انباشتگی مدفوع در افراد دچار آسیب نخاعی

این عارضه یکی از مشکلات شایع در افراد نخاعی است و نظر به اهمیت درمان آن و حفظ سلامت عمومی مبتلایان آسیب نخاعی و آگاهی نکات مهم در پیشگیری از آن این مقاله ارائه می گردد .

عارضه ی انباشتگی یا فشردگی مدفوع موقعی ایجاد می شود که توده بزرگی از مدفوع سخت و خشک تشکیل و در رکتوم ( راست روده ) باقی مانده یا به اصطلاح گیر می کند .  این عارضه اغلب در بیمارانی مشاهده می گردد که یک دوره ی طولانی مدت مبتلا به یبوست می شوند .
علل

یبوست هنگامی ایجاد می شود که  مدفوع نمی تواند بصورت عادی در داخل روده ها عبور کند .  در نتیجه مدفوع سخت و خشک شده، و حرکت آن با مشکل می شود .

فشردگی مدفوع بیشتر در کسانی دیده می شود که مدت زمان نسبتا” طولانی مبتلا به یبوست بوده و از مسهل ها استفاده می کنند .  این عارضه حتی زمانی که استفاده از مسهل بطور ناگهانی قطع می شوند ، احتمال بروز این عارضه بیشتر می شود . چراکه در واقع ماهیچه های روده نحوه ی حرکت دادن مدفوع را در خودشان فراموش می کنند .
افراد در معرض خطر ابتلا به یبوست مزمن و انباشتگی مدفوع عبارتند از :
–  کسانی که  حرکت چندانی ندارند  وبیشتر وقت خود را روی  صندلی یا تخت سپری می کنند .
–  بیماران مبتلا به ناراحتیهای مغزی یا عصبی که در واقع اعصاب مرتبط با عضلات روده دچارآسیب می شوند .

–  افرادی که از داروهایی استفاده می کنند که باعث کاهش سرعت عبور مدفوع در داخل روده می گردد : از جمله این داروها می توان به موارد زیر اشاره نمود :
•    آنتی کولینرژیک ها، که بر روی برهم کنش بین اعصاب و عضلات روده تاثیر می گذارند .
•    داروهای مورد استفاده در درمان اسهال ، اگر بیش از حد معمول  مصرف شوند .
•    دارو های ضد درد که خاصیت مخدر دارند ، مانند متادون و کدئین .
نشانه های انباشتگی مدفوع

شایع ترین علایم این عارضه از این قرارند:
•    کرامپ های شکمی و نفخ
•    نشت مایع و یا حملات ناگهانی اسهال آبکی که در افراد مبتلا به یبوست مزمن رخ می دهد .
•    خونریزی از مقعد
•    تشکیل مدفوع بصورت نیمه فرم وکوچک
•    زور زدن هنگام اجابت مزاج
همچنین علائم دیگری نیز ممکن است دیده شوند ، از جمله  :
•    ایجاد فشار در مثانه و یا از دست دادن کنترل ادرار
•    کمردرد
•    افزایش سریع ضربان قلب هنگام زور زدن موقع اجابت مزاج
معاینات و آزمایشات
•    پزشکان و کادر درمانی ابتدا ناحیه معده و رکتوم را معاینه می کنند.  معمولا” معاینه راست روده وجود یک توده سخت مدفوع در رکتوم را نشان می دهد .
•    در صورتی که  اخیرا” تغییراتی درنحوه ی اجابت مزاج شما ایجاد شده باشد ، باید به پزشک اطلاع داده شود . پزشک  برای ارزیابی شما از نظر سرطان کولون یا رکتال ، ممکن است کولونوسکوپی را توصیه کند .
درمان

درمان انباشتگی مدفوعی شامل خارج نمودن مدفوع انباشته شده است.  پس از آن ، باید اقدامات لازم برای جلوگیری از بروز مجدداین عارضه در آینده به عمل آید .
اغلب از تنقیه با مواد چرب معدنی گرم استفاده می شود که باعث  نرم و روان شدن مدفوع می گردد .  اما توجه داشته باشید که  معمولا” تنقیه به تنهایی برای حذف مدفوع سخت و بزرگ انباشته شده ، کافی نیست .

ممکن است لازم باشد مدفوع ابتدا بصورت دستی خرد شده و سپس خارج گردد . این عمل اصطلاحا” روش خارج نمودن دستی نامیده می شود . برای انجام این کار :
•    لازم است که کادر پزشکی یک یا دو انگشت خود را به داخل رکتوم وارد کرده و به آرامی توده مدفوع را به قطعات کوچکتری که قابلیت خارج شدن را داشته باشند ،  تبدیل کنند .
•    برای جلوگیری از آسیب ناحیه ی مقعد این فرایند باید طی مراحل کوچکی انجام شود .
•    در تلاش برای کمک به زدایش مدفوع ممکن است در داخل مقعد از شیاف استفاده شود.
به ندرت برای درمان انباشتگی مدفوع از جراحی استفاده می شود . کشیدگی بیش از حد روده  (megacolon) یا انسداد کامل روده ممکن است نیاز به برداشت انباشتگی به صورت اورژانس داشته باشد .

تقریبا “هرشخصی که دچار انباشتگی مدفوع شده لازم است که یک برنامه بازآموزی روده داشته باشد . در این راستا پزشک و یک پرستار یا کادردرمانی آموزش دیده اقدامات زیر را انجام خواهد داد :
•    گرفتن تاریخچه مفصلی از رژیم غذایی بیمار ، روشهای اجابت مزاج روده ، مصرف مسهل ها ، داروها ، و مشکلات پزشکی بیمار .
•    انجام یک معاینه ی دقیق از بیمار .
•    ارائه ی توصیه های لازم برای تغییردر رژیم غذائی  بیمار ،  چگونگی استفاده از ملین ها و نرم کننده های مدفوع ، انجام ورزشهای خاص، تغییر شیوه زندگی ، و دیگر تکنیک های خاص را برای آموزش مجدد روده .
•    پیگیری دقیق بیماربرای اطمینان از موثربودن روشهای اجرا شده .
چشم انداز بیماری (پیش آگهی)

با انجام اقدامات درمان، معمولا” نتیجه خوبی حاصل می شود .

عوارض احتمالی
پارگی ( زخم ) بافت رکتال
مرگ بافت ( نکروز ) و یا صدمه به بافت رکتال

مواردی که هنگام مراجعه به پزشک متخصص باید یادآور شد :

اگر بیماردچار اسهال مزمن  و یا پس از یک دوره طولانی یبوست مبتلا به بی اختیاری مدفوع شده باشد ، باید به پزشک اطلاع دهد . همچنین اگر هر کدام از علائم زیر را دارد  به کادر درمانی بگوید:
•        درد و نفخ شکم
•    وجود خون در مدفوع
•        یبوست ناگهانی با انقباضات شدید عضلات شکم ، و ناتوانی در دفع گاز یا مدفوع . در این مورد، هرگز نباید داروی مسهل مصرف شود و  بلافاصله به پزشک مراجعه شود .
•    ایجاد مدفوع بسیار نازک  یا  مداد مانند

نام دیگر بیماری  : انباشتگی روده

References
Lembo AJ, Ullman SP. Constipation. In: Feldman M, Friedman LS, Brandt LJ, eds. Sleisenger and Fordtran’s Gastrointestinal and Liver Disease. 9th ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier;2010:chap 18.
Nelson H. Diseases of the rectum and anus. In: Goldman L, Ausiello D, eds. Cecil Medicine. 23rd ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier; 2007: chap 148.

منبع مورد استفاده : سایت :  http://www.nlm.nih.gov- تهیه و تنظیم از : مهندس عباس کاشی ( e mail :  ohealth2007@yahoo.com)  – مهر  ماه سال ۱۳۹۱ -انتشار: امجمن معلولین ضایعات نخاعی استان تهران