پذیرش اعتیاد و ارتباط صحیح با معتاد

پذیرش اعتیاد به عنوان یک بیماری، کلید بهبود یافتن از تاثیرات مخرب اعتیاد بر اعضای خانواده معتاد است. زمانی که اعضای خانواده بپذیرند که آنها باعث و مسبب اعتیاد عزیزشان نبوده و در برابر بیماری او ناتوان هستند، سرانجام تسلیم شده و از تلاش برای پاک کردن فرد معتاد دست بر می دارند. آن زمان است که خود اعضای خانواده می توانند مسیر بهبودی را آغاز کرده و زندگی بهتر و سالم تری را در پیش بگیرند.

یک دیدگاه جدید نسبت به اعتیاد
در گروه های حمایت از خانواده های معتادان، اصطلاحی وجود دارد که می گوید: “شما باعث اعتیاد کسی نشده اید، و قادر به کنترل و یا درمان کردن اعتیاد نیز نیستید”. اگر اعضای خانواده معتادان سه اصل زیر را بپذیرند، قابلیت ها و محدودیت های خود را شناخته و قادر خواهند بود که سفر خود به سمت بهبودی از بیماری اعتیاد را آغاز کنند:

۱. شما باعث بیماری اعتیاد نیستید
این تقصیر شما نیست که یکی از اعضای خانواده شما از بیماری اعتیاد رنج می برد. اگرچه شما ممکن است به طریقی خود را مقصر بدانید، اما این احساس به هیچ عنوان درست نیست. مثلا آیا می توانید اعمال و رفتار خوب یا بد خود باعث شوید که یکی از اعضای خانواده به بیماری دیابت دچار شود؟ بیماری اعتیاد نیز دقیقا یک بیماری مزمن مانند دیابت است و شما باید این مسئله را بپذیرید که هیچ نقشی در مبتلا شدن دیگران به بیماری اعتیاد ندارید.

۲. شما توانایی کنترل اعتیاد را ندارید
صرف نظر از آنچه که شما انجام می دهید – چه با عشق و چه با مجازات کردن آنها همراه باشد – اگر معتادی قصد ترک اعتیاد و متوقف کردن مصرف مواد را نداشته باشد، همه تلاش های شما در کنترل بیماری او بیهوده خواهد بود. ممکن است که آنها تحت فشار و کنترل شما، برای مدتی مواد مخدر را کنار بگذارند، اما اگر بیماری اعتیاد در آنها رشد یافته باشد،آنها به معتادانی قهار تبدیل شده اند که دیر یا زود بر اثر کوچکترین بهانه ای مصرف مواد مخدر را از سر می گیرند. در این صورت هیچ فردی قدرت کنترل کردن آن ها را ندارد و نمی تواند مانع از بازگشتن آنها به مصرف مواد مخدر شود، زیرا جسم و روان آنها برای حفظ کارکرد طبیعی خود به مواد مخدر نیازمند است.

۳. شما قادر به درمان اعتیاد نیستید

اگر قبول کنید که عزیزتان به یک بیماری مبتلا شده است، متوجه می شوید که هیچ قدرتی در برابر کنترل و درمان آن ندارید و قادر نیستید که با تکیه بر توانایی های شخصی خودتان اقدام به بهبودی از این بیماری کنید. اعتیاد یک ضعف شخصیتی و یا یک مشکل اخلاقی نیست که با کمک و حمایت شما قابل درمان شدن باشد. مانند هر بیماری مزمن دیگری درمان بیماری اعتیاد نیز نیاز به پذیرش وجود بیماری دارد تا پس از آن با استفاده از حمایت انجمن های گمنام و کارکرد ۱۲ قدم، بهبودی حاصل شود.

آغاز سفر به سوی بهبودی
برخی از روش هایی که به شما کمک می کنند تا قدرت خود در برابر بیماری اعتیاد را شناخته و از سلامتی خود مراقبت کنید، در زیر آورده شده است:

پیشنهاد می شود تا آنجا که می توانید اطلاعاتی در مورد بیماری اعتیاد به دست آورید، این امر باعث بالا رفتن میزان آگهی شما از ماهیت بیماری عزیزتان شده و به شما کمک خواهد کرد تا نحوه رفتار با بیماری اعتیاد را دانسته و بتوانید با آثار و عواقب این بیماری کنار بیایید.

به خاطر داشته باشید که عزیزتان به نوعی بیماری مبتلا شده است که نه تنها جسم ، بلکه روح و روان او را نیز تحت تاثیر قرار می دهد. نحوه برخورد و رفتار با فرد مبتلا به اعتیاد دقیقا مانند برخورد با مبتلایان به سایر امراض سخت و صعب العلاج است.

در مورد فرد مبتلا به اعتیاد قضاوت نکنید، حتی اگر رفتارهای او آثار منفی زیادی بر شما و یا اعضای خانواده تان گذاشته باشد. بیشتر اوقات حتی خود معتادان نیز نمی دانند که چرا با وجود این همه خرابی و آشفتگی باز هم به مصرفشان ادامه می دهند. در همین راستا اصطلاحی در انجمن های گمنام ۱۲ قدمی وجود دارد که می گوید: “از دست معتاد عصبانی نشو، بلکه از دست بیماری اش ناراحت شو”
از آنها حمایت ناسالم نکنید. ممکن است فکر کنید که سرپوش گذاشتن و حل کردن مداوم مشکلات فرد معتاد نشانه دوست داشتن آنها است، اما در نهایت آنچه شما انجام می دهید آسان تر کردن شرایط برای در انکار ماندن آنها و ادامه دادن اعتیادشان است. به عهده نگرفتن مسئولیت های زندگی یک معتاد، بهترین روشی است که می تواند به او کمک کند. به عنوان مثال اگر آنها به دلیل خرید مواد مخدر مرتکب یک جرم شده و بازداشت شده اند، شما به هیچ عنوان نباید با پرداخت وثیقه و یا جریمه باعث آزاد شدن آنها از این مخمصه شوید.

موارد قابل قبول و غیر قابل قبول خود در خانه را برای معتاد مشخص کرده و حد و مرزها ی خود را به او گوشزد نمایید. تعیین حد و مرزها ربطی به تنبیه و یا شرمنده کردن فرد معتاد ندارد؛ بلکه در کل برای سلامت بیشتر و بهتر اعضای خانواده است. به عنوان مثال اگر شما عدم استفاده از مواد مخدر در خانه را به عنوان یک حد و مرز تعیین کرده اید، حتی برای یک بار نیز به آنها اجازه عبور از این خط قرمز ها را ندهید.

به هیچ عنوان پول دستی به آنها ندهید زیرا به احتمال زیاد از آن برای خرید و مصرف مواد مخدر استفاده می کنند. به جای اینکار و برای حمایت مالی از آنها می توانید چیزهایی که نیازمند آن هستند را شخصاً خریداری کرده و در اختیار آنها قرار دهید.

تا آنجا که می توانید محیطی ایجاد کنید که کمترین میزان وسوسه را در پی داشته باشد. در صورتی که در خانه و فضای زندگی افراد معتاد مواد مخدر در دسترس باشد، باعث بروز استرس و وسوسه، و روی آوردن آنها به مصرف مواد مخدر خواهد شد.

چه از نظر عاطفی و چه از نظر مالی شما به بهترین شکل ممکن برای پاک شدن و بهبودی از آنها حمایت خواهید کرد. در عین حال آنها باید بدانند که شما تحت هیچ شرایطی کاری انجام نمی دهند که باعث ادامه یافتن اعتیاد آنان شود. به عنوان مثال بگذارید آنهاد بدانند که شما مخارج مربوط به سم زدائی آنها را متقبل می شوید و یا در مسیر بهبودی از آنها حمایت می کنید. با این روش شما می توانید علاوه بر تشویق کردن عضو معتاد خانواده برای آغاز کردن مسیر بهبودی، احساس گناه و عذاب وجدان خود را نیز کاهش دهید.
در هر کاری که موجب تشویق شدن فرد معتاد به ترک اعتیاد می شود، از او حمایت کنید. مثلا می توانید برای کمک کردن به کاهش استرس و اضطراب آنها، در اولین جلسه انجمن های گمنام آنان را همراهی کنید و یا از یک معتاد در حال بهبودی خواهش کنید تا نزد او آمده و پیام بهبودی از اعتیاد را به گوش وی برساند.

اگر آنها وارد مرحله بهبودی اعتیاد شده اند، صبر پیشه کرده و آن ها را برای دستیابی به سبک زندگی جدیدشان یاری نمایید. انتظار نداشته باشید که همه اعمال و رفتارهایشان را فوراً تغییر داده و به فردی کامل و ایده آل تبدیل شوند. به خاطر داشته باشید که روند بهبودی اعتیاد یک حرکت تدریجی و آهسته بوده که با سعی و خطای فراوان همراه است. پس به آنها اجازه اشتباه کردن و تصحیح اشتباهاتشان را بدهید. در انجمن های گمنام ۱۲ قدمی مثال معروفی وجود دارد که می گوید: “ما یک شبه معتاد نشده ایم و نمی توانیم یک شبه از بیماری اعتیاد بهبود پیدا کنیم.”

روش های موثر در ارتباط با معتاد
صحبت کردن با یک فرد معتاد کار بسیار سختی است چون او برای ادامه دادن به مصرف مواد، مشکلات خود را مخفی کرده و رفتار های جنون آمیز و آزار دهنده ای از خود نشان می دهد. اما با توجه به پیشنهادات و رهنمودهایی که در ادامه در مورد نحوه برقراری ارتباط موثر با فرد معتاد ارائه شده است، اعضای خانواده شانس بیشتری برای تشویق کردن او برای مقابله با بیماری اعتیادش خواهند داشت.

چه کارهایی انجام ندهیم؟
هنگامی که با یک فرد معتاد صحبت می کنیم ممکن است حرفی بزنیم که او را ناراحت کند و شانس برقراری ارتباط موثر و سازنده با او را از بین ببریم. طبیعی است که ما به عنوان خانواده او قصد داریم تا برای ترک اعتیاد و بهبودی از آن به فرد معتاد کمک کنیم؛ اما در وضعیت حساس و سختی قرار داریم و ممکن است نگرانی و عصبانیت ما باعث شود تا طرز صحبت کردن ما با او، نتیجه معکوس داشته و فقط باعث وخیم تر شدن اوضاع شود. همواره این احتمال وجود دارد که ما حرفی به عزیز معتادمان بزنیم که غیر سازنده باشد، یعنی به جای اینکه او را به بهبودی و پاک شدن تشویق کند باعث شود که او برای ادامه مصرف مواد بهانه تراشی کرده و هیچ علاقه ای برای ترک اعتیاد از خود نشان ندهد.

آنچه در این قسمت آمده است فهرستی از رفتارهایی است که موجب می شوند تا اعضای خانواده موقع صحبت کردن با معتاد با شکست مواجه شوند:

١. حق به جانب بودن
وقتی شما همیشه حق را به خودتان می دهید و تصور می کنید که شما درست می گویید و این فرد معتاد است که مرتکب اشتباه شده ، صحبت کردن شما با عزیز معتادتان راه به جایی نخواهد برد و نتیجه مطلوبی نخواهد داشت.

٢. مقصر دانستن معتاد
یکی از کارهایی که باعث می شود عزیز معتادتان از صحبت کردن با شما طفره رفته و یا با شما قطع رابطه کند، این است که او را مسئول همه بدبختی های خانواده معرفی کنید. اگرچه فرد معتاد عامل ایجاد اضطراب و تشویش در خانواده است، اما اعضای خانواده نیز باید مسئولیت مشترک خود را به عهده بگیرند. زمانی که شما عزیز معتادتان را باعث تمام مشکلات خود به حساب می آورید و مشکل اعتیاد را تنها عامل آشفتگی و برهم خوردن زندگی خود می دانید باعث خواهید شد که او حالت تدافعی به خود گرفته و یک بهانه جدید نیز برای ادامه مصرف مواد خود به دست بیاورد.

٣. قربانی دانستن خود
هریک از ما مسئول زندگی خودمان هستیم و حق طبیعی و خدادادی ما این است که شاد و آزاد زندگی کنیم و به دنبال خوشبختی خودمان باشیم. داشتن دختر، پسر، والدین یا همسر معتاد به هیچ عنوان دلیلی برای این نیست که ما هم حتماً باید بد بخت و بیچاره شویم و در غم و اندوه زندگی کنیم.

۴. تحقیر کردن معتاد
هیچ کس دوست ندارد مورد انتقاد قرار بگیرد و فرد معتاد خانواده شما نیز از این قاعده مستثنی نیست. خوار و کوچک کردن ، یا ضعیف، بی دست و پا، و بی اراده توصیف کردن او، بدون شک واکنش خشن وی را به دنبال خواهد داشت.

۵. ناامیدی
گاهی ممکن است اعضای خانواده فرد معتاد، بعد از این که همه تلاش هایشان بی نتیجه ماند، تصور کنند که هیچ امیدی به پاک شدن عزیز معتادشان نیست و چاره ای ندارند جز اینکه او را به حال خود رها کنند یا اینکه به طور کامل ارتباط خود را با او قطع کنند. معمولا سرخوردگی و نا امیدی از آنجا ناشی می شود که شما نتوانسته اید رفتار فرد معتاد را تغییر دهید و او را به قطع مصرف مواد وادار کنید. اما باید در نظر داشته باشید که اساسا هیچ کسی قدرت انجام این کار را ندارد، مگر اینکه خود او تمایل به ترک اعتیاد و بهبودی داشته باشد و تصمیم به انجام این کار بگیرد.

۶. عدم صداقت
به زبان ساده و با صراحت به فرد معتاد بگویید که چه انتظاری از وی دارید. گله و شکایت کردن و به میان آوردن این موضوع که ما سزاوارداشتن یک زندگی بهتر از این هستیم و در کل نصیحت کردن معتاد، کاملا بی فایده بوده و هیچ کاری از پیش نمی برد و تنها باعث می شود که او بیشتر از ما دوری کنند.

٧. قهر کردن
نادیده گرفتن، بی توجهی و خودداری از صحبت کردن با فرد معتاد در واقع نوعی تسلیم شدن در برابر بیماری اعتیاد است. تردیدی وجود ندارد که ما از کارهای بد و ناخوشایند عزیزمان که نتیجه بیماری اعتیاد است عصبانی می شویم و می خواهیم او را تنبیه کنیم. یکی از راه های نشان دادن عصبانیت، قهر کردن با فرد معتاد است اما باید بدانیم که با ساکت ماندن و خود خوری کردن ما فقط به خودمان آسیب خواهیم زد. بهتر است به جای قهر کردن و قطع رابطه با عزیز معتادتان، رفتارهای آزار دهنده و ناخوشایند او را شخصی تلقی نکرده و تصور نکنید که او برای اذیت کردن شما چنین رفتاری از خود نشان می دهد.

٨. خود خوری
اعتیاد بیماری است که هر کسی امکان مبتلا شدن به آن را دارد و اینطور نیست که شما فکر کنید کار اشتباهی کرده اید که عزیز شما به این بیماری مبتلا شده است. شما باعث نشده اید که عزیزتان به این مصیبت گرفتار شود. اگر به این باور برسید که معتاد شدن عزیز شما ربطی به نحوه تربیت کردن او ندارد، قاعدتاً برخورد و رفتار موثرتری با او خواهید داشت.

٩. حمایت ناسالم از معتاد
اعضای خانواده با کمک کردن به عضو معتاد خانواده در واقع امکان رو به رو شدن و تجربه کردن عواقب و پیامدهای بیماری اعتیاد را به او نمی دهند نمی گذارند که او مسئولیت رفتارهای خود را بر عهده بگیرد. آنها با حمایت ناسالم از فرد معتاد روشی را انتخاب کرده اند که باعث می شوند تا بیماری اعتیاد او سریع تر و راحت تر پیشرفت کند. بهترین کار این است که اعضای خانواده اجازه دهند تا فرد معتاد پیامدها و مصیبت های ناشی از اعتیادش را شخصا تجربه کند. هر چند پذیرفتن این واقعیت دشوار است، اما تجربه بارها و بارها ثابت کرده است که مواجه شدن فرد معتاد با عواقب ناگوار رفتارهایش، بهترین راه برای کمک کردن به او می باشد.

١٠. دفاع از خود
هیچ انسانی کامل و عاری از خطا و اشتباه نیست، اما در هنگام مواجهه با یک فرد معتاد که بدون تردید رفتارهای نادرست و آزاردهنده زیادی دارد، کمتر کسی پیدا می شود که ناقص بودن شخصیت خود را بپذیرد. زمانی که اعضای خانواده از پذیرفتن خطاها و اشتباهات خودشان خودداری می کنند و در همه موارد فرد معتاد را مقصر می دانند، درهای گفتگوی سازنده با فرد معتاد کاملاً بسته می شود.

١١. واکنش نشان دادن
این ضرب المثل که ” قبل از حرف زدن خوب فکر کن ” توصیه بسیار مناسبی است. وقتی ما در برابر هر حرف و سخن معتاد از خودمان واکنش نشان دهیم و او را سرزنش کنیم، در واقع شانس هر گونه گفتگو با او را از بین برده ایم.

١٢. رنجیدن از معتاد
کینه به دل گرفتن، خودداری از بخشیدن و یادآوری کردن مصائب و بلاهایی که فرد معتاد بر سر شما آورده است، و باز کردن زخم های کهنه باعث می شود که لحن صحبت های شما با نیش و کنایه و عصبانیت همراه شده و نتوانید ارتباط سازنده ای با یکدیگر برقرار کنید. به جای یادآوری خاطرات و مشکلات گذشته، بهتر است مشکلات کنونی را ملاک و معیار قرار داده و با امیدواری به آینده نگاه کنیم.

چگونه با معتاد صحبت کنیم؟
اغلب اعضای خانواده یک معتاد چنین تصور می کننند که اگر آنها پاک شوند، همه مشکلات و گرفتاری های آنان نیز حل می شود و دیگر در زندگی هیچ مشکل و غصه ای نخواهند داشت. این طرز تفکر نشان می دهد که نه تنها عزیز معتاد ما از بیماری اعتیاد رنج می برد، بلکه خود ما نیز تحت تاثیر این بیماری قرار گرفته ایم. تک تک اعضای خانواده وظیفه دارند که با شرکت کردن در جلسات رایگان و محرمانه انجمن های حمایت از خانواده معتادان، برنامه بهبودی خود را آغاز کرده و اجازه ندهند که آنها نیز مانند فرد معتاد قربانی بیماری اعتیاد شوند.

زمانی که با عقل و منطق و از دیدگاه بهبودی و اصول برنامه های ١٢ قدمی به فرد معتاد نگاه کنیم، خواهیم توانست خودمان را از تاثیرات و پی آمدهای دردناک زندگی در کنار فرد معتاد نجات دهیم. وقتی طبیعت و ماهیت بیماری اعتیاد را بشناسیم و از ناتوانی خودمان در کنترل این بیماری با خبر شویم، بهتر می توانیم با فرد معتاد ارتباط برقرار کنیم. وقتی این تصور باطل را کنار بگذاریم که می توانیم فرد معتاد را به قطع مصرف مواد وادار کنیم، قدرت آن را پیدا خواهیم کرد که بر اساس واقعیتها و به دور از خشم و سرزنش کردن عزیز معتادمان، ارتباطی سازنده با او برقرار کنیم.

١) بپذیرید که عزیز شما از بیماری اعتیاد رنج می برد و قدرت انتخاب و کنترل مصرف مواد را از دست داده است.

٢) هر چند که دیدن عذاب کشیدن عزیزتان برای شما بسیار ناراحت کننده است، اما باید بگذارید تا او عواقب اعتیاد خود را تجربه کند، چون در این حالت احتمال تمایل به پاک شدن او بیشتر است.

٣) باید بدانید که عزیز شما ممکن است از مصرف مواد دست بر ندارد و برای ادامه اعتیاد خود به هر شیوه ای متوسل شود.

۴) حق دارید که از بابت معتاد شدن عزیزتان نگران باشید، اما باید بدانید که او برای بهبودی از این بیماری باید رنج و عذاب زیادی را تحمل کند.

۵) در برخورد با آنها رفتاری صبورانه در پیش بگیرید. باید بدانید شما از آنها می خواهید از عادتی دست بردارند که یک عمر با آنها بوده است. دست برداشتن از اعتیاد به زمان نیاز دارد و یک شبه امکان پذیر نمی باشد.

۶) وانمود نکنید که رفتارهای ویرانگر آنها را درک کرده و نادیده می گیرید، اما از انتقاد کردن از آنها به خاطر رفتارشان نیز خودداری کنید و سعی کنید تا صحبت های شما به بحث و جدل تبدیل نشود.

٧) از سرزنش کردن و یا حمله کردن به آنها خودداری کنید؛ اما ضد و نقیض بودن حرف ها و کارهایشان را به آنها یادآوری کنید.

٨) از دستور دادن، تهدید کردن، التماس کردن، رشوه دادن، تشویق کردن، یا مجبور کردن آنها به انجام کاری خودداری کنید. این گونه رفتارها باعث می شود تا اعتیاد فرد معتاد شدت بیشتری پیدا کند.

٩) به جای اینکه به آنها امر و نهی کنید، از آنها بخواهید تا با شما در باره آنچه در ذهنشان می گذرد صحبت کرده و احساسات خود را برای شما بیان کنند.

این مقاله از وب سایت همراه اقتباس شده است که یک وب سایت اطلاع رسانی و آموزشی است و اطلاعات مربوط به بیماری اعتیاد و تاثیرات آن بر روی معتادان و اعضای خانواده آنان را در اختیار جامعه ایرانی ها و فارسی زبانان در سراسر جهان قرار می دهد. برای اطلاعات بیشتر در مورد جنبه های مختلف بیماری اعتیاد، ترک اعتیاد و بهبودی از آن خواهشمند است به وب سایت همراه مراجعه کنید:

www.hamrah.co

www.facebook.com/hamrahco.farsi

Plus.google.com/+Hamrahco
www.linkedin.com/company/hamrah

www.twitter.com/hamrahco