اهمیت تنظیم مرکز ثقل در ویلچرهای دستی
در ویلچرهای دستی ، محل استقرار چرخهای عقب که بر روی چارچوب ویلچر قرار گرفته اند ، بر روی وضعیت مرکز ثقل و نحوه استفاده از ویلچر اثر می گذارد . در عکس زیر موقعیت چرخهای عقب درراستای محور افقی و تغییرات ایجاد شده در توزیع وزن بین چرخهای عقب و کاستورهای جلو ( چرخهای کوچک ) نشان داده شده است .
هنگامی که یک شخص روی ویلچر نشسته است ، جرم بدن او بین چرخ های جلو وعقب توزیع می شود . نحوه توزیع جرم بدن بین چرخ جلو و عقب به این معنا است که توزیع نسبی وزن او بین چرخ های جلو و عقب بر روی شاخص های عملکرد او ، از جمله مقاومت در برابر چرخاندن چرخ و قدرت مانور او تاثیر می گذارد.
موقعیت قرار گرفتن چرخهای عقب روی چارچوب
هنگامی که چرخ های اصلی نسبت به چارچوب ویلچر در یک موقعیت عقب تری قرار می گیرد ، همانطور که در عکس بالا ( سمت چپ ) نشان داده شده ، جرم فرد استفاده کننده از ویلچر ، به میزان بیشتری روی چرخهای جلو توزیع می گردد . هنگامی که درصد بیشتری از وزن روی چرخ های جلو توزیع می شود ، مقاومت رانش چرخ افزایش می یابد و ویلچر چه با استفاده از نیروی دست ، چه نیروی پا، و یا ترکیبی از این دو مشکل تر حرکت می کند ،. بنابراین قدرت و انرژی بیشتری برای حرکت دادن ویلچر مورد نیاز است . به علاوه وزن چرخهای جلو ( کاستورها ) مانور دادن ها را که نیاز به اعمال نیروی بیشتری برای چرخش ویلچر دارد ، مشکل تر می کند .
شعاع گردش
موضوع دیگر شعاع گردش است . وقتی چرخها ی عقب در وضعیت عقب تر قرار می گیرند ، طول کلی پایه چرخ بزرگتر است و شعاع چرخش در مقایسه با جلو تر بودن چرخها ، افزایش می یابد . یکی از مزایای قرار گرفتن چرخها در وضعیت عقب این است که ثبات فرد روی ویلچر بیشتر می شود . به این معنا که احتمال واژگونی آن به سمت عقب کمتر خواهد بود . اما این ثبات به این مفهوم است بالا بردن کاستورهای جلو برای عبور از موانع از جمله جداول و غیره گاها” مشکل تر خواهد شد
هنگامی که چرخهای اصلی بیشتر به سمت جلو باشند ، عکس توضیح بالا اتفاق می افتد . یعنی درصد وزنی که روی کاستورها می افتد ، کاهش می یابد . هرچه نسبت وزن روی چرخهای عقب بیشتر باشد ، مقاومت راندن کمتر شده و باعث می شود که راندن ویلچر راحت تر باشد . هنگامی که چرخ عقب بیشتر به سمت جلو باشد ، طول کلی پایه ویلچر و شعاع چرخش کاهش می یابد . در نتیجه تلاش مورد نیاز برای راندن ویلچر و مانور دادن ویلچر کمتر می شود . وقتی مقاومت راندن کم می شود ، میزان مصرف انرژی فرد هم کمتر می گردد.
برعکس زمانی که چرخها عقب هستند و ثبات بیشتر می شود ، وقتی چرخهای عقب روی چارچوب در وضعیت جلو قرار گرفته باشند ، ثبات کمتر می شود . به این مفهوم که ویلچر پتانسیل واژگونی رو به عقب را دارد .
بنابراین ایده ال این است که موقعیت چرخهای عقب طوری تنظیم شوند که ثبات شخص هنگا م استفاده از ویلچر یا تداخل با کاستورهای جلو به خطر نیافتد . این کار باید تدریجی انجام شود تا شخص استفاده کننده از ویلچر عادت کند با جابجایی رو به جلوی چرخهای عقب ، بتواند ثبات خود را بیشتر کند .
تنظیم چرخ عقب برای موقعیت رو به جلوتر چگونه است ؟
در ویلچرهای تاشو ، تنظیم چرخ عقب می تواند از طریق شیار محور یا صفحه محور انجام شود . اگر ویلچر تاشو از مدلهای دارای شیار محور باشد ، همانطور که در عکس زیر نشان داده شده ( سمت چپ ) ، حرکت دادن محورچرخ به جلو یا عقب اجازه می دهد که بتوانید مرکز ثقل خود را تنظیم کنید . برخی مدل های دیگر از ویلچر صندلی تاشو سفارشی دارای صفحات محور واجد سوراخ هستند ، و همانطور که در عکس زیر به سمت راست نشان داده ، صفحه محور می تواند به موازات چارچوب ویلچر به صورت افقی حرکت نموده و مرکز ثقل و توزیع وزن بین چرخ تنظیم شود .
قابلیت تنظیم مرکز گرانش ، یکی از دلایلی است که باعث می شود راندن یک ویلچر تاشوی سفارشی راحت تر از یک ویلچرمعمولی باشد . چرا که یک ویلچر معمولی ، توانایی تنظیم مرکز ثقل را از طریق جابجایی چرخ عقب ندارد . بطورکلی در یک ویلچراستاندارد ، چرخ عقب نسبت به چارچوب در یک موقعیت نسبتا” عقب تری قرار دارد . ازآنجایی که این موقعیت باعث ثبات وزن به سمت عقب می شود ، همانطور که گفته شد ، مقاومت راندن و قدرت و تلاش مورد نیاز برای به حرکت در آوردن ویلچر افزایش می یابد .
ترجمه و تنظیم از : مهندس عباس کاشی ( e mail : ohealth2007@yahoo.com ) ؛ منبع مورد استفاده ؛ سایت : http://www.clinical-corner.com – مقاله : Centre of Gravity and Manual Wheelchairs – انتشار : انجمن معلولین ضایعات نخاعی استان تهران