آسیب نخاعی و دیابت

افراد مبتلا به آسیب نخاعی بیشتر از سایر افراد در معرض ابتلا به دیابت نوع ۲ قرار دارند . اما این عارضه قابل کنترل است  و حتی با رژیم غذایی ، ورزش و داروها ، روندی معکوس می گیرد .

” شما دیابتی هستید ” . هیچ کس مایل به شنیدن این کلمات نیست  و هر کس این جمله را می شنود  ، به احتمال زیاد دچار شوک و ناباوری می شود .  ” البته ، من ویلچری هستم  ، اضافه وزن دارم  و نمی توانم خیلی ورزش کنم  ، اما هیچ کس در خانواده من دیابت ندارد ” . این پاسخ  ممکن است یک پاسخ معمولی باشد .

با کمال تعجب ، ژنتیک تنها نقش محدودی در ایجاد دیابت نوع ۲ دارد  ، اما در حال حاضر تقریبا ازهر ۱۰ آمریکایی یک نفر مبتلا به دیابت است و مطالعه ای که اخیرا” انجام شده ،  نشان داد که از هر ۱۰ نفر جانباز نخاعی ۲ نفر مبتلا به دیابت هستند .

دیابت ملیتوس ( مرض قند یا دیابت شیرین ) از طریق ارزیابی سطح قند خون مشخص می شود که در واقع به دلیل ناتوانی لوزالمعده در تولید مقدار کافی انسولین ایجاد می شود . دیابت نوع ۱ یا وابسته به انسولین ، اغلب در دوران نوجوانی  به وجود می آید و در نتیجه ی ناتوانی کامل لوزالمعده در تولید انسولین رخ می دهد . دیابت نوع ۲ ، که در گذشته ” دیابت شایع بزرگسالی ” نامیده می شد ، معمولا” در مراحل بعدی زندگی ایجاد می شود و از طریق تولید انسولین ناکافی مشخص می گردد و اغلب می توان آن را با داروهای خوراکی و یا تغییر در شیوه زندگی درمان نمود . اما اغلب اوقات ، دیابت نوع ۲ تا جایی پیش می رود که تزریق انسولین ضرورت پیدا می کند .

عوامل خطر ساز

اگر شما فردی بی تحرک و یا چاق هستید ، خطر ابتلا شما به دیابت بیشتر خواهد بود . این دو مورد از عواملی هستند که نزد افراد مبتلا به آسیب طناب نخاعی رایج تر هستند . چاقی ، به خصوص چربی شکمی ارتباط خیلی نزدیکی با دیابت نوع ۲ دارد ، چرا که  سلول های چربی معمولا” باعث خنثی شدن اثرات انسولین می شوند ، در نتیجه یک عارضه ای به نام “مقاومت به انسولین ” به وجود می آید . با مقاومت به انسولین غده پانکراس برای تولید مقدار زیادی انسولین دچار اضافه کاری می گردد ، اما گلوکز در سطح بالا باقی می ماند. در نهایت ، لوزالمعده دچار اختلال شده و تولید انسولین به سطوح بسیار پایینی سقوط می کند. در چنین شرایطی ممکن است فرد در یک بحران دیابتی قرار گیرد که فقط با تزریق انسولین می تواند درمان شود .

علاوه بر بی تحرکی یا چاقی ، سایر عوامل خطرساز برای دیابت نوع ۲ عبارتند از : سن بالا ، قومیت ( ارث ) ، سابقه داشتن دیابت در دوران حاملگی (بارداری) و فرم های نادرتری از اختلالات مربوط به متابولیسم گلوکز . متاسفانه ، معمولا” میزان چربی شکمی در افراد پاراپلژی و کوادری پلژی در مقایسه با  افراد توانمندی که دور کمر شان با آنها یکسان است ،  بیشتر می باشد . بنابراین ، توجه به وزن بدن و اندازه دور کمر معمولا” می تواند به برآورد نسبی  خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ در افراد مبتلا به آسیب طناب نخاعی کمک کند .

آیا شما دیابت دارید؟

این احتمال وجود دارد که شما دیابت ( و یا زمینه ی ابتلا به دیابت را ) داشته باشید ، اما خودتان از آن بی اطلاع باشید . انجمن دیابت آمریکا برآورد می کند که یک سوم افراد مبتلا به دیابت شناسایی نشده اند. علت این موضوع این است که علائم و نشانه های اولیه دیابت خیلی ظریف ونامحسوس هستند و ممکن است برای سال ها دور از توجه باقی بمانند . علائم کلاسیک دیابت عبارتند از : احساس گرسنگی ، تشنگی بیش از حد و تکرر ادرار .

بطور کلی دو آزمایش مختلف وجود دارد که می تواند برای تشخیص ابتلاء فرد به دیابت مورد استفاده قرار گیرد : آزمایش قند خون ناشتا (FPG) fasting plasma glucose)    و تست تحمل گلوکز خوراکی (OGTT) ( oral glucose tolerance test ) . هنگامی که FPG =  ۱۲۶یا بیشتر یا OGTT ( در ۲ ساعت ) ۲۰۰ یا بیشتر باشد ،  تشخیص داده می شود که فرد دیابت دارد . با این حال ، با وجود   FPG  ۱۱۰-۱۲۶ می توان  گفت که فرد زمینه ی ابتلاء به دیابت را دارد .

اگر چه اثرات فوری افزایش تدریجی قند خون ممکن است چشمگیر نباشد ، اما اثرات طولانی مدت آن می تواند ویرانگر باشد . بطور کلی خطر ابتلا به بیماری های قلبی و سکته مغزی در بیماران دیابتی ۲ تا ۴ برابر بیشتر است . فشار خون بالا در سه چهارم از افراد مبتلا به دیابت دیده می شود. دیابت عامل کوری در افراد سنین ۲۰ تا ۷۴ ساله است .  همچنین دیابت از علل منجر به نارسایی کلیه محسوب می شود که در ادامه نیاز به دیالیز مزمن خواهد داشت  . بیماری های دستگاه عصبی در ۶۰ تا ۷۰ ٪ از افراد مبتلا به دیابت دیده می شود. بیش از ۶۰ درصد از قطع عضوهای غیر تروماتیک اندامهای تحتانی نیز در افراد مبتلا به دیابت رخ می دهد. آسیبهای ناشی از سطوح بالای قند خون در حالی که به سختی قابل رویت و تشخیص هستند ، ممکن است ادامه پیدا کنند ، تا جایی که آسیبهای ایجاد شده تا آنجا پیش می روند که به ضایعاتی برگشت ناپذیر تبدیل می گردند .

گزینه های درمانی برای دیابت نوع ۲ شامل اصلاح رژیم غذایی ، ورزش ، کاهش وزن ، داروهای خوراکی و داروهای تزریقی هستند . هدف ازدرمان دیابت ، کنترل سطوح گلوکز خون است . سریعترین راه برای دستیابی به کنترل دیابت های تازه تشخیص داده شده این است که یک رژیم دارویی آغاز گردد . بسیاری از داروهای خوراکی ، کنترل سطوح قند خون را با افزایش توانایی لوزالمعده در تولید انسولین و یا از طریق افزایش حساسیت بافتهای هدف نسبت به انسولین (کاهش مقاومت به انسولین) انجام می دهند . اثر داروها می تواند فوری و چشمگیر باشد . متاسفانه ، بسیاری از بیماران دیابتی تازه تشخیص داده شده ، ممکن است داروها را به عنوان یک درمان معجزه آسا تلقی کرده و به دنبال تغییر در شیوه زندگی خود نباشند . اما با وجود عوامل اساسی موثر در پیشرفت دیابت نوع ۲ ، شدت این بیماری به حدی می رسد که نیاز به انسولین تزریقی ضرورت پیدا می کند .

بسیاری از پزشکان تنها کاهش قند خون ناشتا (FPG) را به عنوان هدف کافی درمان در نظر می گیرند . با این حال ، مفهوم کنترل قند خون در تمام زمانها ، جلب نظر مردم بوده است. دلیل این موضوع این است که افزایش قابل ملاحظه  قند خون که بعد از خوردن غذا رخ می دهد ، می تواند مخرب تراز افزایش سطح گلوکز ناشتای خون باشد. سطوح بالای گلوکز خون باعث استرس اکسایشی (oxidative stress  ) می شود که به عروق خونی و دیگر بافت های حساس آسیب می زند . بسیاری از دانشمندان و پزشکان بر این باورند که تشخیص بالابودن FPG ، نسبتا” دیر انجام می شود. اما تست تحمل گلوکز خوراکی (OGTT) ، می تواند اطلاعات بیشتری را در مورد  بالا رفتن قند خون و سطح انسولین خون که می توانند به تشخیص زود هنگام دیابت یا زمینه دیابت  کمک کنند ، ارائه می دهد .

کنترل (یا برگشت دادن) بیماری دیابت

تغییرات اصلی در شیوه زندگی که می توانند دیابت را کنترل و یا رو به عقب بر گردانند ، عبارتند از :  اصلاح رژیم غذایی و ورزش منجر به کاهش وزن . علاوه بر محدود کردن کالری ، اصلاح رژیم غذایی باید بر روی کنترل سطح گلوکز خون تمرکز داشته باشد . اجتناب از شیرینی یک موضوع عمومی در رژیم غذایی افراد دیابتی است ، اما بسیاری از کربوهیدرات ها سطح گلوکز خون را بیش از قندهای خوراکی افزایش می دهند (وقتی کالری آنها را با هم مقایسه می کنیم ) .

شاخص گلیسمی (GI) (glycemic index  )، یک ابزار مفید برای مقایسه تاثیر کربوهیدرات های مختلف ، در بالا بردن قند خون محسوب می شود . شاخص گلیسمی گلوکز به مقداری از ۱۰۰ تخصیص داده می شود . بالا رفتن قند خون تحت تاثیر کربوهیدرات ها ی مختلف اندازه گیری و با گلوکز مقایسه شده اند . به عنوان مثال  GI برای پوره سیب زمینی ۸۵ و برای قند خوراکی ۶۸ است . این موضوع به این معنی است  که وقتی کالری های مساوی از آنها مصرف می شوند ، پوره سیب زمینی سطح گلوکز خون را بیش تر از قند خوراکی بالا می برد. GI برای لوبیا سیاه تنها ۳۰ است که در مقایسه با قند خوراکی و پوره سیب زمینی به وضوح گرایش بسیار پایین تری برای بالا بردن سطح گلوکز خون دارد. شاخص گلیسمی یک ابزار رژیم غذایی برای کنترل سطح گلوکز خون و نیاز به انسولین محسوب می شود که می تواند به کاهش وزن نیز کمک کند.

ورزش خطر ایجاد دیابت نوع ۲ را کاهش می دهد . ضمن اینکه  برای افراد مبتلا به دیابت هم مفید است ، چرا که مقاومت به انسولین را کاهش می دهد  و به کاهش وزن و کنترل وزن کمک می کند. همچنین کمک می کند تا خلق و خوی و وضعیت روحی روانی فرد تنظیم شود ، به طوری که تمایل به خوردن مواد غذایی ناسالم و مشروبات الکلی با ورزش کردن کاهش می یابد .

دارو در کنترل دیابت نقش اصلی را بازی می کند . تمام داروها ، به ویژه داروهای مخصوص کنترل دیابت باید زیر نظر دقیق پزشک مصرف شوند .  داروهای دیابتی خوراکی ، در کنار اصلاح رژیم غذایی و ورزش می تواند نیاز به به استفاده از انسولین را کاهش و یا  حتی جلوگیری کند . Exenatide (که با نام تجاری  Byetta به بازار عرضه شده) یک داروی جدید تزریقی است که از از بزاق مارمولک بزرگ هیکل گیلا (Gila ) مشتق شده و نه تنها سطح گلوکز خون را تنظیم می کند، بلکه  می تواند به کاهش وزن نیز منجر شود.

مشورت با پزشک

اگر شما یک فرد مبتلا به پاراپلژی یا کوادری پلژی هستید ،  یا  مبتلا به برخی از عوارض مزمن ناتوان کننده می باشید و در خصوص داشتن دیابت یا زمینه آن نگرانی دارید ، به طور اکید به شما توصیه می شود که با پزشک خود را مشورت نمائید . اگر آزمایشات نشان می دهند که شما در معرض دیابت یا مبتلا به آن هستید ، بلافاصله دستورالعمل های پزشک خود را پیگیری کرده و به یاد داشته باشید که اصلاح رژیم غذایی و ورزشی که منجر به کاهش وزن شما گردد ، می توانند به اندازه کافی از زمینه ایجاد دیابت یا و دیابت زودرس جلوگیری کنند

منبع مورد استفاده :  مقاله : “” Diabetes and Spinal Cord Injury   – اقتباس از سایت : http://www.unitedspinal.org –  ترجمه و تنظیم : مهندس عباس کاشی ( Email :  ohealth2007@yahoo.com) – انتشار: مرکز ضایعات نخاعی استان تهران