سلول درمانی آسیبهای نخاعی

آسیب نخاعی (SCI) در اثر صدمه دیدن ستون فقرات به وجود می آید و اغلب به هنگام حوادثی مانند تصادف وسایط نقلیه ، سقوط ، اعمال خشونت آمیز و یا جراحات ورزشی و در اثرشکستگی مهره ها و به هم ریختن آنها و یا فشار عرضی نخاع رخ می دهد . هر گونه آسیب طناب نخاعی معمولا ” موجب اختلال یا از دست دادن حرکت ماهیچه ، کنترل عضلانی ، حس و کنترل بدن می گردد .

سلول بنیادی چیست ؟

سلولهای بنیادی ، سلولهای اولیه‌ای هستند که توانایی تبدیل و تمایز به انواع مختلف سلولهای دیگر را دارند . به همین دلیل می‌توان از آنها در تولید سلولها و نهایتاً بافت‌های مختلف دیگر استفاده کرد.
منابع اصلی سلولهای بنیادی :  مغز استخوان ، بند ناف و جفت هستند . امروزه استفاده از این سلولها  جهت ترمیم بافت‌های آسیب ‌دیده در حال گسترش است . خصوصیت بسیار جالب سلولهای بنیادی چند پتانسیلی بودن آنها است به این معنا که آنها قابلیت تبدیل به بافت‌های مختلف اعم از بافت عصبی، بافت ماهیچه‌ای، بافت پوششی و غیره را دارند . از این رو این خاصیت محور اصلی توجه به سلولهای بنیادی است .
در بین سلولهای بنیادی سلولهای بند ناف بیشتر مورد توجه هستند ، چرا که این سلولها بسیار اولیه بوده و توان تمایز بالایی دارند. البته  سلولهای بنیادی گرفته شده از مغز استخوان  نیز توان تمایز بالایی دارند.
امروزه استفاده از سلولهای بنیادی در درمان بیماریهای قلبی ، سرطان کبد ، درمان ریزش مو و پیوند قرنیه کاربرد دارد .

آیا سلول های بنیادی می توانند به درمان آسیب نخاعی کمک کند؟

در حال حاضر، روشهای مراقبت از بیماران دچار ضایعات نخاعی بر درمانهای گسترده فیزیکی ، کار درمانی و سایر درمان های توانبخشی ، آموزش فرد مصدوم درمورد چگونگی به کنار آمدن با ناتوانی ها و مسائل و مشکلات ناشی از آسیب نخاعی  تمرکز دارد . اما علاوه بر این مراقبتها که روز به روز در حال گسترش هستند ، توجه به استفاده از سلولهای بنیادی جهت ترمیم سلولهای نخاعی  مورد تحقیق و مطالعه قرار دارد . در راستای این تحقیقات و پژوهشها در حال حاضر پیرو مطالعات موردی انجام شده ، مقالاتی منتشر شده که امکان درمان ضایعات نخاعی را تقویت نموده است. در پژوهشهای اخیر از سلول های بنیادی مشتق شده از بافت ساقه آلوژنیک بند ناف انسانی و سلولهای بنیادی بدست آمده از بافت اتولوگ مغز استخوان استفاده شده است .
در مورد امکان درمان آسیب نخاعی با سلول های بنیادی آلوژنیک ، یک گزارش موردی که با همکاری دکتر نیل ریوردن (Riordan ) پایه گذار موسسه سلول های بنیادی ارائه شده ، پیشرفت هایی مشتمل بر بهبود نمرات ASIA ، بهبودعملکرد مثانه و / یا روده ، بهبود عملکرد جنسی و افزایش کنترل عضلانی را منتشر کرده است .

کدام یک از انواع سلول های بنیادی در موسسه سلول های بنیادی برای درمان آسیب نخاعی استفاده می شوند و چگونه آنها را جمع آوری می کنند ؟

درحال حاضر سلول های بنیادی بالغ که در درمان آسیب های نخاعی مورد استفاده قرار می گیرند ، از دو منبع تامین می شوند :
–    مغز استخوان خود بیمار (مزانشیمال اتولوگوس و +CD34)
–    بافت بند ناف انسان ( مزانشیمال آلوژنیک)
برداشت مغز استخوان توسط یک متخصص بیهوشی مجاز ، و ازهردو استخوان ران تحت یک بیهوشی عمومی سبک و در اتاق عمل بیمارستان صورت می گیرد . این عمل در حدود ۱٫۵  تا ۲ ساعت طول می کشد . قبل از تجویز سلول های بنیادی مشتق شده از مغز استخوان به یک بیمار ، ابتدا آن را باید از نظر کیفیت ، آلودگی باکتریایی (هوازی و بی هوازی) و اندوتوکسین مورد آزمایش قرار دهند .

تمام بند نافهای اهدا شده نیز از نظر ویروس ها و باکتری ها و مقایسه با استاندارد های بین المللی بانک خون تحت بررسی قرار می گیرند .

چگونه پزشکان سلول های بنیادی را تجویز می کنند ؟

طبق پروتکل درمان سلول های بنیادی برای آسیب نخاعی ، در مجموع ۱۶ تزریق در طول ۴ هفته توصیه شده است . سلولهای بنیادی مشتق شده از مغز استخوان و سلول های استخراج شده از بافت ساقه بند ناف هر دو به صورت داخل وریدی توسط یک پزشک مجاز تجویز می شود . همچنین تزریق بصورت اینتراتکال ( تزریق به مایع نخاعی ) توسط یک متخصص بیهوشی مجرب انجام می شود. تزریق داخل مایع نخاعی ، سلول های بنیادی را قادر می سازد که از سد خون – مغز عبور  کرده و به محل جراحات داخل کانال نخاعی مهاجرت کنند .

پروتکل درمانی آسیب نخاعی با سلولهای بنیادی

پروتکل های درمانی استاندارد از این قرارند :

• یک پروتکل استاندارد ۴ هفته طول می کشد .
• دو روز اول شامل : ارزیابی پزشکی ، آزمایش خون و جمع آوری مغز استخوان
•  ۸ تزریق حاوی سلول های بنیادی مشتق شده از بافت ساقه بند ناف به داخل نخاع (کانال نخاعی ) بعد از اقدامات مناسب سازی (۲ بار در هفته)
• ۴ تزریق داخل وریدی (IV) سلول های بند ناف مشتق از بافت ساقه (۱ در هفته) بعدا ز اقدامات مناسب سازی
• ۲ تزریق سلولهای بنیادی مشتق از مغز استخوان استخوان داخل نخاعی ( پونکسیون کمری) ( در هفته آخر)
•  ۲ تزریق داخل وریدی (IV) سلول های بنیادی مشتق از مغز استخوان استخوان * (در طول هفته آخر)
•  ۱۹ جلسه درمان فیزیکی ( در طول اقامت )
• مشاوره پزشکی برای ارزیابی هورمونی

بیماران پس از بازگشت به منزل ، به چه نحوی باید تحت نظر قرار گیرند  ؟

پیگیری پس از برگشت به منزل ضروری است تا پس از درمان بر وضعیت بیمار ، نظارت کامل وجود داشته باشد . همچنین این کار کمک می کند تا اثر بخشی درمان ارزیابی شده و پروتکل درمانی بر اساس نتایج گزارش ، در طول زمان بهبود پیدا کند  .
ازاین رو ، معمولا” یکی از کارکنان پزشکی در فواصل زمانی زیر با بیمار در تماس مستقیم خواهند بود : ۱ ماه، ۳ ماه، ۴ ماه و ۱ سال .

آیا تاکنون هیچ گونه درمان موفقیت آمیزی وجود داشته است ؟  

بله ، داشته ایم . امروزه توصیفات ، نوشته ها ، مقالات و اخبار و فیلمهائی از بیماران مبتلا به آسیب نخاعی منتشر شده است  . در حال حاضر بسیاری از بیماران مبتلا به آسیب نخاعی ،  داوطلب صحبت کردن و مشورت با بیمارانی هستند که سلول درمانی را تجربه کرده اند .
تحقیقات در این زمینه همچنان ادامه دارد .

منبع :  http://www.cellmedicine.com –  تهیه و تنظیم از : مهندس عباس کاشی ( e mail :  ohealth2007@yahoo.com)  – انتشار: انجمن ضایعات نخاعی استان تهران