شاخص ترین عوارض پرستاران و مراقبین بیماران نخاعی و پیشگیری از آنها

مهندس عباس کاشی

کارشناس مرکز ضایعات نخاعی     

پست الکترونیک برای  تماس و تبادل نظر     ohealth2007@yahoo.com

 صنعت پرستاری از مشاغلی است که خطرات شغلی ” پنهان ” بسیار زیادی دارد . بر اساس اعلام سازمان کار ایالات متحده ، کار کردن در محیط های پرستاری ، بعد از کارهای ساختمانی ، دومین شغل خطرناک محسوب می شود .  مطابق با ادعای خود پرستاران ، از جمله مهمترین صدماتی که شاغلین این حرفه در معرض آن قرار دارند ،  می توان به موارد زیر اشاره نمود :

· اختلالات عضلانی اسکلتی  (MSD)

·قرار گرفتن در معرض پاتوژنهای منتقله از راه خون

· آسیبهای روحی و جسمی ناشی از خشونت در محل کار ( مرتبط با بیمار)

طبق آمارهای منتشره :

درد های ناحیه پشت در بیشتر از ۳۸ درصد از پرستاران دیده می شود . بطوری که :
هزینه صدمات حاصل از کار پرستاری ۱ میلیارد دلار در سال برای کارفرمایان تخمین زده می شود.
مراکز نگهداری افراد ناتوان از جمله آسایشگاهها ، از جمله جاهائی هستند که از نظر سازمانهای بین المللی ایمنی و بهداشت  حرفه ای ( از جمله :  OSHA  ) باید به جدیت  مورد توجه ، بازرسی  و هدف آموزش قرار گیرند  .

از این رو توجه به جنبه های ارگونومی پرستاران شاغل  در مراکز مراقبت و نگهداری بیماران دچار آسیب نخاعی به خصوص ، مراکز توانبخشی ، آسایشگاهها و حتی  پرستاران و مراقبین  شخصی منازل موضوعی مهم است . در این راستا آموزش کارکنان و آشنائی آنان با ارگونومی ، اولین گام موثر در جهت حفظ سلامتی این قشر زحمتکش محسوب می شود .

 اهداف آموزش ارگونومی کارکنان حرفه پرستاری

(۱) آموزش کارکنان به منظور شناخت علائم و نشانه های ( MSD ) ، به طوری که بتوانند آنها را به موقع گزارش کرده و پاسخ مناسب را دریافت کنند .

(۲)  شناسایی شغل یا وظایف کسانی که دارای عوامل استرس زای ارگونومیکی که زمینه ساز(  MSD ) هستند ؛

(۳)  آشنائی با چگونگی کنترل عوامل استرس زای ارگونومیکی .

نکته مهم این است که موفقیت برنامه های ارگونومی تا حد زیادی به اثربخشی آموزش ارگونومی بستگی دارد .

موضوعات مهم آموزش کارکنان

دردهای اسکلتی عضلانی ( به خصوص آسیبهای پشت و شانه )  و دلایل احتمالی آن .
روش های ایمن جابجایی بیماران .
روش های کمکی برای جابجا نمودن  بیماران .
تمرین  روش های کار و کنترلهای  مهندسی .

توجه به علل غیرکاری کمر درد و MSD   نیز از نکات مهمی است که هنگام گزینش و انتخاب کارکنان باید مورد توجه قرار گیر د. که مهمترین

آنها از این قرارند :

•      علل ژنتیکی
•      سن
•     زمینه های جسمی
•     سلامت عمومی
•     سایر عوامل مانند عوامل روانی
•     عواملی چون  نارضایتی شغلی ، کار یکنواخت و کنترل محدودیت شغل  .

آشنائی با اصول و قوانین ارگونومی شامل نحوه استقرار بدن هنگام انجام کار ، اصول جابجائی ، طرز نشستن ،  قوانین مربوط به  طرز قرار گرفتن دست و شانه ، ابزار مناسب و عوامل محیطی از جمله روشنائی محیط کار ، تهویه مناسب ، رنگها و … همگی در پیشگیری از بروز خطرات و دردهای اسکلتی عضلانی و ایمنی محیط کار نقشی اساسی دارند .

دراین قسمت به خطرات فیزیکی مربوط به نحوه جابجائی اشاره ای اجمالی می شود :

خطرات مربوط به نحوه بلند کردن  و جابجا نمودن بیمار

شیوه های غلط بلند کردن  و جابجا نمودن بیمار ، عامل  بیشتر صدمات ناحیه پشت هستند .
بیشتر صدمات پشت در نتیجه ی  پیچش و چرخش کمر هنگام تحمل بار رخ می دهند .
بلند کردن بیماران بدون استفاده از نیروی کمکی ( فردی یا تجهیزات ) ، عامل بیش از نیمی از صدمات  گردن، پشت و شانه نزد پرستاران محسوب می شود .

هنگامی که بیمار قادر به حرکت نباشد . استفاده از روشهای مکانیکی برای کمک به انتقال بیمار از روی تخت به روی ویلچر یا صندلی  الزامی است .

نکات مهمی که باید به یاد داشته باشید : استفاده از تسمه ها و بالابرهای مخصوصی که برای انتقال و یا حتی راه رفتن بیماران نخاعی وافراد ناتوان کاربرد دارند ، می توانند ضمن جلوگیری از سقوط بیمار ، کمک زیادی به مراقبین  کند .

بیمار باید همواره متمایل به دستگیره تسمه و دستگاه نگه داشته شود و ضمن استفاده از مکانیک درست بدن ، به آرامی او را تا کف پایین آورد . بعداز استقرار بیمار ، وضعیت او را مجددا” ارزیابی ومرور کنید و برای جلوگیری از سقوط او ، به نشانه هایی چون ضعف بیمار توجه داشته باشید . اگر به دنبال انجام کار بصورت ایمن هستید ، حتی با وجود استفاده از این دستگاهها هنگام انتقال بیمار باید پشت خود را صاف نگه داشته ، عضلات شکم خود را سفت کنید ، پاها باید کمی خمیده  و در نزدیکی بیمار قرار داده شوند . توجه داشته باشید که تلاش جهت جلوگیری از سقوط های ناگهانی می تواند در آسیب دیدن پرستار نقش به سزائی داشته باشد  . از این رو تمام شرایط را طوری ارزیابی کنید که از این موضوع خاطر جمع شوید .

توجه داشته باشید که استفاده از این وسیله نیاز به یک مراقب آموزش دیده دارد ، بطوریکه این فرد باید با نحوه کمک و استفاده ازاین بالابرها آشنائی کامل داشته باشد.

دستگاه بالابر باید در وضعیت خوبی کار کند  و قبل از هر بار استفاده ابتدا  باید به طور کامل بازدید و آزمایش شود . اطمینان حاصل کنید که بیمار متوجه حرکت خود توسط بالابر است و موقعیت خود را کاملا” درک می کند و با آنچه که باید قبل از استفاده از دستگاه انجام دهد ، آشنائی داشته باشد .

کمک به جابجائی بیمار هنگام استفاده از توالت ، وان حمام ، دوش ، معمولا” بدن مراقب یا پرستار را در وضعیتی غیر ارگونومیک قرار می دهد  و وضعیتی را برای او فراهم می آورد که اجتناب از فشار بر ستون فقرات مراقب یا پرستار را غیر ممکن می سازد .

تلاش برای کنترل بیمارهنگام جابجائی و به خصوص کند کردن وجلوگیری از سقوط او می تواند  نیروی ناگهانی و فشارزیادی را به ستون فقرات و مفاصل مرافبین وارد کند که در واقع منشاء آسیب های جدی محسوب می شود   .

لذا توصیه بر این است که با استفاده از وسائل کمکی که برای بلند کردن بدن هنگام جابجائی روی صندلی توالت یا حمام طراحی شده ، از این گونه خطرات جدی پیشگیری گردد . این وسیله می تواند به کسانی که قادرند بدون کمک ،  وزن بدن خود را هنگام جابجائی ها تحمل کنند ، یعنی کسانی که می توانند از بالا تنه خود استفاده کنند( دارای قدرت بدنی در قسمت فوقانی بدن هستند )  ، و همچنین کسانی که می توانند برای خم کردن مفصل ران، زانو و مچ پا  با پرستارهمکاری کنند ، کمک خیلی خوبی می تواند باشد .

همچنین برای کسانی که نیاز به مراقب شخصی ندارند ، استفاده از این وسیله به هنگام توالت کمکی  خوبی است .

وسیله کمکی جهت بلند کردن بدن روی صندلی توالت

قرار گرفتن در معرض عوامل بیماریزای خون

درایالات متحده آمریکا ، سالانه حدود ۸۰۰٫۰۰۰   جراحت مرتبط با سرسوزن و سرنگ و تزریقات رخ می دهد ( منبع: دپارتمان کار ایالات متحده، BLS  ( و تقریبا”  ۱۶،۰۰۰  نفر از کارکنان حوزه بهداشت و درمان طی یک سال کاری خود به دلیل تماس با مبتلایان  در معرض خطر بیماریهای خاص از جمله انواع هپاتیت و  HIV قرار می گیرند  ( منبع: بیمارستان  Assn، آمریکایی ۱۹۹۲  ) که البته میزان افراد در معرض تماس با مبتلایان به هپاتیت C و هپاتیت B  نسبت به HIV  بیشتر است . ( منبع : مراکز کنترل بیماریهای واگیر ایالات متحده (

در نمودار زیر میزان جراحات  حاصل از سرسوزن ، در میان کارکنان شاغل در حوزه های مختلف مراقبت های بهداشتی به تصویر کشیده شده است . :   منبع: مرکز شبکه اطلاعات دانشگاه ویرجینیا ( EPINet.Data)

بنابراین آموزش و نحوه پیشگیری از ابتلاء به  این بیماریها ، برای شاغلین در مراکز درمانی و نگهداری بیماران نخاعی به خصوص پرستاران و مراقبین و حتی خود بیماران موضوعی مهم است .  واکسیناسیون  ، نحوه استریلیزاسیون وسائل و تجهیزات ، آشنائی با اصول بهداشت فردی و محیط و نحوه انتخاب و  استفاده از وسائل حفاظت فردی مناسب از جمله راهکارهای مقابله با این خطرا ت محسوب می شوند .

پرخاشگری بیماران ناتوان و مسائل مربوط به خشونت در محل کار :

بیماران نخاعی و افراد ناتوان ، به دلیل مشکلات جسمی و محدودیت های زیادی که در زندگی روزمره خود با آن مواجه می شوند ، دارای مسائل روحی روانی وخصوصیات خلقی خاصی می باشند .

موضوع تطبیق مبتلایان ضایعه نخاعی با عوارض و محدودیت های افراد به اقتضای نوع و شرایط زندگی و خصوصیات فردی آنان و شرایط وامکاناتی که دارند ، تاثیر زیادی بر اوضاع روحی آنان می گذارد .

پرستاران ، مراقبین و خانواده های مصدومین  نخاعی ،  در گذر از مرحله تطبیق آنان ، بعضا” متحمل پرخاشگری ها  و ناملایمات وحتی خشونت های آنان می شوند . به طور کلی عوامل زیادی در پرخاشگری این بیماران نقش دارند .از جمله این عوامل می توان به موارد زیر اشاره نمود :

·  استفاده نادرست از داروها و مواد تخدیری

· دلایل روحی روانی

·  استرس حاصل از افزایش سن

· مشکلات مربوط به سیستم های ارتباطی

· حتی ، مقاصد جنایی

انواع رفتارهای پرخاشگرانه :

برخوردهای آنی

·         کتک زدن ، هل دادن، گرفتن ، فشار دادن، لگد زدن، گاز گرفتن، استفاده ازکلام ناشایست ( فحش )

حملات با فاصله

·         حمله با استفاده از یک شئی یا سلاح سرد و یا حتی سایر سلاحها .

پرستاران و مراقبین به خصوص در فاز سازگاری بیماران نخاعی ممکن است در معرض این رفتارهای پرخاشگرانه قرار گرفته و چه بسا بعضی از آنها با آسیب های جدی مواجه می شوند  .

ابزارهای جلوگیری از بروز این گونه حوادث :

سیاست گذاری در مورد مسائل خشونت در محل کار
آگاهی دادن به کارکنان
آموزش کارکنان درزمینه تکنیک های مداخله در بحران
ایجاد موانع فیزیکی /  از جمله : حضور نیروهای امنیتی

منابع بالقوه برای ایجاد تقابل

·         مراجعین ، بیمار و یا مشتری

·         اعضای خانواده و یا افراد مهم  دیگر

·         کارفرما ، مدیر یا سرپرست جدید یا قدیمی ،

·         احساس بیگانگی

منابع مورد استفاده  :

Occupational Safety for the Nursing Profession- Presentation by :  Jamila Hamudu , Hospital Quality Improvement Unit, Muhimbili National Hospital
Workplace Health,Safety and Well-beingof the Nurse- FEBRUARY 2008-RANAO