سوند فولی چیست و راهنمای استفاده از آن
سوند فولی ، به تخلیه ادرار از مثانه و انتقال آن به داخل یک کیسه ادرار کمک می کند . این سوندها متشکل از یک لوله نازک هستند که از جنس مواد نرم و انعطاف پذیر ساخته شده اند . این لوله وارد مثانه شده تا ادرار داخل آن را کاملا ” خالی کند . همچنین سوندهای فولی یک بادکنک کوچک نگهدارنده دارند که در مثانه متورم شده تا سوند را در جای خود نگه دارد . در واقع بالون نگهدارنده مانع از در آمدن سوند از مثانه شده و به کاربر اجازه می دهد که بتواند فعالیت های روزانه خود را آزادانه انجام دهد . از آنجایی که سوند می تواند در مدت زمان طولانی در مثانه قرار گیرد ، آن را ” سوند ماندگار” نیز می نامند .
انواع سوندهای فولی
سوندهای فولی معمولا” به سه دسته گسترده یعنی : سوندهای فولی دو کاناله ، سوندهای فولی سه کاناله و سوندهای فولی با سنسورحرارتی تقسیم بندی شده اند . شرح مختصری از این دسته بندی در زیر آمده است :
سوندهای دو کاناله
این سوندها دارای دو مجرا و یک بالون نگهدارنده هستند . یکی از مجراها برای تخلیه ادرار استفاده می شود و مجرای دیگر برای باد کردن باقی می ماند . بالن نگهدارنده متورم شده ، و سوند را بطور ایمن در جای خود نگه می دارد . استفاده از این سوندها برای کنترل اختلالات دستگاه ادراری به طور گسترده ای رایج است .
سوندهای سه کاناله
این سوند شامل سه کانال است. مانند سوندهای دو کاناله ، یک مجرا برای تخلیه ادرار و دیگری برای باد کردن بالن مورد استفاده قرار می گیرد و کانال سوم برای کمک به تحریک مداوم مثانه جهت پاکسازی لخته های خون یا ذرات داخل آن مورد استفاده قرار می گیرد . سوندهای فولی سه کاناله در موارد تومور پروستات ، خونریزی از مثانه یا بعد از جراحیهای اورولوژی کاربرد دارند .
سوندهای فولی مجهز به سنسور دما
این نوع سوندها مجهز به یک سنسور در نزدیکی نوک آن هستند که برای اندازه گیری دمای ادرار داخل مثانه استفاده می شود . البته این سنسور به تعیین درجه حرارت بدن نیز کمک می کند . سوندهای حساس به دما برای مراقبت های ویژه و بعضی از روش های جراحی کاربرد دارد .
انتخاب صحیح سوند فولی
انتخاب صحیح سوند فولی برای اجرای یک سونداژ موفق ضروری است . هنگام استفاده از یک سوند فولی ، باید به نکاتی از جمله جنس ، اندازه ، طول ، اندازه بالون و طرح نوک ان توجه داشت .
جنس سوند
انتخاب جنس سوند باید به گونه ای باشد که با نوع بدن فرد سازگاری داشته باشد و خطر تحریک مجاری ادرار را به حداقل ممکن برساند . سوندها بر اساس جنس به صورت زیر گروه بندی می شوند :
- سوند پلاستیکی یا PVC با قطر بزرگ خود ، برای تخلیه ادرار ، پس از عملهای جراحی مناسب هستند .
- سوندهای سیلیکونی با پوشش لاتکس دارای سطح داخلی وخارجی صاف هستند . این سوندها خطر توقف تخلیه را کاهش می دهند.
- سوندهای هیدروژل با پوشش لاتکس سازگاری بیشتری با بافتهای بدن دارند . این سوندها بدلیل سطح اصطکاک کمتر ، صدمه کمتری می زنند و باعث افزایش آسایش بیماران می شوند .
طول سوند
سوندهای فولی از نظر بلندی به سه اندازه یعنی کوتاه ، معمولی و اطفال عرضه می شوند .
- سوندهای کوتاه ( ۲۳ تا ۲۶ سانتیمتر ) برای بیماران زن غیر بستری مناسب هستند . طول کوتاه اجازه می دهد که کیسه ادرار در زیر دامن قرار گیرد . این نوع سوند برای بیماران مرد توصیه نمی شود ، چرا که ممکن است کوتاهی آن باعث آسیب شدید به مجاری ادراری شود .
- سوند های معمولی (۴۰ – ۴۴ سانتی متر) برای بیماران مرد ایده آل هستند . بیماران زن بستری نیز می توانند از این نوع سوند استفاده کنند.
- سوندهای مخصوص کودکان به طور معمول طولی حدود ۳۰ سانتی متر دارند .
بالون
سوندهای فولی دارای ۳ اندازه بالون : ۵ cc، ۱۰cc و ۳۰cc هستند . انتخاب بالن بزرگتر از حد مورد نیاز، ممکن است باعث کشیدگی سوند به دلیل افزایش وزن آب در بالن های بزرگتر شود . همچنین بزرگ بودن بالون باعث می شود در داخل مثانه بالاتر قرار گیرد و در نتیجه می تواند خطر ابتلا به آسیب مجاری ادرار را افزایش دهد . همچنین زیر یا روی بالون متورم می تواند باعث انسداد دهانه ها شده و منجر به اسپاسم مثانه شود. بالون سوند باید با توجه به دستورالعمل سازنده متورم شود .
طرح نوک سوند
سوندهای فولی بسته به شکل نوک سوند به دو نوع تقسیم بندی می شوند : سوند نلاتون (Nelaton ) و سوند تایمن ( Tiemann ) .
- سوند نلاتون : این نوع سوندها معمولا” دارای نوکی گرد و صاف بوده و دارای دو منفذ تخلیه هستند . بطور معمول برای سونداژهای روتین ایده آل هستند .
- سوند تایمن : این سوندها دارای نوک منحنی هستند که بطور اختصاصی آن را با انحناء پروستات آقایان تطبیق داده اند . بدین ترتیب مشکل کارگذاری آن را تسهیل کرده اند .
اندازه قطر سوند
قطر سوند فولی بر حسب اندازه های CH یا ch ( Charriere ) یا با FR یا Fr ( French ) اندازه گیری می شود. که در واقع قطر خارجی سوند را نشان می دهد . همیشه انتخاب کوچک ترین اندازه ممکن که باعث تخلیه کافی شود ، توصیه می گردد ، چرا که قطرهای بزرگتر ممکن است باعث اسپاسم و تحریک مجاری ادرار شود. سوند فولی با اندازه بزرگتر را می توان برای سونداژهای فوق عانه ای ( سوپرا پوبیک ) استفاده نمود تا با کمک آن ازانسداد های احتمالی جلوگیری شود .
نحوه کار گذاشتن سوند فولی
- رعایت محیط استریل در تمام روش های سونداژ فولی از الزامات مهم است .
- دستکش استریل بپوشید و نواحی شکمی را تمیز کنید .
- پس از تمیز کردن ناحیه شرمگاهی ، پنبه را در محلول بتادین ( پووایدون ید ) آغشته نموده وآن را با حرکت دورانی و به آرامی روی مجرای ادرار بمالید .
- نوک سوند را به روان کننده ها آغشته کرده و سپس آن را به آرامی وارد مجرا کنید .
- سوند را تا جایی وارد کنید که مطمئن شوید که داخل مثانه قرار گرفته است .
- هنگامی که ادرار شروع به جریان می کند ، می توانید مطمئن شوید که سوند داخل مثانه قرار گرفته است . بعد ازآن می توانید بالون را متورم کرده تا از درآمدن ناگهانی و تصادفی آن جلوگیری شود .
- وقتی مجرای ادرار در حالت اسپاستیک است یا آلت تناسلی نعوظ دارد ، از وارد کردن سوند پرهیز کنید . انجام این کار می تواند سبب صدمه شود . تنفس عمیق می تواند به شل شدن عضلات کمک کند .
- برای متورم کردن بالن ، آب مقطر را به قسمت مجرای مربوطه تزریق کنید . معمولا” توصیه می شود که بالون های ۵cc با ۷-۱۰ سی سی آب مقطر و بالنهای ۳۰ سانتیمتر بالون با ۳۰ تا ۳۵ سانتیمتر آب مقطر پر شود.
- وقتی بالن متورم شد ، سوند را به آرامی بکشید تا مطمئن شوی که بیرون نمی آید .
- انتهای دیگر سوند فولی را به کیسه ادرار وصل کنید .
نحوه خارج کردن سوند فولی
- درآوردن سوند خیلی راحت تر از کار گذاشتن آن است .
- فقط لازمست آب مقطر داخل قسمت بالن را تخلیه کنید.
- هنگامی که فشار منفی ایجاد می کنید ، اطمینان حاصل کنید که داخل لوله سوند از جایی که بیرون می آید ، نازک تر می شود . این نشان می دهد که بالون واقعا ” خالی شده است . اگر بالون به خوبی تخلیه نشده باشد هنگام در آوردن سوند می تواند باعث صدمه به مجرای ادرار شود.
- مطوئن شوید که حجم آب استریل تزریقی با حجم آب استریل پس از تخلیه برابر باشد .
- سوند را به آرامی از دهانه مجرای در آورید .
- پس از خارج شدن ، نوک سوند را از نظر وجود خون ، رسوب ادرار یا چرک کنترل کنید ، چرا که این علائم می توانند نشانه ای از وجود مشکلاتی مانند خونریزی، سنگ یا عفونت باشد.
- سوند و کیسه تخلیه ادرار را دور بیندازید .