۶ سوال آلزایمر
در گذشته‌های کمی دورتر، بیماری‌های واگیر‌دار جزو تهدیدهای اصلی سلامت ما انسان‌ها بودند. در حالی که امروزه، بیماری‌های غیرواگیر و مزمن از قبیل افزایش قند، چربی، فشارخون و آلزایمر، بزرگ‌ترین معضلات جوامع بشری محسوب می‌شوند. در «سالمندان» این هفته به چند نکته مهم درباره شناخت و پیشگیری از آلزایمر اشاره می‌کنیم.
۱ آلزایمر همان زوال عقل است؟
دمانس یا زوال عقل یا «خردسودگی» شایع‌ترین اختلالی است که در سالمندی بر حافظه و مهارت‌های شناختی (مانند تفکر، استدلال، قضاوت، محاسبه و…) تاثیر می‌گذارد و در نهایت هم انجام فعالیت‌های روزمره برای بیمار سخت می‌شود و برای مراقبت از خود، به کمک نیاز پیدا می‌کند. دمانس با توجه به علت به‌وجود آورنده آن، می‌تواند برگشت‌پذیر یا برگشت‌ناپذیر باشد و بیماری آلزایمر، شایع‌ترین علت دمانس برگشت‌ناپذیر در سالمندان است.
۲ آلزایمر با مغز ما چه می‌کند؟
آلزایمر، مشکلی مربوط به مغز (مهم‌ترین اندام حیاتی بدن) و از بیماری‌های مغز و اعصاب است. مغز از قطعات متعددی تشکیل شده که وظیفه کنترل عملکردی را در بدن به عهده دارند. آنچه در این بیماری اتفاق می‌افتد، در سال ۱۹۰۶ به‌وسیله دکتر الویس آلزایمر، روان‌پزشک آلمانی کشف شد. او اعتقاد داشت ابتلا به این بیماری به‌دلیل رسوب غیرعادی برخی مواد پروتئینی بیرون از سلول‌های عصبی، ایجاد کلاف‌های غیرطبیعی درون سلول‌های عصبی، کاهش تولید و بازجذب انتقال‌دهنده‌های پیام‌ها در سیستم عصبی، مشکل در خونرسانی و تغذیه مغز، اختلال در ارتباط و انتقال پیام‌های عصبی و سرانجام مرگ سلول‌های مغزی رخ می‌دهد. از آنجا که شروع آسیب از ناحیه‌ای در قطعه گیجگاهی است که مسوول نگهداری اطلاعات، حافظه و یادگیری است، بیماری با اختلال در حافظه کوتاه‌مدت خود را نشان می‌دهد. البته به‌دلیل پیشرونده بودن بیماری، سایر بخش‌های مغز هم به‌تدریج درگیر می‌شوند، به‌طوری که عملکرد مغز از جمله در زمینه حافظه، زبان، برنامه‌ریزی، استدلال، قضاوت، شخصیت و… دچار اختلال می‌شود و نهایتا هم مشکلات ذهنی و جسمی متعددی در فرد بروز می‌کند.
۳ علامت آلزایمر فقط فراموشی است؟
علایم ونشانه‌های هشدار‌دهنده آلزایمر ۱۰ مورد است که در افراد مختلف و با توجه به پیشرفت بیماری تفاوت دارد.
۱۰ علامت اصلی آلزایمر عبارتند از: اختلال حافظه (فراموشی)، دشواری در انجام کارهای عادی، ضعف بیان و مشکلات گفتاری، ناآگاهی از زمان و مکان، ضعف یا کاهش قضاوت و تصمیم‌گیری، مشکل در تفکر ذهنی، جابجا گذاشتن اجسام، ایجاد تغییراتی در حالت‌ها و رفتار، تغییرات شخصیتی و از دست دادن انگیزه‌های معمول زندگی.
۴ تشخیص قطعی آلزایمر چگونه است؟
در حال حاضر هیچ نوع آزمایشی برای تشخیص قطعی بیماری آلزایمر وجود ندارد مگر اتوپسی مغز که بعد از مرگ امکان‌پذیر است. البته روش‌های مختلفی برای تشخیص تقریبا قطعی این بیماری، استفاده می‌شود. یعنی در صورت بروز علایم هشدار، اولین اقدام می‌تواند انجام تست حافظه و افسردگی باشد. این روش تشخیصی شامل پرسش‌های مشاور از فرد برای بررسی وضعیت جسمی و ذهنی او است. معمولا افراد مبتلا در پاسخ‌دهی به سوال‌های به ظاهر ساده دچار مشکل و با تشخیص احتمالی بیماری، برای بررسی بیشتر به پزشک متخصص مغز و اعصاب ارجاع می‌شوند تا با انجام اقدام‌های تشخیصی از قبیل نوارمغزی، سی‌تی‌اسکن، امآرآی یا آزمایش مایع مغزی نخاعی، ضایعات ساختاری مغز مشخص شوند. گاهی نیز بررسی اختلال‌های شناختی و رفتاری به‌وسیله متخصص اعصاب و روان لازم است تا احتمال وجود بیماری‌هایی که می‌توانند علایمی مشابه آلزایمر ایجاد کنند، بررسی شود. بد نیست بدانید که یک روش تشخیصی تقریبا دقیق هم برای تشخیص آلزایمر وجود دارد که در آن، اسکن مغز همراه با تزریق ماده رادیواکتیو انجام می‌شود اما به‌دلیل خطر مواد رادیواکتیو و گران بودن، زیاد استفاده نمی‌شود. در حال حاضر روش امآرآی به دلیل ایجاد تصاویر بهتر و خطرهای کمتر، بیشتر از سایر روش‌ها به کار می‌رود.
بیماری سه مرحله دارد که تغییر مراحل با توجه به گذشته و شرایط کنونی بیمار، در افراد مختلف متفاوت است. با پیشرفت بیماری، علایم آن نیز تشدید می‌شود. در مرحله اولیه، علایم و نشانه‌ها خفیف هستند و به‌تدریج بروز می‌کنند. ممکن‌است این مرحله حدود ۲ تا ۴ سال طول بکشد. در مرحله میانی، بسیاری از علایم ظاهر می‌شوند و از نظر شدت هم متوسط و تکرارشونده‌اند. در این مرحله، وابستگی بیمار شروع می‌شود و احتمال دارد حدود ۲ تا ۱۰ سال هم ادامه یابد. در مرحله نهایی هم بیماری شدید است و بسیاری از توانایی‌های جسمی و وابستگی کامل بیمار اتفاق می‌افتد. تشخیص مراحل بیماری با انجام معاینه بالینی و توجه به علایم بیمار، تست حافظه و امآرآی مشخص می‌شود.
۵ علت اصلی آلزایمر چیست؟
هنوز علت قطعی ابتلا به آلزایمر شناخته نشده است اما عوامل مختلفی در بروز آن موثر هستند. عواملی مانند روند پیری و افزایش سن، وراثت و وجود فرد مبتلا در اطرافیان نزدیک، هرگونه ضربه و آسیب به سر، کمبود فعالیت‌های مغزی و ذهن، تغذیه نادرست، قرار گرفتن در معرض انواع آلاینده‌ها، انزوا و دوری از اجتماع، استرس و فشارهای عصبی، کم بودن فعالیت‌های بدنی، بالا بودن قند، چربی و فشارخون در طولانی‌مدت.
۶ می‌شود از آلزایمر پیشگیری کرد؟
با وجودی که راه پیشگیری قطعی از این بیماری وجود ندارد، با تغییر در شیوه زندگی می‌توان عوامل خطر را کم کرد و در جهت حفظ سلامت مغز قدمی برداشت. طبق نتایج تحقیقات انجام شده، توجه به برخی امور زندگی و رعایت نکته‌هایی هرچند ساده می‌تواند در پیشگیری از بسیاری از بیماری‌ها از جمله آلزایمر مفید و موثر باشد؛ نکته‌هایی مانند تغذیه سالم، فعالیت‌های ذهنی، محافظت از سر، پرداختن به ورزش و فعالیت‌های جسمی، پرهیز از انزوا و داشتن فعالیت‌های اجتماعی، کنترل استرس و حفظ آرامش، پیشگیری و درمان به موقع بیماری‌ها، کنترل آلاینده‌ها، شیوه زندگی سالم و معاینه‌های دوره‌ای.
منبع: salamat.ir