درد مزمن شانه در افراد نخاعی

تعجبی ندارد که بگوئیم: بسیاری از افراد نخاعی مبتلا به دردهای حادو مزمن هستند. معمولا” این دردها درمفاصل شایعتر می باشند. دستهای افراد نخاعی علاوه بر اینکه لازم است کارهای خود را انجام دهند، مجبورند برای جابجا کردن ویلچر (حتی ویلچرهای رکابی ) جور  پاها را نیز بکشند. بنابراین هیچ کسی از شنیدن اینکه اکثر دردهای مزمن مفاصل در ناحیه شانه وجود دارند، تعجب نخواهد کرد.

دردهای حاد شانه ها شایع است.

بر اساس مطالعات زیادی که انجام شده، نحوه شیوع درد شانه ها مشخص گردیده است. یک تحقیق بین المللی که بر روی بیش از ۶۰۰ نفر از افراد انگلیسی، کانادایی و آمریکایی مبتلا به ضایعه نخاعی انجام شده و به مدت بیش از ۲۰ سال طول کشیده است ، نشان داده که حدود یک سوم این افراد از درد شانه ها شکایت داشتند. همچنین درمطالعه دیگری که طی یک دوره طولانی مدت انجام شد، نتایج حاصله نسبتا” شبیه هم بودند. از ۷۵۱ آمریکایی نخاعی که حداقل ۱۰ سال از آسیب آنها  می گذشته ، ۲۸۰ نفر یعنی ۳۷درصد آنان در ناحیه شانه دارای درد یا گرفتگی بودند.

مطالعات دیگری گزارش داد که ۳۰ تا بیش از ۵۰ درصد  افراد نخاعی مبتلا به درد شانه بودند. آمار مشابه ای نیز نزد افراد دارای آسیب نخاعی که جزو شناگران مسابقات رقابتی بودند،و هیچیک هم درسطح قهرمانی نبودند دقیقا” مطابق آمارهای ذکر شده گزارش گردیده است.

عوامل موثردرپیش بینی بروز درد

با چه چیزهایی می توان بروز درد شانه ها را پیش بینی کرد؟

عجیب بود که در مطالعات بین المللی هیچ اطلاعاتی وجود نداشت که میزان تاثیر فعال بودن، مشغولیت داشتن و یا استقلال افرادرا مشخص کند. راههای مختلفی برای اندازه گیری میزان فعال بودن افراد بعد از گذشت چند سال (یعنی زمان کارکردن و ساعاتی که فرد خارج از بستر سپری می کندو یا روزهایی را که در طول هفته بیرون از منزل بوده است و یا مقدار مراقبتی که پرستاران ازاو انجام داده اند) وجود داشت. امادر واقع، مطالعات دیگری عملا” نشان داد که شکایت از درد شانه ها در میان آن دسته از افرادی که بیکار هستند.شایعتر است.

سن فرد و مدت زمانی که از آسیب او می گذرد چه تاثیری دارند؟

آیا باتوجه به این موارد(سن ومدت ضایعه) ، درد شانه ها قابل پیش بینی است؟ با وجود اینکه برخی از پژوهشگران احتمال بروزدرد شانه ها را در میان افراد مسن تر، و افرادی که مدت طولانی تری آسیب دیده اند، بیشتر می دانند، ولی بعضی از آنان این موارد را تاثیر گذار نمی دانند. اما بنظر می رسد که هنوز هم دراین مورد اتفاق نظروجودندارد.

بنابراین واقعا” با چه چیزهائی می توان درد شانه را پیش بینی کرد؟

برخی از مطالعات، “استفاده ازویلچرهای دستی” را به عنوان یک عامل موثر دربروز درد شانه هامورد توجه قرار داده اند. براساس تحقیقات بعمل آمده بر روی ۳ ملیت مذکور، احتمال بروزدرد شانه ها نزدآندسته از افرادی که از ویلچرهای دستی ( بجای بریس و عصاهای زیر بغل ) جهت حرکت خود استفاده می کردند ،بعدازگذشت سه سال بیشتر بوده است. این موضوع در سایر مطالعات انجام شده، متفاوت بود. حتی طی تحقیقی که بر اساس عکسبرداری اشعه ایکس بعمل آمد ، اضمحلال مفاصل شانه های افرادی که ویلچر خود را هل می دادند، بیشتر از افرادی بودکه فقط از عصاهای زیربغل استفاده می کردند. همچنین ابتلا به پاراپلژی رامی توان یکی ازعوامل پیش بینی درنظرگرفت . ازاین رو شاید مهمترین مسئله این باشد که آیا افراد ، سابقه درد شانه داشته اند یا خیر!. بطورکلی نیمی از افرادی که تحت مطالعه بین المللی قرار داشتند ،بعد از گذشت ۳ سال از زمان پیوستن آنها به مطالعه مذکور ،مبتلا به درد شانه شد ه اند.در مطالعه ای که اخیرا” در ایالات متحده بر روی افراد نخاعی انجام شده مشخص گردید که حدود ۳/۱ اشخاصی که در یک زمان مشخص تحت نظر بودند بعد از ۵ سال درد شانه گرفته اند.

افزایش شدت درد شانه ها

چنانچه شما درد شانه دارید، چه عواملی باعث ایجاد آن و یا وخیم تر شدن آن می گردند؟ پاسخ های مختلفی که براساس تحقیقات بعمل آمده توسط تعدادزیادی از پژوهشگران به این سئوال ، داده شده اندبسیارجالب توجه هستند.ازجمله عوامل مهم تشدیددردبه مواردزیر اشاره گردیده است:

هل دادن ویلچر مخصوصا” در خارج از منزل و درزمینهای با سطوح ناهموار و ناجور، نحوه نقل و انتقالات ، جابجاکردن وزن بدن ، رانندگی با وسائط نقلیه(موتوری ) ،نوع لباسهای تنه فوقانی،
ودر مورد ورزشها ؟ طی یک مطالعه مشخص شد که ۷۷% تمامی افراد نخاعی که به ورزش می پرداختند، از درد شانه ها شکایت داشتند.

صرف نظر از عواملی که باعث درد شانه می شوند یا نمی شوند، بطورکلی آن چیزهایی که باعث تشدید و وخامت آن می گردند، واضح بنظر می رسند.بنابراین وقتی ما در باره اصول و مکانیزم آسیب شانه ها حتی در بین افراد غیر نخاعی می اندیشیم،متوجه عوامل تشدیدکننده درد نیزمی شویم.

پنج نکته مهم که باید آنها را بخاطر سپرد :

در اینجا به ذکر پنج موضوع می پردازیم که بایستی در مورد شانه ها اطلاع داشته باشیم.

۱-   ما می دانیم حرکت دادن مکرر دستها به سمت بالا یا نگهداشتن آن در بالای سرتان یا به سمت بیرون ( شبیه حرکتی که شناگران انجام می دهند ) نیروهای وارده به شانه هایتان را که باعث حرکت بدن شما به سمت جلو می شوند ، می تواند افزایش دهد. این مسئله باعث درد، سفتی و خستگی شانه ها خواهدداشت. آیا شما دائما” به قفسه های بلند دست می برید؟ وقتی شما صندلی خودتان را هل می دهید ،آرنجهای شما به سمت بیرون خم می شوند؟ حتی این موارد نیز می توانند نیروهای وارد بر شانه های شما را افزایش دهند. طبیعی است که ،شما نمی توانید دسترسی ها را متوقف کنید و نمی توانید ویلچرتان را هل ندهید. ولی باید اصلاحاتی را درحرکتهای خود به وجود آورید. مثلا”محدوده های کاری تان را طوری آرایش دهید که کمتر با چیزهای بالای سرتان سر و کار داشته باشید. در مورد روشهایی که نحوه نشستن شما بر روی ویلچر را اصلاح می کند، فکر کنید، بطوری که دستهای شما هنگام هل دادن ویلچر به بدنتان کمی نزدیکتر قرار گیرند. امتحان کنیدکه :درمورد پائین تر آوردن دسته ی صندلی ویلچر و نزدیکتر کردن آن چطور خواهد شد؟ استفاده از تشکچه ای که باعث شود شما بالاتر از سطح چرخ قرار گیرد چگونه خواهد بود؟ در مورد صندلی باریکتر نظرتان چیست؟ ( ولی بخاطر داشته باشید که : زمانی که راه حلهای مذکور را امتحان می کنید؟ از چیزهای دیگری که ممکن است بر روی بدنتان تاثیر گذار باشند، ( مخصوصا” بر روی پوست و وضعیت استقرار بدنتان، هوشیار باشید). آیا شما یک صندلی برقی را امتحان کرده اید؟ استفاده از صندلی برقی به عنوان یک راه حل موثر، به میزان شدت درد بستگی خواهدداشت.

۲- ما می دانیم که فشارهای مزمن یا نیروهای واردبر شانه ها ، نیروی خیلی زیادی را به درون مفصل شانه، وارد می آورد. به خصوص این موضوع زمانی مصداق دارد که در هنگام حرکت باویلچردستانتان در سمت خارج بدن قرار گیرد. به کار یک ژیمناستی که درسمت خارج خرک کار می کند یا در حال انجام حرکات روی کف زمین است فکر کنید. حالا به شستشوی رخت ولباسها یا به جابجائی روی یک مبل و یا به سوار شدن دریک وسیله نقلیه بلند فکر کنید. خیلی فرق نمی کند. زیرادرهرحال فشار زیادی برروی شانه ها وارد می شود.شما نمی توانید انجام کارهای خود را متوقف کنید ،ولی می توانیدباتدابیرلازم نیروهایی که به شانه هایتان وارد می شود را کمتر کنید.مثلا”برای نشستن روی ویلچرتان می توانید از یک مبل مناسب یااز نیمکت حمام استفاده کنید که ارتفاع آن به ارتفاع ویلچرتان نزدیکتر باشد. این مسئله باعث می شود که مقدار بلند شدنی که شما جهت جابجائی  به آن نیاز دارید واقعا”کاهش پیدا کند. البته استفاده از یک تخته مناسب برای جابجائی نیز می تواند فشارهای واردبر روی شانه های شمارا بطورقابل توجهی کاهش دهد. حداقل در بسیاری از مواقع باید اقداماتی را که باعث به حداقل رساندن تعداد جابجائی ها ی اجباری شمامی شود ،بکاربگیرید.

۳-   همچنین باید بدانیم که عدم توازن عضلانی یعنی وقتی عضلات در یک طرف مفاصل قویتر  از سمت دیگر باشند، در ایجاد فرسایش شانه ها نقش خواهند داشت. برای نمونه حرکت دادن ویلچر ( چرخاندن چرخ) فقط عضلات سمت جلوئی شانه های شما را تقویت می کند. در واقع در این حالت ، جهت تقویت ماهیچه های عقبی مفاصل شانه عملا” نیروی بسیار ناچیزی اعمال می گردد.دراین رابطه برخی از پزشکان توصیه می کنند به عنوان بخشی از تمرینات ، ویلچرتان را به سمت عقب حرکت دهید. آیا لازم است در این مورد تدبیر دیگری هم بکنید؟ باید در فکر تمریناتی باشید که بر خلاف نیروی مقاومت عمل می کنند ( یعنی پائین آوردن دستهااز بالای سر و عقب نگهداشتن آنها از جلوی شما ) . دستگاههایی که می توانندبه هنگام اجرای حرکات ،نیروهای مقاومت رابرای شما فراهم کنند تقریبا” در بسیاری از مراکز بدنسازی یافت می شوند. چنانچه شما نیاز به کمک بیشتر یا برنامه های دیگری داشته باشیدمی توانید با یک مربی ورزشی مجرب، فیزیوتراپ(PT)  یا کاردرمان(OT )مشورت نمائید.

۴-   می دانیم که شانه ها از طریق وضعیت استقرار بدن تحت تاثیر قرار می گیرند. ما فقط در باره بدن شما “به هنگام حرکت با ویلچر” صحبت می کنیم. ولی وضعیت بدن شما هنگامی که شمادرحالت نشسته قراردارید، مخصوصا” در موقع فعالیت خیلی حائز اهمیت است. طرز نشستن شما، خم شدن حتی خوابیدن، نیروهای منتقل شده به مفاصل شانه های شما را تغییر می دهد. در یک آینه خودتان را از پهلو نگاه کنید. گوش تان، شانه تان، مفصل ران و محور صندلی شما بایستی در یک خط مستقیم و عمود بر زمین قرار داشته باشند. در غیر این صورت ، بایستی در طول زمان بوسیله متخصصین PT یا OT  که در رابطه با بهبود وضعیت بدن و تجهیزات و مناسب سازی اطلاعات دارند، تحت نظر قرار گیرند.

۵- بالاخره اینکه، ما می دانیم که دستگاه اسکلتی عضلانی هر شخص با افزایش سن دچار تغییر و زوال می شود. قوای بدنی با افزایش عمر در هر دهه زندگی کاهش می یابد. تحلیل غضروفهای بدن و بروز آرتروز در افراد نخاعی بیش از حالت طبیعی اتفاق می افتد.اما شما چه کاری باید انجام دهید؟ این را بدانید که هیچکسی از آسیبها در امان نیست و هیچکس هم فنا ناپذیرنمی باشد.بنابراین روشهایی را انتخاب کنید که آسیبها را به حداقل ممکن برساند و تا آنجا که ممکن است عوارض را از جمله تغییرات مربوط به افزایش سن را به تاخیر بیاندازد. اگر شما تا حالا درد داشته اید، از همکاری شخصی که در مورد راه حل مشکل شما اطلاعات داشته باشد می توانید کمک بگیرید.

بخاطر داشته باشید که : یکی از بزرگترین اقدامات در مورد پیشگیری درد  شانه ها در آینده، انجام اقدامات سریع و به موقع می باشد. البته تنها درد را از خودتان دور نکنید. بلکه علل ایجاد درد و عوامل تشدید کننده آنرا پیدا کرده و آنرا تغییر دهید.

منبع: مترجم «مهندس عباس کاشی» – انتشار: مرکز ضایعات نخاعی جانبازان