مراقبت های پرستاری موثر در درمان و پیشگیری زخم فشاری در بیماران آسیب نخاعی: مروری سیستماتیک

17 خرداد 1392

اشتراک‌گزاری

محمد حسینخانی
دانشجوی کارشناسی اتاق عمل،دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی زنجان.
سمیه معصومی
دانشجوی کارشناسی اتاق عمل،دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی زنجان.

پست الکترونیک برای تماس و تبادل نظر shmhoseinkhani@yahoo.com

مقدمه

زخم فشاری به دلیل صدمات ایسکمیک ناشی از فشار ایجاد می شود و می تواند پوست، عضله ، بافت نرم، غضروف و استخوان را درگیر کند، پس هر بافتی که در مقابل سطوح سخت تحت فشار باشد ممکن است دچار زخم فشاری شود.

بیماران مبتلا به صدمات نخاعی ، به دلیل محدودیت حرکتی و از دست دادن حس و حرکت در قسمتی از بدن به مشکلات جسمی روانی –اجتماعی زیادی مبتلا می گردند از جمله شایعترین عوارض ناشی از بی حرکتی در این بیماران ایجاد و عود ناشی از زخم فشاری است. میزان بروز زخم های های فشاری در طی یک سال بعد از ایجاد صدمات نخاعی از ۳۳-۸ درصد برای بیمارانی که در جامعه زندگی می کنند متغیر است یا به عبارت دیگر ۸۵ درصد مصدومین نخاعی در دوران زندگی مبتلا به زخم فشاری می گردند که ۸ درصد آنها در اثر این ضایعات فوت می کنند بیشترین علت مرگ و میر آنها سپتی سمی ناشی از عفونت ادراری و زخم های فشاری است.

زخم های فشاری با عوارض عمده ای نظیر افزایش طول مدت اقامت در بیمارستان، درد، افسردگی، کاهش عملکرد و استقلال، تاخیر در بهبودی، سپتی سمی و مرگ همراه هستند، لازم به ذکر است امروزه زخم فشاری بعد از سرطان و بیماری های قلبی و عروقی سومین بیماری پر هزینه محسوب می شود .لذا هدف از انجام این مطالعه شناسایی راهکارهای پیش گیری و درمان زخم های فشاری در بیماران آسیب نخاعی می باشد.

مواد و روش

این مطالعه به صورت مروری سیستماتیک است که با استفاده از جستجوی مقالات در سایت هایSID و Google Scholar به زبان فارسی و سایت pubmed به زبان انگلیسی انجام گرفت که ازپنج کلید واژه شیوع زخم فشاری، درمان، پیشگیری، و مراقبت پرستاری و آسیب نخاعی استفاده شده است. در مرحله ی اول ۱۱۲ مقاله یافت شد.از میان آنها ۲۵ مقاله مرتبط با موضوع که در ۱۰ سال اخیر منتشر شدند مورد بررسی قرار گرفتند.

نتایج

مطالعات در ۱۰ سال اخیر کاهش فشار، آموزش ، سازمان دهی کارآیی را سه عامل موثر در پیشگیری از زخم فشاری معرفی می کنند بر این اساس راه های پیشگیری شامل جابجایی بیمار هر یک ساعت، آموزش مراقبت های لازم به بیمار و همراهان از طریق ارائه جزوه و یا مصاحبه ی شفاهی است این در حالی است که درمان زخم های فشاری بر اساس سه اصل مهم حذف فشار، مراقبت از زخم و تغذیه ی مناسب پایه ریزی شده است .

بنابراین روش های درمانی که در مدیریت زخم های فشاری بکار گرفته می شود شامل تسکین فشار، تغییر پوزیشن، حمایت تغذیه ای، لیزر کم توان و مهمترین روش مراقبتی برای زخم های فشاری پانسمان است که شامل پانسمان هیدروکلوئید ، عسل، روغن زیتون می باشد.

با توجه به اینکه برنامه های آموزشی روشی برای انتقال اطلاعات اساسی به بیماران و مراقبین آنها است در صورتی که این برنامه های آموزشی بتواند این اطلاعات را به راه کار های موثر در جهت پیشگیری و درمان زخم فشاری تبدیل نماید و مطابق با ویژگی های بیمار و دانش یاد گیرنده و سبک زندگی وی باشد بیشتر موثر خواهد بود در نتیجه آنچه بسیار اهمیت دارد این است که زخم فشاری نباید ایجاد شود و اگر ایجاد شد باید تدابیری برای جلوگیری ازپیشرفت و درمان آن اندیشید.

بحث و نتبجه گیری

براساس نتایج بدست آمده از مقالات بهترین روش پیشگیری جابجایی بیمار هر یک ساعت است که منجر به حذف مهمترین عامل ایجاد زخم فشاری(افزایش فشار) می گردد و همچنین بهترین روش درمانی استفاده از پانسمان های گسترده ای چون پانسمان عسل و هیدروکلویید است. با توجه به فراوانی زخم های فشاری و عفونت ها در مبتلایان به ضایعه نخاعی که هر دو قابل پیشگیری است و استمرار آنها می تواند عوارض جبران ناپذیری داشته باشد توجه بیشتر به مراقبت های پرستاری و معاینات دوره ای و درمان مناسب می تواند ضمن ارتقای کیفیت زندگی آنها میزان بستری را کاهش دهد و از عوارض ناشی از بستری بکاهد باتوجه به اهمیت موضوعو صرف وقت وهزینه زیادی که برای این مسئله درنظرگرفته می شود، درصورتی که بتوان درمدیریت این زخمها از پانسمان مناسبی استفاده نمود، میتوان مشکلات زیادی را برطرف کرد. ازجمله اینکه هزینه هایی که بربیمارتحمیل می شود و طول مدت بستری را کاهش داد، زمان آزاد کارکنان پرستاری را بیشترنموده و بجای پرداختن به زخم فشاری و عوارض آن به مسائل حیاتی بقیه بیماران پرداخته شود.

کلید واژه ها: شیوع زخم فشاری، درمان، پیشگیری، مراقبت پرستاری و آسیب نخاعی

مقدمه

یکی از مشکلات شایع در مراقبت های بهداشتی درمانی خصوصا در مراقبت از بیماران آسیب نخاعی، زخم فشاری است (۱). زخم بستر یا زخم فشاری، به هرگونه آسیبی که به علت وارد آمدن فشار به بافت ایجاد شده و نهایتا منجر به تخریب پوست، عضله، بافت نرم، غضروف و استخوان می شود(۱،۲). امروزه زخم فشاری پس از سرطان و بیماری های قلبی – عروقی سومین بیماری پرهزینه محسوب می شود(۲).

براساس مطالعات موجود شرایط ایجاد زخم فشاری به دو دسته عوامل بیرونی ( اولیه )و عوامل درونی ( ثانویه ) تقسیم می شوند. ازجمله عوامل بیرونی که مورد بررسی قرار گرفته است وسایل محدود کننده اصطکاکی و نیروی مخرب بافتی است. عوامل درونی شامل درک حسی، رطوبت، تحرک و فعالیت، تغذیه، جنس، تناسب قد و وزن، بیماری های کنونی همراه، وضعیت عمومی پوست، سن بالای ۷۰ سال، داروهای مصرفی، علایم حیاتی، میزان هموگلوبین و هماتوکریت است(۱). زخم فشاری اغلب در برجستگی های استخوانی مثل ساکروم، برجستگی های ایسکیال، پاشنه، تروکانتر، ناحیه پس سری و کتف ها ایجاد می شود و به ندرت دربینی، گوش ها ولب ها هم دیده می شود .

پس هر بافتی که در مقابل سطوح سخت تحت فشار باشد ممکن است دچار زخم فشاری شود(۳). بیش ترین محل ایجاد زخم فشاری در بیمارانی که از صندلی چرخدار استفاده می کنند در ناحیه برجسگی های ایسکیال است زیرا در حالت نشسته وزن بدن بیمار در ناحیه ایسکیال متمرکز می گردد(۴).

هر ساله هزاران نفر در اثر حوادث مختلف قربانی صدمات نخاعی می شوند(۵). در آمریکا نزدیک به ۲۰۰۰۰۰ نفر با ناتوانی های ناشی از صدمات نخاعی زندگی می کنند و هر سال حدود ۱۱هزار نفر به دلیل صدمات نخاعی در بیمارستان بستری می شوند(۶). در ایران حدود ۵۰۰۰۰ بیمار ضایعه نخاعی وجود دارد که از این تعداد ۲۰۰۰ نفر قربانیان جنگ تحمیلی، و دیگر افراد آسیب نخاعی در اثر عواملی نظیر تصادف، سقوط از ارتفاع و …دچار آسیب نخاعی شده اند(۷). ۸۵% از مصدومین نخاعی در دوران زندگی خود مبتلا به زخم فشاری می شوند که حدود ۸% از آنها در اثر این ضایعه فوت می کنند. بیشترین علت مرگ و میر سپتی سمی ناشی از عفونت های ادراری و زخم فشاری است(۸،۹).

طی تحقیقاتی در بیمارستان های لندن شیوع زخم های فشاری در بخش های داخلی ۴/۱۲%، بخش های جراحی ۳۰%، بخش های سالمندان ۲۰%، بخش های معلولین۴۱% و بخش ارتوپدی ۲۴% گزارش شده است(۱۰).

میزان بروز زخم فشاری در طی یک سال بعد از ایجاد صدمات نخاعی از ۸ تا ۳۳ درصد برای بیمارانی که در جامعه زندگی می کنند متغیر است. عدم تحرکی که به دنبال هربیماری بوجود می آید عوارضی را به همراه دارد در مبتلایان به ضایعه نخاعی علاوه بر ناتوانی اولیه که در اثر صدمه مستقیم ایجاد می گردد، در قسمت های مختلف بدن فرد را به عوارض ثانویه مبتلا می کند تا حدی که توان بخشی را مشکل و گاهی مختل می نماید(۱۱،۴).

این زخم ها بالقوه کشنده اند حتی در پیش رفته ترین جوامع از نظر فناوری و با ارائه بهترین مراقبت های پرستاری باز هم آمار مرگ بالاست به طوریکه سالیانه حدود ۶۰۰۰ نفر به علت عوارض ناشی از زخم فشاری در آمریکا جان می بازند به غیر از مشکلات مربوط به عوارض زخم فشاری موضوع سیر کند بهبودی این زخم ها نیز مطرح است اکثر این زخم ها میل به مزمن شدن دارند به طوری که بهبودی یک زخم فشاری درجه ۴ حدود ۱۰-۱۲هفته زمان نیاز دارد(۱۲).

گروه اصلی در معرض خطر ایجاد زخم فشاری به ترتیب شامل بیماران با صدمات نخاعی، سالمندان، بیماران بستری در بیمارستان ها مخصوصا افراد تحت اعمال جراحی ارتوپدی و بیماران بستری در بخش های مراقبت ویژه می باشند(۲).

زخم های فشاری یکی از عوارض جدی در بیماران نخاعی است که ممکن است در سراسر عمر فرد با وی همراه باشد و ضررهای اقتصادی و انسانی بسیار زیادی برای بیمار و اطرافیان و جامعه داشته باشد(۴).

اعضای تیم مراقبت بهداشتی درمانی زمان و انرژی زیادی را برای مدیریت چالش های جسمی، عاطفی و اقتصادی درمان زخم فشاری صرف می کنند زخم فشاری طول مدت بستری در بیمارستان را افزایش داده و بهبودی بیمار را به تاخیر می اندازد و هزینه های زیادی را به بیمار تحمیل می کند.

علاوه بر هزینه های بروز زخم فشاری خطر ابتلا به عوارض و صدمات جانبی زیادی نظیر استئومیلیت، سپسیس، سلولیت، اندوکاردیت و مرگ را افزایش می دهد(۱۴،۱۳،۴،۲). این زخم ها بسیار پرهزینه می باشند. تخمین زده می شود سالانه بالغ بر یک بیلیون دلار در آمریکا برای درمان این نوع از زخم ها هزینه می شود و عامل مرگ مستقیم ۷ تا ۸ درصدی افراد فلج گزارش شده است.

زخم فشاری چهارمین خطای درمانی قابل پیشگیری در آمریکا است هر زخم فشاری علاوه بر ایجاد درد – مستقل از سایر عوامل خطر – حداقل چهار روز به طول بستری بیمار افزوده و خطر ابتلا به عفونت بیمارستانی را ۲۵ درصد افزایش می دهد(۱۶،۱۵،۲). با توجه به مطالب فوق و آمار بالای زخم فشاری و همچنین هزینه بسیار زیاد درمان این عارضه، لزوم برنامه ریزی های دقیق برای پیشگیری و درمان این گونه زخم ها بسیار با اهمیت می باشد که این امر مستلزم دانستن عوامل خطر و عوارض آنها و شناسایی راه های درمان و پیشگیری است لذا هدف از انجام این مطالعه شناسایی راهکارهای پیش گیری و درمان زخم های فشاری در بیماران آسیب نخاعی می باشد.

مواد و روش:

در طی جستجوی مقالات چاپ شده در زمینه یپیشگیری و درمان زخم فشاری در بیماران آسیب نخاعی، از تعداد کل ۱۱۲ مقاله ی یافت شده، تعداد ۲۵ مقاله ی مرتبط بررسی شد. تعداد ۱۱ مقاله به بررسی راهکارهای پیشگیری و درمان زخم فشاری پرداختند، تعداد ۵ مقاله به بررسی میزان بروز زخم فشاری در بخش های مختلف، تعداد ۵ مقاله به شناسایی عوامل خطر و تعداد ۴ مقاله عوارض بی حرکتی در بیماران نخاعی را مورد بررسی قرار دادند که این مقالات در ده سال اخیر(طی سالهای ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۳) منتشر شده بودند. مقالات با جستجو در سایت های Googlescholar، SIDو Pub med، یافت شدند.

بحث:

بر اساس نتایج به دست آمده در مطالعات انجام شده در بیماران دچار آسیب نخاعی افزایش فشار ناشی از وضعیت بی حرکتی مداوم و ایجاد ایسکمی از یک طرف، همراه با مکانیسم های ناشناخته ناشی از خود آسیب طناب نخاعی از سوی دیگر بروز زخم های فشاری را افزایش می دهد .

زخم های فشاری مشکل عمده ای هستند که سلامت افراد دچار ضایعه نخاعی را به شدت تهدید می کنند(۱۷). مشخص شده است که عوامل بیرونی و درونی فرد را مستعد بروز زخم فشاری می نماید، در بیشتر مقالات بین عوامل بیرونی چون اصطکاک، نیروی مخرب بافتی و عوامل درونی چون سیگار کشیدن، جنس، وضعیت پوست ارتباط مستقیمی با بروز زخم فشاری در بیماران بی حرکت دیده شده است(۱۸).

به دنبال استراحت های طولانی ابتدا ذخیره عملکردی (Maximal Fanctional Reserve) کم می شود و پس از ان توانایی و ظرفیت عملکردی (CaoacityFanctional) کاهش می یابد و علایم مربوطه پدیدار می شود. در سیستم حرکتی بدن ضعف عضلانی، آتروفی، جمود، تخریب و تحلیل ناشی از عدم تحرک و پوکی استخوان، اسپاسیسیته، اختلالات تنفسی- قلبی- عروقی- عصبی- گوارشی، سنگ ها، عفونت های ادراری و زخم بستر نیز از علایم عدم تحرک است (۱۱) . اعضای تیم مراقبت بهداشتی – درمانی زمان و انرژی زیادی را برای مدیریت چالش های جسمی، عاطفی و اقتصادی درمان زخم فشاری صرف می کنند. زخم فشاری طول مدت بستری در بیمارستان را افزایش داده و بهبودی بیمار را به تاخیر می اندازد و هزینه های زیادی را برای بیمار، اطرافیان و جامعه به بار می آورد(۱۳).

حدود ۵۰ درصد زخم های فشاری قابل پیش گیری می باشند علی رغم بکارگیری بهترین روش های پیش گیری زخم های فشاری باز هم بروز می کنند(۱۹،۲).

با دسترسی به تاریخچه و معاینه بیمار می توان عوامل ایجاد کننده ومستعد کننده زخم فشار را تعیین کرد و سپس اقدامات تخصصی را انجام داد(۲۰). عوامل موثر در پیش گیری زخم فشاری شامل : آ. کاهش فشار، مهم ترین عامل جلوگیری از زخم فشاری می باشد که به دو روش انجام می شود: ۱- نحوه استقرار بیمار: وضعیت دهی مناسب برای بیماران دائما بستری( بیماران بستری حداقل هر ۲ ساعت و بیماران روی صندلی حداقل هر ۱ ساعت جابجا شوند) علاوه بر این بیماران در موقع دراز کشیدن به پهلو باید در یک زاویه ۳۰ درجه قرار بگیرند. یک بالش بین پاها و زیر قوزک قرار داده شود همچنین از بالش هایی زیر قسمت انتهایی ساق نیز می توان استفاده کرد. ۲- استفاده از وسایل کاهش فشار: این وسایل شامل وسایل استاتیک (برای مثال تشک های هوا) و وسایل دینامیک است. لازم به ذکر است انتخاب هرکدام از این وسایل باید بر اساس ملاحظاتی چون هزینه سهولت استفاده، خطر ایجاد زخم و سایر ویژگی های بیمار انتخاب شوند(۲۱).

ب: آموزش و سازماندهی، آموزش باید در راستای تربیت نیروی بالینی، آموزش بیماران و خانواده ها و حتی باید شامل اطلاعات مربوط به زخم های فشاری و نحوه جلوگیری از آنها باشد؛ سازماندهی ارائه خدمات بهداشتی – درمانی شامل: اقدامات هماهنگ متخصصان و پرسنل بالینی در رشته های مختلف است که در پیشگیری از زخم ها جنبه حیاتی وسیعی دارد. نقش تمام پرسنل و خط مشی ها و روش ها باید به طور صحیح در کتابچه ای توضیح داده شود و ضروری است این کتابچه در اختیار تیم درمانگر و درمان پذیر قرار گیرد.
پ: کارایی، روش های پیشگیرانه باید از نظر قابل اجرا بودن و موثر بودن مورد برررسی قرار گیرند لذا ارائه مراقبت های پیشگیرانه مناسب به صرفه جویی قابل توجهی منجر می شود(۲،۲۲).

از اصول مهم پیش گیری ارتقا کیفیت مراقبت در مددجویان آسیب نخاعی است و برای دستیابی به این هدف باید این مراقبت ها براساس استاندارد های از پیش تعیین شده انجام شود با توجه به این مطالب می توان نتیجه گرفت که با ارائه مراقبت های اصولی و درست می توان از ایجاد زخم های فشاری پیش گیری کرد(۲۳). لازم به ذکر است موضوع اساسی در پیش گیری از زخم فشاری شناسایی افراد در معرض خطر است(۲).

یافته های یک تحقیق در سال ۱۹۹۷ نشان داد که با مراقبت های سریع پرستاری و به موقع می توان از ایجاد زخم فشاری به میزان ۹۵ درصد پیش گیری کرد، یکی از وظایف مهم پرستاران که نشان دهنده ی کیفیت مراقبت از بیماران در معرض خطر ابتلا به زخم فشاری می باشد بررسی شروع علامت های بروز زخم فشاری است؛ هم چنین احساس مسئولیت کارکنان می تواند موثر در مطلوب کردن کیفیت مراقبت های پیشگیری کننده باشد و از بروز زخم فشاری جلوگیری کند(۲،۲۳).

درمان:

انواع روش های درمانی روتین زخم فشاری که برحسب نوع زخم انتخاب می شوند شامل : لیزر کم توان، پانسمان ها، دبریدمان و گرافت های پوستی (روش های جراحی)، شستشو با نرمال سالین، استفاده از اولتراسوند، اشعه ماورا بنفش(UVS) و آنتی بیوتیک تراپی است که هرکدام از این روش ها می تواند به تنهایی یا همراه با یک دیگر مورد استفاده قرار گیرند تمامی روش ها ی درمانی زخم فشاری براساس سه اصل مهم حذف فشار، مراقبت از زخم و نغذیه مناسب استوار هستند.

حذف فشار:در رمان زخم فشاری ابتدا باید مهم ترین عامل ایجاد زخم فشاری (فشار بربافت) را از بین برد. بدین منظور از روش های پیش گیری چون استفاده از تشک های بادی هوا، تشک های استاتیک و وسایل دینامیک بهره می بریم.
مراقبت از زخم فشاری: بر سه اصل تمیز کردن زخم، برطرف کردن بافت های مرده و پانسمان زخم استوار است. در مرحله تمیز کردن زخم ها باید از بافت های مرده و ترشحات پاک شوند تا مانع ایجاد عفونت و همچنین بهبود سریع زخم شود بدین منظور از آنتی سپتیک هایی چون بتادین یا پراکسید هیدروژن استفاده می شود.

درمان جراحی شامل دبرید و گرافت است که دبرید بافت های مرده به ۴ صورت دبرید مکانیکی (پانسمان های خشک ) دبرید تمیز (جراحی های مربوط به تمیز کردن زخم ) دبریدمان آنزیمی (با استفاده از کلاژناز) و دبریدمان مبتنی بر اتولیز (در صورت وجود عفونت نمی توان از آن بهره برد) انجام می شود. این در حالی است که سایر روش های جراحی شامل بستن مستقیم زخم، فلپ پوستی، فلپ ماهیچه ای – جلدی است که انتخاب هرکدام از این روش ها مبتنی بر نوع زخم، تبحر جراح و ویژگی های خود بیمار است(۲۴).

مرحله پانسمان می تواند به دو صورت سنتی و مدرن انجام شود تا مانع عفونت و تسهیل اپی تلزاسیون مجدد شود(۲۲). لازم به ذکر است براساس تحقیقات صورت گرفته درمان موثر زخم فشاری انتخاب پانسمان مناسب است که این امر در کنار سایر درمان ها از اهمیت ویژه ای برخوردار است، بهترین نوع پانسمان با توجه به نوع زخم، مرحله التیام، میزان ترشحات، اندازه و محل زخم انتخاب می شود(۲).

انواع پانسمان های سنتی را می توان به صورت ذیل تشریح کرد:

پانسمان گاز و پنبه، گاز وازلین، گاز آغشته به مواد آنتی باکتریال(برای مثال گاز آغشته به سیلورسولفودیازین)، گاز آغشته به مواد آنتی سپتیکی چون پوویدین آیودین، گاز آغشته به محلول پرمنگنات عسل، فنی توئین و آلومینیوم ام جی است(۱۱).

هم چنین انواع پانسمان های مدرن شامل پانسمان فیلم یا شفاف، هیدروژل ها،آلژینات ها، فوم ها،هیدروکلوئید هایی چون کامفیل است(۲).

در مطالعات مختلف به مقایسه ی برخی از پانسمان های سنتی و مدرن اشاره شده است که از جمله آنها می توان به مقایسه پانسمان هیدروکلوئید و سیلورسولفودیازین، پانسمان فنی توئین و کامفیل اشاره کرد .(۲۵)

در مقایسه پانسمان هیدروکلوئید و سیلورسولفودیازین مشخص شد پانسمان هیدروکلوئید به دلیل قیمت معقول تر، نداشتن عوارض سیستمیکی چون لکوپنی و اثر بازدارندگی در ساخت DNA و پروتئین موثرتر از پانسمان سیلورسولفودیازین است. هم چنین در پژوهشی با عنوان مقایسه تاثیر پانسمان آغشته به کرم فنی توئین و پانسمان کامفیل،پانسمان کامفیل به دلیل پوشش دادن تمامی زخم های فشاری من جمله زخم فشاری درجه ۱ و۲، نچسبیدن به زخم، عدم نیاز به تعویض مکرر و قیمت معقول تر نسبت به پانسمان فنی توئین ارجحیت دارد (۲۵).

منظور از قیمت معقول، قیمت تمام شده پانسمان در مجموع دفعات استفاده شده است برای نمونه در یک مطالعه مقایسه ای در مورد هزینه های درمان زخم فشاری با پانسمان هیدروکلوئید و گاز مرطوب به این نتیجه رسیدند که هزینه یک نوبت پانسمان با هیدروکلوئید ۳/۳ برابر بیش تر از پانسمان با گاز مرطوب است اما زمان مورد نیاز برای تعویض پانسمان با گاز مرطوب ۸ برابر بیش تر از زمان مورد نیاز برای هیدروکلوئید است در مجموع مشخص گردید سرعت التیام زخم با گاز کند تر، درد و میزان عفونت بیش تر و هزینه درمان در طولانی مدت ۴۵/۲ برابر بیش تر از هیدروکلوئید است(۲).

براساس نتایج بدست آمده از تحقیقات انجام شده میزان بروز عفونت در زخم فشاری با استفاده از پانسمان سنتی ۱/۷ درصد و در پانسمان های مدرن ۶/۲ درصد است با این حال استفاده از پانسمان های مدرنی چون هیدروکلوئید در کشور های جهان سوم به دلیل فراگیر نبودن در بین مردم محدود است(۲).

از جمله روش های نوین که امروزه در درمان زخم های فشاری مورد استفاده قرار می گیرد میتوان به لیزر کم توان اشاره کرد ، با توجه به پاتوفیزیولوزی عصبی – عضلانی زخم های فشاری در بیماران نخاعی و اثرات مثبت لیزر در بهبود جریان خون و ترمیم بافت ها از طریق تحریک متابولیسم سلول یک روش درمانی مفید در کنار سایر روش های درمانی است.

نتیجه گیری

از آنجا که به رغم به کار گیری بهترین روش های پیشگیری باز هم زخم فشاری بروز می کند بنابراین پیشنهاد می گردد جهت کاهش بروز این خطر بیماران در معرض خطر را شناسایی کرده و اقدام های پیشگیری کننده در سریع ترین زمان ممکن انجام شود، لذا موارد زیر برای پیشگیری از زخم های فشاری توصیه میشود:

۱- استفاده از فن های صحیح چرخش، انتقال و پوزیشن دادن به بیمار به منظور به حداقل رساندن آسیب ایجاد شده به وسیله اصطکاک و

نیروی شیرینگ به پوست

۲- استفاده از بالشتک ها روی برجستگی های استخوانی از جمله زانوها و قوزک های پا که از تماس مستقیم پیشگیری شود.

۳- شناسایی و تصحیح عوامل آن، دریافت پروتئین ها و کالری ها، توجه به مکمل های غذایی و حمایت تغذیه ای افراد

۴- استفاده از مرطوب کننده ها برای پوست خشک و به حداقل رساندن فاکتور های محیطی که منجر به خشکی پوست می شود از جمله کاهش رطوبت سردی هوا

۵- آموزش به افراد محدود به صندلی که توانایی دارند و قادرند هر ۱۵دقیقه وزن خود را به قسمت دیگر منتقل کنند.

۶- بررسی و مطالعه بی اختیاری، رعایت بهداشت به موقع پوست و استفاده از پد های جاذب که سریعا یک سطح خشک را برای پوست به وجود می آورد کمک کننده است.

همچنین بهترین روش درمانی استفاده از پانسمان های گسترده ای چون پانسمان عسل و هیدروکلویید است. با توجه به فراوانی زخم های فشاری و عفونت ها در مبتلایان به ضایعه نخاعی که هر دو قابل پیشگیری است و استمرار آنها می تواند عوارض جبران ناپذیری داشته باشد توجه بیشتر به مراقبت های پرستاری و معاینات دوره ای و درمان مناسب می تواند ضمن ارتقای کیفیت زندگی آنها میزان بستری را کاهش دهد و از عوارض ناشی از بستری بکاهد با توجه به اهمیت موضوع و صرف وقت وهزینه زیادی که برای این مسئله درنظرگرفته می شود، در صورتی که بتوان درمدیریت این زخم ها از پانسمان مناسبی استفاده نمود، می توان مشکلات زیادی را برطرف کرد.

ازجمله این که هزینه هایی که بر بیمار تحمیل می شود و طول مدت بستری را کاهش داد، زمان آزاد کارکنان پرستاری را بیشتر نموده و بجا ی پرداختن به زخم فشاری وعوارض آن به مسائل حیاتی بقیه بیماران پرداخته شود.

تقدیر و تشکر

پژوهشگران برخودلازم می دانند که از حمایت های بی دریغ کمیته تحقیقات دانشجویی دانشکده پرستاری و مامایی تشکر کنند.

منابع

۱)بهشتی زهرا، ژوزف نیا علینه، کریمی آناهید. بررسی عوامل موثر بر زخم فشاری در بیماران بی حرکت در بخش های ارتوپدی بیمارستان های علوم پزشکی تهران. طب و تزکیه ۱۳۷۷؛ شماره۲۸: صفحات ۴۶-۴۲

۲)قانعی رضا، قوامی هاله. زخم فشاری در ICU . فصلنامه دانشکده پرستاری ومامایی ارومیه ۱۳۸۹؛ دوره هشتم، شماره ۲: صفحات ۱۰۳-۹۰

۳) Freed berg IM, Fitzpatrick TB. Fitzpatrick’s dermatology in general medicine.5th Ed. 1999.
New York: Mc Graw; 1538-53.

۴) سوزنی آذر، حسنی محمدرضا. تاثیر آموزش مدون بر میزان آگاهی مراقبین و سیر بهبود زخم فشاری در مبتلایان به ضایعه نخاعی در شهرستان شاهرود. افق دانش؛ مجله دانشکده علوم پزشکی و خدمات بهداشتی-درمانی گناباد ۱۳۸۵؛ شماره ۴: صفحات ۶۲-۵۵

۵) Tailor C, Lillis C Lemon P. Fundamental of nursing the art and science of nursing care. 5thed.Phladelphia: Lippincott; 2005.،

۶) Spiky ML, Khedmat JS. Spinal cord injury rehabilitation. Am J Phys Med Rehabil. 2006; 85 (4):310-42
۷) Hollisaz MT, khedmat H, Yari F. A randomized clinical trial comparing hydrocolloid, phenytoin and simple dressing for the treatment of pressure ulcer.BMC Dermatol. 2004; 4 (1):18-22
۸) Arun B, Taly DM, Krishan P, Nair s, Mulari T, Archana J. Efficacy of multi wavength Light therapy in the treatment of pressure ulcers in subjects with disorders of the spinal cord. Arch Physical Med Rehabil. 2004; 85 (10) 1657-61

۹) محمائی ف، حقانی ح. بررسی کیفیت مراقبت ارائه شده به جانبازان قطع نخاع در منزل. چهارمین کنگره سراسری ضایعات نخاعی، پژوهشکده مهندسی و علوم پزشکی جانبازان، بهار ۱۳۸۶: ۴۹٫

۱۰) Irvine A, and bkack C. pressure sore practices, Nursing, Vol.3, No. 44, 1990, 10-11

۱۱) سعیدیان رضا، علیزاده کریم. بررسی عوارض بی حرکتی در جانبازان نخاعی استان خوزستان، طب نظامی؛ سال ۱۳۸۲، شماره ۵: صفحات ۵-۱٫

۱۲)Eman SM. Shahin T D. Ruud JG.Halfen S. Incidence and prevention and treatment of pressure ulcers in intensive care patients: A longitudinal study. International Journal of Nursing Studies. 2009;46 (4) 413-421.

۱۳)Leigh I . Bennett G. Pressure ulcers: Prevalence, etiology and treatment modalities. The American Journal of Surgery. 1994;167: 25S-30S.

۱۴) Bale S. Squire D A. Comparison of two dressing in pressure sore management. Journal of Wound Care.1997; 6 (10) 463-466.

۱۵) Schue RM. Langemo DK. Pressure ulcer prevalence and incidence and a modification of the Braden scale for a rehabilitation unit. Journal of Wound Ostomy Continence Nursing. 1998; 25 (1) 36-43.

۱۶) Nussbaum L. Comparison of ultrasound/ ultraviolet-C and laser FC treatment of pressure ulcers in patients with spinal cord injury. PhysTher1994; 74: 812-823.

۱۷) شجاعی هادی، سخنگویی یحیی، سروش محمدرضا و همکاران. اثر لیزر کم توان در درمان زخم های فشاری جانبازان نخاعی. فصلنامه علمی پژوهشی فیض۱۳۸۵؛ سال ۱۰، شماره۱: صفحات ۶-۱٫

۱۸) Cullum N. and Clark M., Intrinsic factors. Associated with pressure sores in elderly people,J. Advanced nursing vol. 17, 1992؛۴۲۷-۴۳۱

۱۹) Murphy L. Insurrection: Medical Commentary, Original Air Data:10october, 2002, Http // Greenspun.com.

۲۰) Shekelle, PG, Ortiz, E, Rhodes,S. et al. Validity of the Agencyfor Healthcare Research and Quality clinical practice guidelines:how quickly do guidelines become outdated? JAMA 2001;
۲۸۶:۱۴۶۱٫

۲۱) ۱۵) Jay, R.Other considerations in selecting a support surface. Adv. Wound Care 1973

۲۲) Inman, KJ, Sibbald, WJ Rutledge, FS, Clark, BJ. Clinical utility and cost- effectiveness of an air suspension bed in the prevention of pressure ulcers. JAMA 1993; 269

۲۳) پاریاد عزت، جفرودی شیرین، جهانشاهی مهری، کاظم نژاد احسان. بررسی کیفیت مراقبت های ارائه شده در پیشگیری از زخم فشاری در بیماران بستری در بخش های ارتوپدی. مجله دانشگاه علوم پزشکی گیلان ۱۳۸۴؛ سال۴، شماره۵۳: صفحات۴۱-۳۶٫

۲۴) خراسانی بیژن، غفوری علی. زخم های فشاری و را ههای پیشگیری و درمان آن. توانبخشی ۱۳۸۳؛ دوره ی ۵، شماره ۳: صفحات ۶۵-۶۰٫

۲۵) مهربانی محمد، علی حسینی محمد، نوروزی کیان، کریملو مسعود. بررسی مقایسه تاثیر پانسمان عسل با پانسمان هیدروکلوئید بر ترمیم زخم فشاری بیماران بستری در بخش های ویژه. مدیریت ارتقای سلامت ۱۳۹۱؛ دوره ی ۱، شماره ۳: صفحات ۴۵-۳۷٫

مقدمه

مواد و روش

نتایج

بحث و نتبجه گیری

کلید واژه ها: شیوع زخم فشاری، درمان، پیشگیری، مراقبت پرستاری و آسیب نخاعی

مقدمه

مواد و روش:

بحث:

درمان:

انواع پانسمان های سنتی را می توان به صورت ذیل تشریح کرد:

نتیجه گیری

نیروی شیرینگ به پوست

۲- استفاده از بالشتک ها روی برجستگی های استخوانی از جمله زانوها و قوزک های پا که از تماس مستقیم پیشگیری شود.

۳- شناسایی و تصحیح عوامل آن، دریافت پروتئین ها و کالری ها، توجه به مکمل های غذایی و حمایت تغذیه ای افراد

۵- آموزش به افراد محدود به صندلی که توانایی دارند و قادرند هر ۱۵دقیقه وزن خود را به قسمت دیگر منتقل کنند.

تقدیر و تشکر