زخم فشاری

هنگامی که برای اولین بار درسال ۱۳۲۴ هجری شمسی اولین بیمار جنگی با ضایعه نخاعی در مرکز ضایعات نخاعی استوک مندویل انگلستان پذیرفته شد و در کنار مراقبتهای پزشکی ، آموزشهایی به زبان ساده برای مجروح ارائه گردید شاید کسی تصور نمی کرد ، روزی این پدیده بصورت جهانی و در کشورهای مختلف جهان گسترش یابد. یکی از اهداف بسیار مهم در راه خدمتگذاری به عزیزان جانباز نخاعی برنامه ریزی صحیح و مناسب برای ادامه زندگی آنان است. یکی از اقدامات ضروری در این رابطه آموزش جانباز و خانواده وی با عارضه هایی است که میتوان از آنها پیشگیری بعمل آورد و زخم فشاری یکی از همین موارد است. برای پیشگیری از زخم فشاری توجه به یکسری نکات بهداشتی ضروری است که مهمترین آنان بشرح زیر می باشد :

۱- تغذیه مناسب : برنامه غذایی مناسب نقش مهمی در پیشگیری از زخم فشاری بر عهده دارد. افراد چاق و بسیار لاغر نسبت به دیگران در معرض خطر زخم فشاری قرار دارند. افراد چاق بعلت آنکه وزن زیاد آنان فشار بیشتری بر نشیمنگاه وارد می کند و افراد لاغر بعلت کمی چربی بدن که لایه محافظ به حساب می آید سریع تر دچار زخم فشاری می شوند . غذاهای پروتئین دار( گوشت سفید ، گوشت قرمز ، تخم مرغ ، شیر و حبوبات ) و حاوی ویتامین A ( لبنیات ، جگر و هویج ) و ویتامین C ( سبزیجات ، میوه جات و مرکبات ) در بهداشت پوست بدن نقش مهمی را ایفا می کنند . نوشیدن حداقل ۱۵ لیوان آب در روز برای جلوگیری از خشکی پوست و نیز تسهیل نمودن خونرسانی به تمامی نواحی بدن بسیار مهم است .

۲-ورزش : حرکتهای ورزشی سبب گردش بهتر خون در بدن می شود و همین امر سبب می گردد فشار زیادی بر روی قسمت نشیمنگاه وارد نشود . بلند شدن از روی قسمت نشیمنگاه ویلچر و تعویض تکیه گاههای بدن از وقوع زخم فشاری در نقاط مستعد پیشگیری می کند . در مورد جانبازانی که توانایی ورزش کردن ندارند، می توان خانواده های آنان را آموزش داد و جانباز قادر خواهد بود با کمک خود حرکتهای ورزشی را بهتر انجام دهد. حرکتهای ورزش درمانی بصورت هر نیم ساعت تا دو ساعت سبب می شوند ، قدرت پوست در مقابله با زخم فشاری افزایش یابد. جانبازان با تغییر وضعیت در بستر می توانند از فشار بر قسمتهای مستعد زخم بکاهند.

۳- استحمام : اگر چه استحمام جانبازان ضایعه نخاعی امری مشکل است ولی باید دانست تعریق در قسمتهای تحت فشار بدن و خون گیری کم پوست بعلت کم تحرکی در این نقاط ، سبب می شود که فرد مستعد زخم فشاری گردد. لذا توصیه می شود فرد روزانه حمام نماید. برای استحمام می توان از وضعیت های به پشت خوابیده استفاده نمود. برای شستشوی بدن باید از صابونهای معمولی بدون عطر و بدون تحریکات پوستی استفاده شود. توصیه می شود همراه با آب ولرم ، ماساژهای دورانی قسمتهای تحت فشار انجام گیرد. کرم های نرم کننده هم با توصیه پزشک قابل استفاده می باشد. همچنین موهای زاید باید تراشیده شوند که این امر نیز نقش مهمی در سلامت پوست و پیشگیری از زخم فشاری بر عهده دارد. استفاده از کرمهای موبر با نظر پزشک معالج بلامانع است. در صورت وجود وان ، استحمام راحت تر خواهد بود. باید مواظب بود بریس ها ( کمربندهای نگهدارنده ) و برانکاردهای حمل کننده موجب خراش و زخم شدن پوست جانباز نشوند . در جانبازان ضایعه نخاعی گردنی ، حمام کردن باید با نشستن در زاویه ۴۵ درجه صورت گیرد تا از وقوع خفگی جلوگیری بعمل آید. همچنین دمان آب باید کنترل شود. ریختن آب داغ بر روی قسمتهای بی حس زمینه را برای سوختگی و ایجاد زخم فشاری مهیا می کند.

۴- بهداشت فردی : طراوت و پاکیزگی نقش مهمی در روحیه جانبازان خواهد داشت. در دسترس بودن مسواک ، شانه و سایر وسایل شخصی موثر در بهداشت فرد ، موجب استقلال کاری جانبازان در رعایت اصول بهداشت فردی می شود . جانبازان عزیز باید بدانند پوست ناحیه پاها سخت و ناخن آنها ضخیم می شود و انتهای پاشنه پا مستعد زخم است . لای انگشتان پا حداقل روزی یکبار بررسی شود و پاها روزانه شسته و خشک شوند. به هنگام ناخن گرفتن باید دقت لازم صورت گیرد تا پوست زخم نشود. کفشها یک شماره بزرگتر بوده و بنددار و کشی باشند ، زیرا در غیر اینصورت پاها دچار ورم می شوند . کش های جورابها باید ضعیف باشند. ضمنا” پوست بدن باید بطور روزانه مورد بازدید قرار گیرد و در قسمتهایی از بدن که دیده نمی شود باید از آئینه کمک گرفته شود.

در مورد زخم فشاری به نکات زیر توجه کنید :

1. به هنگام استحمام جانباز ، حتما” درجه حرارت آب باید کنترل شود.

2. با تغییر وضعیت بدن ، از فشار بر قسمتهای مستعد زخم شدن کاسته و از زخم فشاری پیشگیری نمایید.

3. باید مواظب بود بریس ها و دیگر لوازم مورد استفاده موجب خراش و زخم شدن پوست جانباز نشوند.

هنگامی که برای اولین بار درسال ۱۳۲۴ هجری شمسی اولین بیمار جنگی با ضایعه نخاعی در مرکز ضایعات نخاعی استوک مندویل انگلستان پذیرفته شد و در کنار مراقبتهای پزشکی ، آموزشهایی به زبان ساده برای مجروح ارائه گردید شاید کسی تصور نمی کرد ، روزی این پدیده بصورت جهانی و در کشورهای مختلف جهان گسترش یابد. یکی از اهداف بسیار مهم در راه خدمتگذاری به عزیزان جانباز نخاعی برنامه ریزی صحیح و مناسب برای ادامه زندگی آنان است. یکی از اقدامات ضروری در این رابطه آموزش جانباز و خانواده وی با عارضه هایی است که میتوان از آنها پیشگیری بعمل آورد و زخم فشاری یکی از همین موارد است. برای پیشگیری از زخم فشاری توجه به یکسری نکات بهداشتی ضروری است که مهمترین آنان بشرح زیر می باشد :

۱- تغذیه مناسب : برنامه غذایی مناسب نقش مهمی در پیشگیری از زخم فشاری بر عهده دارد. افراد چاق و بسیار لاغر نسبت به دیگران در معرض خطر زخم فشاری قرار دارند. افراد چاق بعلت آنکه وزن زیاد آنان فشار بیشتری بر نشیمنگاه وارد می کند و افراد لاغر بعلت کمی چربی بدن که لایه محافظ به حساب می آید سریع تر دچار زخم فشاری می شوند . غذاهای پروتئین دار( گوشت سفید ، گوشت قرمز ، تخم مرغ ، شیر و حبوبات ) و حاوی ویتامین A ( لبنیات ، جگر و هویج ) و ویتامین C ( سبزیجات ، میوه جات و مرکبات ) در بهداشت پوست بدن نقش مهمی را ایفا می کنند . نوشیدن حداقل ۱۵ لیوان آب در روز برای جلوگیری از خشکی پوست و نیز تسهیل نمودن خونرسانی به تمامی نواحی بدن بسیار مهم است .

۲-ورزش : حرکتهای ورزشی سبب گردش بهتر خون در بدن می شود و همین امر سبب می گردد فشار زیادی بر روی قسمت نشیمنگاه وارد نشود . بلند شدن از روی قسمت نشیمنگاه ویلچر و تعویض تکیه گاههای بدن از وقوع زخم فشاری در نقاط مستعد پیشگیری می کند . در مورد جانبازانی که توانایی ورزش کردن ندارند، می توان خانواده های آنان را آموزش داد و جانباز قادر خواهد بود با کمک خود حرکتهای ورزشی را بهتر انجام دهد. حرکتهای ورزش درمانی بصورت هر نیم ساعت تا دو ساعت سبب می شوند ، قدرت پوست در مقابله با زخم فشاری افزایش یابد. جانبازان با تغییر وضعیت در بستر می توانند از فشار بر قسمتهای مستعد زخم بکاهند.

۳- استحمام : اگر چه استحمام جانبازان ضایعه نخاعی امری مشکل است ولی باید دانست تعریق در قسمتهای تحت فشار بدن و خون گیری کم پوست بعلت کم تحرکی در این نقاط ، سبب می شود که فرد مستعد زخم فشاری گردد. لذا توصیه می شود فرد روزانه حمام نماید. برای استحمام می توان از وضعیت های به پشت خوابیده استفاده نمود. برای شستشوی بدن باید از صابونهای معمولی بدون عطر و بدون تحریکات پوستی استفاده شود. توصیه می شود همراه با آب ولرم ، ماساژهای دورانی قسمتهای تحت فشار انجام گیرد. کرم های نرم کننده هم با توصیه پزشک قابل استفاده می باشد. همچنین موهای زاید باید تراشیده شوند که این امر نیز نقش مهمی در سلامت پوست و پیشگیری از زخم فشاری بر عهده دارد. استفاده از کرمهای موبر با نظر پزشک معالج بلامانع است. در صورت وجود وان ، استحمام راحت تر خواهد بود. باید مواظب بود بریس ها ( کمربندهای نگهدارنده ) و برانکاردهای حمل کننده موجب خراش و زخم شدن پوست جانباز نشوند . در جانبازان ضایعه نخاعی گردنی ، حمام کردن باید با نشستن در زاویه ۴۵ درجه صورت گیرد تا از وقوع خفگی جلوگیری بعمل آید. همچنین دمان آب باید کنترل شود. ریختن آب داغ بر روی قسمتهای بی حس زمینه را برای سوختگی و ایجاد زخم فشاری مهیا می کند.

۴- بهداشت فردی : طراوت و پاکیزگی نقش مهمی در روحیه جانبازان خواهد داشت. در دسترس بودن مسواک ، شانه و سایر وسایل شخصی موثر در بهداشت فرد ، موجب استقلال کاری جانبازان در رعایت اصول بهداشت فردی می شود . جانبازان عزیز باید بدانند پوست ناحیه پاها سخت و ناخن آنها ضخیم می شود و انتهای پاشنه پا مستعد زخم است . لای انگشتان پا حداقل روزی یکبار بررسی شود و پاها روزانه شسته و خشک شوند. به هنگام ناخن گرفتن باید دقت لازم صورت گیرد تا پوست زخم نشود. کفشها یک شماره بزرگتر بوده و بنددار و کشی باشند ، زیرا در غیر اینصورت پاها دچار ورم می شوند . کش های جورابها باید ضعیف باشند. ضمنا” پوست بدن باید بطور روزانه مورد بازدید قرار گیرد و در قسمتهایی از بدن که دیده نمی شود باید از آئینه کمک گرفته شود.

در مورد زخم فشاری به نکات زیر توجه کنید :

1. به هنگام استحمام جانباز ، حتما” درجه حرارت آب باید کنترل شود.

2. با تغییر وضعیت بدن ، از فشار بر قسمتهای مستعد زخم شدن کاسته و از زخم فشاری پیشگیری نمایید.

3. باید مواظب بود بریس ها و دیگر لوازم مورد استفاده موجب خراش و زخم شدن پوست جانباز نشوند.

منبع : مقاله ” زخم فشاری ” -تهیه کننده مقاله : آقای حسینی روزبهانی -کارشناس اداره کل درمان -معاونت بهداشت و درمان