیدایش این مسئله پس از مشورت با پزشک خود ( درصورت لزوم ) حداقل روزی سه بار سونداژ متناوب به روشی که ارائه خواهد شد انجام دهید .

نکات بهداشتی هنگام استفاده از کاندوم کانتر:

شماره کاندوم را متناسب با قطر آلت انتخاب نمایید.
برای جلوگیری از نشت ادرار هیچگاه از کاندوم کوچکتر از اندازه استفاده نکنید.
هیچگاه از چسب های معمولی و یا وسایل غیر اختصاصی برای ثابت کردن کاندوم استفاده نکنید.
جهت جلوگیری از نشت ادرار کش کاندوم را محکم نبندید.
درصورت وجود هر نوع اشکالی در استفاده صحیح ازکاندوم از پزشک خود کمک بگیرید.
هر کاندوم به مدت ۴۸ ساعت قابل استفاده می باشد.
برای استفاده مجدد از هر کاندوم می بایست کاندوم را بخوبی شستشو داده پس از ضدعفونی کردن خشک نمایید.
چنانچه تغییر رنگ یا زخم روی پوست آلت مشاهده گردید حتما” به پزشک مراجعه نمایید.
در صورتیکه خاصیت ارتجاعی کاندوم از بین رفته از کاندوم استفاده نکنید.
بستن چسبهای غیر قابل ارتجاع بطور حلقوی روی آلت برای ثابت کردن کاندوم باعث فشار آوردن و بستن مجراء به خصوص هنگام نعوظ می شود و زمینه تشکیل دیورتیکول مجرا فراهم می شود . دیورتیکول مجراء عارضه ای شایع در بیماران قطع نخاع است و درمان طولانی و پرعارضه دارد . لذا توصیه می شود حتی المقدور از چسبهای غیر قابل ارتجاع برای ثابت کردن کاندوم استفاده نشود و حتما” از بستن چسب به صورت حلقوی پرهیز شود و در صورت لزوم چسب به صورت طولی روی کاندوم و آلت ثابت شود.

سونداژ متناوب :

وسایل لازم برای سونداژ متناوب عبارتنداز:

محلول رقیق شده بتادین ( یک استکان بتادین در یک لیتر آب )

پنس

پنبه

سون نلاتون

ژل نرم کننده لغزندگی مجرا ( لوبریکانت )

مراحل زیر به ترتیب انجام می شود :

به مدت دو دقیقه دست ها را با آب و صابون بشویید.
پنس را مطابق شکل در محلول رقیق شده بتادین ضدعفونی کنید.
سرآلت رابا پنبه آغشته به بتادیین ضدعفونی کنید.
سوند را از محلول رقیق شده بتادین درآورده با جریان آب شهر بشویید دقت داشته باشید سوند با جایی تماس پیدا نکند.
درفاصله ۴ یا ۵ سانتی متری ، ابتدای سوند را با پنس گرفته و انتهای رنگی ( ته سوند ) را بین انگشت کوچک و انگشت انگشتری نگه دارید.
جهت سهولت حرکت سوند در مجرا سر سوند را با ژل نرم کننده آغشته کنید.
سوند را وارد مجرا کنید و به آهستگی حرکت دهید تا وارد مثانه شود. در صورتیکه فکر می کنید استفاده از پنس مشکل است ،می توانید سوند را با دست وارد مجرا کنید توجه داشته باشید خطر ایجاد عفونت در هر دو روش یکسان و بسیار ناچیز است.
پس از وارد شدن سوند در مثانه سر رنگی آنرا بلافاصله در ظرفی که جهت تخلیه مثانه در نظر گرفتید گذاشته تا مثانه تخلیه شود.
پس از قطع شدن جریان ادرار با فشار ملایم روی مثانه باقیمانده ادرار را تخلیه نمایید.
به آهستگی سوند را از مجرا در آورده با جریان آب شهر بشویید سپس آنرا برای استفاده بعدی در ظرف رقیق شده بتادین قرار دهید. همچنین می توانید سوند را خشک کرده و در محل تمیزی نگهداری کنید و هنگام استفاده آنرا با آب و صابون بشویید و استفاده نمایید. این روش به خصوص در مسافرت و مواقعی که بردن ظرف بتادین مقدور نیست کاملا” عملی است . ضمنا” احتمال عفونت در این حالت در مقایسه با موقعی که سوند را در ظرف بتادین نگهداری کنید تفاوتی ندارد و در هر دو حالت احتمال آن بسیار ناچیز است.
ناحیه تناسلی را تمیز کرده خشک کنید و پس از ۱۰ تا ۱۵ دقیق کاندوم را روی آلت قرار دهید.

درمورد سونداژ متناوب ضروری است :

– شماره سوند مصرفی باید متناسب با قطر مجرا باشد در انتخاب آن از پزشک خود کمک بگیرید.

– هر سوند برای ۲۰ روز قابل استفاده است .

– هیچگاه سوند را با فشار و زور در مجرا حرکت ندهید.

– ممکن است مبتلاء به عفونت ادراری باشید یا مجرای ادرار شما آمادگی پذیرش سوند را نداشته باشد، بنابراین همیشه برای شروع سونداژ متناوب یا در صورتی که کوچکترین اشکالی در سونداژ مشاهده گردید با پزشک خود مشاوره نمایید.

نکات بهداشتی در مورد کیسه ادرار :

هرکیسه ادراری حداکثر ۱۵ روز قابل استفاده است.
هر دو روز یکبار کیسه ادراری را با محلول رقیق شده بتادین و آب ضد عفونی نمایید.
کیسه ادراری را همیشه پایین تر از سطح مثانه بطور عمودی قرار دهید تا از برگشت ادرار به مثانه جلوگیری شود.
قبل از پر شدن کامل کیسه ادراری آنرا تخلیه نمایید.
همیشه مراقب باشید لوله اتصال کاندوم به کیسه مسدود نگردد.
حتی الامکان از باز کردن محل اتصال کیسه ادراری به کاندوم یا سوند خودداری نمایید.
هیچگاه کیسه ادراری معمولی را به ساق یا ران خود متصل نکنید.
حتی الامکان کیسه ادراری را در محل مناسبی در معرض دید خود قرار دهید تا تغییرات رنگ ادرار را ببینید.
قبل از استفاده از کیسه ادراری از سوراخ نبودن و عدم برگشت ادرار به داخل لوله اطمینان حاصل نمایید.
سعی کنید وسیله مناسبی برای آویزان کردن کیسه ادراری در کناز تخت یا زیر ویلچر خود داشته باشید.

منبع: مقاله ” عفونت ادراری ” -تهیه کننده : مرکز ضایعات نخاعی جانبازان – بازنگری علمی : دکتر سید کاظم فروتن