۰۲۱ - ۸۸۰۰۱۳۶۱ کمک‌های مردمی

شیوع و عوامل خطر زای کمر درد در پرستاران: مروری سیستماتیک

معصومه اوجاقلو

 دانشجوی کارشناسی پرستاری، دانشکده پرستاری و مامایی، کمیته تحقیقات دانشجویی، دانشگاه علوم پزشکی زنجان

 محمد حسینخانی

 دانشجوی کارشناسی اتاق عمل، دانشکده پرستاری و مامایی، کمیته تحقیقات دانشجویی، دانشگاه علوم پزشکی زنجان

پست الکترونیک برای  تماس و تبادل نظر     Masoome.ojaghloo@gmail.com

مقدمه

کمردرد پس از بیماری های دستگاه تنفسی دومین علت مراجعه به پزشک و یکی از شایعترین  مشکلات بهداشتی در جهان است که در شغل پرستاری از شیوع بالایی برخوردار بوده است. در اکثر مقالات میزان شیوع آن ۶۷-۳۸ % بیان شده است. در این رابطه عوامل خطر جسمی و روان- شناختی متعددی در محیط کار وجود دارد که میتواند باعث ایجاد و تشدید درجات مختلف ناتوانی، تاثیر در فعالیت روزمره، مشکلات جسمی، کاهش عملکرد شغلی، تغییر شغل و کمبود نیرو؛ درنتیجه تحمیل هزینه های مستقیم وغیرمستقیم شود که نمایانگر لزوم توجه خاص به این عارضه میباشد لذا هدف ما از این مطالعه تعیین میزان شیوع و عوامل خطر کمردرد در پرستاران میباشد.

مواد و روش

این مطالعه به صورت مروری است که با استفاده از جستجوی مقالات در سایت هایSID وScholar Google، به زبان فارسی انجام گرفت که ازسه کلید واژه شیوع کمردرد، عوامل خطر و پرستاری استفاده شده است. در مرحله ی اول ۱۳۲ مقاله یافت شد.از میان آنها۲۵ مقاله مرتبط با موضوع که در ۱۰ سال اخیر منتشر شدند مورد بررسی قرار گرفتند.

بحث

مطالعات در ۱۰ سال اخیر حاکی از آن است که این عارضه در پرستاران میتواند با عوامل فردی، بیو مکانیکی و پاتولوژیکی از جمله: سن، قد، جنس، سابقه ی کمردر در اعضای خانواده ی فرد مبتلا، افزایش فعالیت جسمانی، بلند کردن اشیا و بیماران در ارتباط باشد.

هم چنین رابطه ی نزدیکی بین کمردرد و پوزیشن های نا مناسب هم چون خم شدن غیر اصولی، نشستن پشت صندلی بیش از ۴ ساعت و ایستادن طولانی مدت وجود دارد. عوامل روانی- اجتماعی محیط کار مثل: کار در محل شلوغ، کمبود زمان استراحت، استرس شغلی، افسردگی و عدم حمایت از سوی سرپرستاران؛ باعث تشدید و شیوع کمردرد می شود.

نتیجه گیری

نتایج حاصل از مطالعات نشان میدهد که مهم ترین علت بروز کمردرد جابجایی و بلند کردن بار سنگین و پوزیشن های نامناسب میباشد. عوامل ایجاد کمردرد در پرستاران در ۴ دسته عوامل فردی، بیومکانیکی، پاتولوژی و روانی-اجتماعی قرار می گیرند.

تنها اطلاع پرستاران از ریسک فاکتورهای ایجاد کمردرد نمی تواند باعث کاهش شیوع کمردرد گردد، بلکه تغییر رفتار آنان در پرهیز از فاکتورهای خطر و استفاده عملی از آگاهی هاست که می تواند باعث کاهش این عارضه در آنان گردد.

جهت پیشگری و درمان کمر درد پیشنهاد میشود آموزش این عوامل به پرستاران، برگزاری کلاسهای آموزش ضمن خدمت پیرامون تکنیک های صحیح نقل و انتقال، استفاده درست از مکانیک بدن، استفاده از ابزار مناسب برای جابجایی بیمار و وسایل سنگین، داشتن فعالیت منظم ورزشی و توجه به محیط ذهنی پرسنل پرستاری در دستور کار دست اندرکاران پرستاری قرار گیرد.

کلید واژه: شیوع کمردرد، عوامل خطر، پرستاری، مروری سیستماتیک

مقدمه

کمردرد به هر گونه ناراحتی و درد در ناحیه ی نخاع( بین ناحیه ی دنده ی تحتانی و چین گلوتئال) با یا بدون انتشار به پا حداقل یک بار در طی ۱۲ ماه گذشته( بدون در نظر گرفتن دردهای دوران قاعدگی و دردهای مربوط به سیستم ادراری_تناسلی، جراحی، سرطان، اختلال عروق) گفته می شود(۱).

۹۰_۷۵ % از مبتلایان به کمردرد در عرض ۶ هفته بهبود می بایند. ۲۵_۱۰ % از افراد باقیمانده در معرض خطر کمردرد مزمن قرار می گیرند.

کمردرد مزمن به کمردردی اطلاق می شود که بیش از ۳ماه به طول انجامد(۲). امروزه کمردرد به صورت یک اپیدمی مدرن بین المللی درآمده است که بیش از ۸۰% مردم جهان در طول زندگی خود حداقل یکبار آن را تجربه می کنند(۳).

کمردرد پس از بیماری های دستگاه تنفسی فوقانی دومین علت مراجعه به پزشک، سومین علت جراحی و پنجمین عامل بستری در بیمارستان میباشد(۱و۳).

شاید بتوان گفت که کمردرد بعد از سرماخوردگی شایع ترین بیماری در انسان است. با شیوع فراوان این بیماری و علل متعددی که برای آن بیان می شود؛ کمردرد هنوز یکی از معماهای پزشکی است و علت بیشتر کمردرد های مزمن هنوز مشخص نشده است(۴)؛ و این عارضه طبق گزارش مرکز ملی آمار بهداشت ایالت متحده آمریکا، شایع ترین عامل محدودیت فعالیت در افراد کمتر از ۴۵ سال می باشد(۲).

عوامل مختلفی نظیر التهاب نسج لیفی، دررفتگی دیسک، التهاب مفاصل و بیماری های روماتیسمی و غیره می توانند در ایجاد کمردرد موًثر باشد(۳).

کمردرد شایع ترین علامتی است که در تخصص ارتوپدی با آن مواجه می شویم. در واقع اگر موارد ناشی از حوادث را کنار بگذلریم؛ احتمالاً تمامی بیماران مراجعه کننده به مطب ارتوپدی، به کمردرد مبتلا هستند(۵).

کمردرد از شایع ترین اختلال های اسکلتی_عضلانی است که هزینه های مستقیم و غیر مستقیم هنگفتی را بر جوامع صنعتی و غیر صنعتی تحمیل می کند. مطالعات گذشته نشان می دهد که شیوع کمردرد در حدود ۸۰_۶۰ % ؛ و وقوع آن ۴۰_۳۰ % می باشد(۶). کمردرد یکی از معضلات قابل توجه سلامتی در جوامع می باشد. اکثر افراد در آغاز دهه سوم زندگی از ضایعات و دردهای مختلف این ناحیه شکایت دارند(۷). کمردرد شایع ترین ضایعه ی عضلانی_اسکلتی ناشی از محیط کار می باشد(۶).

کمردرد یکی از دلایل اصلی مرخصی به علت بیماری و بازنشستگی زود هنگام در سوئد؛ و مهم ترین علت غیبت از کار در بریتانیا محسوب می شود(۸). کمردرد یکی از معضلات جامعه است؛ که ممکن است برای مدتی باعث بازماندن افراد فعال از کار روزمره شان شود(۲). تحقیقات نشان می دهد که بیش از ۵۰% نیروی کاری حداقل به مدت ۱ روز به خاطر کمردرد از دست می رود. یکی از مشکلات این بیماران که باعث نگرانی و گاه افسردگی می گردد مسئله شغلی و برگشت به کار است(۹). میزان بروز سالیانه آن در مقالات مختلف بین ۲۰-۱۲ % می باشد که این میزان در جوامع کارگری با سطح اجتماعی پایین، گاه تا ۶۸ % گزارش شده است.

بیش از ۷۰ % افراد در طول عمر خود حداقل یکبار کمردرد(حداقل به مدت دو هفته) را ذکرمی کنند. کمردرد پس از عفونت دستگاه تنفسی فوقانی شایعترین علت غیبت از کار می باشد(۱۰). اختلالات عضلانی_اسکلتی از شایع ترین و پرهزینه ترین صدمات شغلی محسوب می شود. زیرا هر ساله صدمات مرتبط با کار را تشکیل می دهد(۱۱). کمردرد وابسته به کار هزینه ای بالغ بر ۳۸ بیلیون دلار بر صنعت تحمیل می کند. کمردرد نگرانی عمده جامعه است، زیرا اثرات ناگواری روی زندگی روزانه، زندگی شغلی، وضعیت مالی و سلامت روانی و جسمی دارد و تصور میشود پس از سرطان و بیماری های قلبی عروقی بیشترین هزینه درمانی را به جوامع تحمیل کند(۱۲). در ایالت متحده ۵٫۵ میلیون نفر از کمردرد رنج می برند که منجر به از دست رفتن نیروی کار و تحمیل ۲۰-۸ میلیارد دلار در سال میشود(۱۳).

اختلالات عضلانی_اسکلتی مرتبط با کار یکی از مشکلات عمده سلامتی در بین کارکنان سیستم بهداشت و درمان است. کمردرد مهم ترین زیرگروه اختلالات عضلانی_اسکلتی بوده و پرستاران به عنوان یک گروه پرخطر برای ابتلا به کمردرد شغلی شناخته شده اند(۱). پرستاری از حرفه هایی است که شیوع آسیب های کمری شغلی با کار در آن زیاد است و یکی از مشکلات رایج پرستاران می باشد(۶). از نظر شیوع کمردرد پرستاران در بین شاغلین در رتبه ی سوم (با شیوع ۶۰_۳۰ %) قرار دارند.

شغل پرستاری اغلب نیازمند انجام فعالیت های فیزیکی سنگین مانند کمک به جابجایی بیماران، کار در پوسچرهای نامناسب و … می باشد؛ بالاٌخص پرستاران شاغل در بخش مراقبت های ویژه و اورژانس. محققین این حرفه را از نظر حجم کار جسمانی بعد از کارهای صنعتی در رده ی دوم ذکر می نمایند(۱۱).

تحقیقات نشان می دهد که شیوع ۱۲ ماهه ی کمردرد در پرستاران بین ۷۶_۴۳ % متغییر می باشد. صدمات پشت یک علت عمده ی درد، رنج، ناتوانی و غیبت از کار در پرستاران می باشد. که ۱۶٫۲ % مرخصی های استعلاجی در پرستاران به علت کمردرد می باشد(۱۴). طی دهه های گذشته اختلالات عضلانی اسکلتی به طور روز افزونی در سراسر دنیا گسترش یافته اند. این مسأله، دلیل اصلی ناتوانی های مربوط به کار در بین پرستاران است؛ و به دلیل از کارافتادگی و هزینه های درمانی سنگین، حائز اهمیت فراوان می باشد(۱۵).

بررسی ها نشان می دهد که کارکنان کادر درمانی به خصوص حرفه پرستاری به علت گستردگی فعالیت و وظایف در معرض ابتلاء به کمردرد می باشند. شیوع کمردرد در بین پرستاران بالاست و با بعضی از عوامل فردی و شغلی رابطه دارد. بنابراین اقداماتی برای پیشگیری از آن در این گروه ضروری می باشد(۱۲). کمردرد در پرستاران نگرانی عمده جامعه است، زیرا اثرات ناگواری روی زندگی روزانه، زندگی شغلی، وضعیت مالی و سلامت روانی و جسمی دارد و تصور می شود پس از سرطان و بیماری های قلبی عروقی بیشترین هزینه درمانی را به جوامع تحمیل کنند. سالانه بیلیونها دلار بطور مستقیم و یا غیر مستقیم صرف هزینه های درمان و خسارت های حاصل از عدم توانایی انجام کار و مرخصی های استعلاجی می شود، به طوریکه هزینه کلی کمردرد زیاد می باشد(۱۶). ازدیاد ناراحتی های اسکلتی–عضلانی در پرستاران نه تنها خود پرستاران را متاثر می نماید بلکه جامعه، سیستم های درمانی و مراقبتی و بیماران را نیز تحت تاثیر قرار می دهد. ترک محیط کار توسط پرستاران باعث تحمیل هزینه های مستقیم و غیرمستقیم هنگفتی میگردد(۱۷).

لذا نیاز به مطالعات مختلف از سوی پژوهشگران ضروری به نظر میرسد تا در حیطه آموزش به پرسنل برای کاهش و پیشگیری از پیامد های کمردرد و همچنین جلب توجه مسئولین درباره اخذ تدابیر پیشگیرانه در اینباره و ارتقای سطح آگاهی پرستاران در زمینه انجام صحیح فعالیت های پرستاری مورد استفاده قرار گیرد(۱۸).

این مطالعه با هدف تعیین میزان شیوع کمردرد در پرستاران، تعیین سطح آگاهی پرستاران از ریسک فاکتورهای ایجاد کننده کمردرد و تعیین ارتباط بین سطح آگاهی پرستاران از ریسک فاکتورهای ایجاد کننده کمردرد و شیوع آن و ارائه ی راهکارهایی برای کاهش و پیشگیری این عارضه؛ جلوگیری از هزینه های مستقیم و غیر مستقیم و آسیب های وارده بر جامعه انجام گردید.

مواد و روش

در طی جستجوی مقالات چاپ شده در زمینه ی کمردرد در پرستاران، از تعداد کل ۱۳۲ مقاله ی یافت شده، تعداد ۵۱ مقاله ی مرتبط بررسی شد. ۱۵ مقاله در مورد کمردرد در پرستاران و مشاغل، ۲۰ مقاله در خصوص کمردرد، ۲ مقاله در مورد اپیدمیولوژی کمردرد، ۵ مقاله در مورد ورزش های موثر در کمر درد، ۲ مقاله در مورد تاثیر آنژیوگرافی بر کمردرد، ۳ مقاله در مورد کمردرد پس از زایمان و ۵ مقاله در مورد عوامل روان شناختی موثر در کمردرد یافت شد که در ده سال اخیر(طی سالهای ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۳) منتشر شده بودند. مقالات با جستجو در سایت های Googlescholar، SIDو Pub med، انجام شد.

بحث

موارد زیر بر اهمیت کمردرد در جامعه ما دلالت می کند:

۱٫ هزینه کمردرد در ایالت متحده در هر سال بالغ بر ۵۰-۲۰ میلیون دلار است.

۲٫ علائم کمردرد شایع ترین علت از کار افتادگی در بیماران جوانتر از ۴۵ سال است

۳٫ کمردرد از نظر شیوع دومین علت مراجعه به پزشک در ایالت متحده است

۴٫ تقریبا ۱% از جمعیت ایالت متحده به علت کمردرد دچار ناتوانی مزمن می شوند(۱۹).

بالا بودن شیوع کمردرد و درد در ناحیه شانه پرستاران باعث شده که این ناراحتی ها و ناتوانی ها به عنوان یکی از مهمترین عوامل ایجاد کننده آسیب های شغلی در پرستاران به شمار آیند(۱۷).

اکثر تحقیقات انجام شده شیوع کمردرد در این گروه شغلی (پرستاران) را بیش از ۵۰ % گزارش کرده اند(۱۱). کمردرد مزمن یکی از شایع ترین و چالش برانگیزترین جلوه های درد در افراد بزرگسال است(۲۰). و یکی از جدی ترین مشکلات شغلی پرستاری می باشد که با عوامل مختلفی در ارتباط است(۱). شرایط تنش زا ممکن است باعث اسپاسم عضلات پشت شود و یا اینکه آستانه ی درک درد  را پائین بیاورد؛ که در نتیجه باعث افزایش شیوع کمردرد شود.

در ایالت متحده تنیدگی شغلی سالیانه علت ۹۰_۶۰% مراجعین کارمند(پرستاران) به مراکز پزشکی می باشد. پژوهش های زیادی نشان داده اند که پرستاران از میزان تنیدگی شغلی بالایی برخوردار می باشند(۱۴). مطالعات تایید شده بیانگر آن است که خطر بیماری شغلی در حرفه ی پرستاری که آزادی تصمیم گیری و تقابل اجتماعی کمتر است شیوع بیشتری دارد. نتایج مطالعات نشان داد که کاهش آزادی تصمیم گیری با افزایش میزان غیبت از کار و خطر بستری شدن در بیمارستان به دلیل افزایش اختلالات عضلانی-اسکلتی همراه است.

طبق بررسی های انجام گرفته حدود ۱۳% ازپرستاران به دلیل کمردرد کار خود را ترک نموده اند و اخیرا ترک کار به علت کمردرد به بیش از ۳٫۵ %رسیده است(۱۷).

از نظر عوامل ایجاد کننده کمردرد : ۹۵% ایستادن طولانی مدت ۶۲% استرس کاری ۴۹% بد نشستن ۴۹% خم شدن و ۳۶% حرکات چرخشی را عامل کمردرد می دانستند و سنگینی کار و وجود سابقه خانوادگی کمردرد را تشدید می کند.

میزان بهبودی در کسانی که اجبار به تداوم کار سنگین دارند میزان بهبودی اندک به نظر می رسد(۱۲).

بسیاری از محققان به این نتیجه رسیده اند که بین عوامل روانی_اجتماعی محیط کار با کمردرد و ناتوانی های حاصله از آن ارتباط وجود دارد. فشارهای روحی_روانی مداوم می تواند باعث تغییر در عملکرد اعضای بدن بشود. در صورت تکرار زیاد در بدن تغییرات ساختمانی ایجاد می شود(۱۴).

نیاز کار، ماهیت شغلی، تقابل اجتماعی با شدت ناراحتی کمر رابطه ی مستقیم وجود دارد. با کاهش تقابل اجتماعی و افزایش نیروی کاری، ماهیت شغلی و عوامل خطر ارگونومیکی(کار جسمانی سنگین، پوسچر نامناسب مثل خم شدن و چرخش مکرر در ناحیه ی کمر، جابجایی اجسام و کار تکراری)؛ شدت ناراحتی کمر در پرستارن بخش اورژانس،CCU ,ICU افزایش می یابد و بنابراین به منظور کاهش شدت ناراحتی کمر در پرستاران علاوه بر فاکتورهای ارگونومیکی عوامل روانی-اجتماعی نیز مد نظر قرار گیرد(۲۱). محققان فاکتورهای روانی_اجتماعی شغلی را عوامل پیشگویی کننده ی کمردرد بیان می کنند :

۱٫ارتباط با همکاران ۲٫ارتباط با همراهان ۳٫ارتباط با سوپروایزر ۴٫رضایت از محیط کار ۵٫رضایت از حرفه ی پرستاری ۶٫رضایت از کار کردن برای بیمار (۱).

بین کمردرد با ساعت کار ماهیانه ارتباط مستقیمی وجود دارد. پرستارانی که در طول ماه، ساعات بیشتری را مشغول کار هستند دارای شیوع بالاتری از کمردرد هستند(۱۴). با توجه به اینکه پرستاران قسمت مهمی از زندگی خود را در محیط کار و تحت شرایط متفاوتی میگذرانند؛ ناگزیر محیط شغلی و نوع فعالیت های شغلی میتوانند عامل ایجاد کننده ی تنیدگی شغلی بوده و اثر عمیقی بر سلامتی آنها و همچنین کیفیت ارائه ی مراقبت های پرستاری داشته باشد(۱۴).

افرادی که موقعیت اجتماعی بالایی دارند؛ کارهای بدنی و سنگین کمتری انجام می دهند و افرادیکه موقعیت اجتماعی پائینی دارند ساعت کاری زیادی در یک ماه دارند که این عوامل باعث تشدید کمردرد می شود(۲۲).

فعالیت های فیزیکی سنگین نقش مهمی را در ابتلای پرستاران به کمردرد و عود آن دارد(۱۴). فعالیت ها و وظایف مراقبت از بیماران مثل حمل اشیای سنگین (۳۶%)، بلند کردن بیماران (۳۲%)، کمک به بیماران برای بیرون آمدن از تخت (۳۴%)،خم شدن برای برداشتن اشیا (۲۴٫۵%) به ترتیب باعث کمردرد شده است(۱۲).

حاملگی در دوران پرستاری می تواند یکی از عوامل ایجاد کننده ی کمردرد باشد(۴). که بیشتر به دلیل افزایش وزن مادر، کار فیزیکی سنگین و تغییر زاویه های مهره ی کمری می باشد. و همچنین کمردرد مزمن بعد از زایمان هم ایجاد می شود. که به دلایل: کمردرد های قبل از حاملگی، ظهور کمردرد در طول حاملگی، کارهای فیزیکی سنگین، تعداد زایمان که در میان این فاکتورها کارهای فیزیکی سنگین به میزان زیادی با کمردرد در دوران حاملگی و بعد از آن مرتبط است(۲۳).

در بررسی های انجام گرفته مشخص شد کمردرد با تعداد موالید ارتباط مستقیمی دارد. که با افزایش تعداد فرزندان درصد ابتلا به کمردرد افزایش می یابد. دلیل این امر نیز تدریجی بودن تغییر ستون فقرات و همچنین وجود کمردرد در حاملگی ها و زایمان های قبل می باشد(۲۴).

در کمردرد مزمن، هماهنگی عصبی عضلانی مختل میگردد که خود این مسئله به صورت سیکل معیوب منجر به تشدید کمردرد میگردد(۲). ۹۰% کمردرد ها به دلیل ضعف عضلانی، کاهش انعطاف پذیری، خستگی زودرس، عضلات ضعیف، عاددت های غلط زندگی روزمره، حفظ نکردن حالت صحیح بدن و دوری از ورزش و فعالیت های بدنی منظم است؛ که پرستاران به دلیل مشغله ی کاری زیاد و ساعت کاری زیاد، و ساعت استراحت کم بیشتر در معرض این مشکلات و به دنبال آن کمردرد قرار دارند(۳).

تحقیقات زیادی قدرت و استقامت ناکافی عضلات کمر را به عنوان عامل خطر عمده ی کمردرد ذکر کرده اند. عملکرد بهینه ی عضلات تنها به قدرت، استقامت و انعطاف پذیری آنها بستگی ندارند؛ بلکه هماهنگی حرکات نیز از اهمیت زیادی برخوردار است(۲). سه عامل فیزیولوژیکی مهم در ابتلا به کمر درد دخیل می باشند. شامل قدرت و استقامت ، انعطاف پذیری و هماهنگی عضلات می باشد که نرمش های هماهنگ کننده عضلاتCoordination training)) توام با ورزش های استقامتی باعث بهبود نسبی کمردرد در پرستاران میشود(۲). ورزش نمودن مهم ترین متغییر حفاظتی است و شانس کمردرد را تا حدود ۶۰% کاهش می دهد(۱).

فاکتور های متعددی بعنوان عوامل خطر در بروز کمردرد و ادامه آن تاثیر میگذارند. بعضی از عوامل خطر مثل سن، نژاد، فاکتورهای ژنتیکی، جنس، وراثت، تعداد بارداری و زایمان و دفورمیته های وضعیتی، عوامل غیرقابل تغییر هستند. از عوامل خطر شناخته شده قابل تغییر و قابل اصلاح در کمردرد میتوان از چاقی، سیگارکشیدن، عدم تناسب اندام، ضعف عضلانی، عوامل روانشناختی و کمبود بعضی از ویتامین ها و مواد مغذی مثل ویتامین D نام برد(۱۰).

پیشتر در مورد عوامل روانشناختی(عوامل روانی-اجتماعی محل کار)، تاثیر تعداد زایمان ها و همینطور تاثیرات ضعف عضلانی و ورزش نکردن بر روی کمردرد صحبت کردیم. و در ادامه به بحث در مورد سن، نژاد، فاکتورهای ژنتیکی، جنس،چاقی،سیگارکشیدن و عدم تناسب اندام خواهیم پرداخت.

بین جنس و ابتلا به کمردرد رابطه ی مستقیم وجود دارد. بطوریکه شیوع کمردرد در خانم ها بالاتر از آقایان می باشد. جنس زن می تواند جزء مهم ترین عوامل خطرزای بروز کمردرد باشد؛که شانس ابتلا به کمردرد را افزایش می دهد(۱). همچنین زنان متاهل بیشتر از مجرد ها دچار کمردرد می شوند. و اکثر مقالات اولین تجربه ی کمردرد را در محیط کار بیان می کنند(۱۲).

نتایج نشان می دهد که وزن، قد و ورزش با کمردرد در پرستاران رابطه دارد.حفظ وزن طبیعی بدن فشار وارد بر ستون فقرات را کاهش می دهد؛ و وزن اضافی شکمی فشاری بر مهره ها وارد می کند که می تواند سبب اسپاسم های مزمن در ناحیه ی کمر شود.

وقتی که ماهیچه های پشت منقبض می شوند تا شکم را بالا نگه دارند؛ نیرو های  طبیعی بر روی مهره ها سبب تحلیلی پیش رونده و آرتریت در ستون مهره ها می شود(۱). با توجه به نتایج به دست آمده میزان تحصیلات و موقعیت اجتماعی در ابتلا به کمردرد موٌثر می باشد. افراد با سطح سواد پائین و موقعیت اجتماعی نامناسب؛ در معرض خطر بیشتری درابتلا به کمردرد در مقایسه با افراد با سطح سواد و موقعیت اجتماعی خوب قرار دارند.

از طرفی می دانیم که سطح اجتماعی-اقتصادی پائین در ابتلا به افسردگی دخیل می باشد. و افسردگی یکی از ریسک فاکتورهای ابتلا به کمردرد و همچنین افزایش طول مدت بیماری می شود.

فراوانی ابتلا به افسردگی در کارمندان  مبتلا به کمردرد تقریبا ۲٫۵ برابر فراوانی ابتلا به افسردگی در کارکنان غیر مبتلا به کمردرد است. این مساله میتواند مورد توجه مدیران پرستاران قرار گیرد تا با برنامه ریزی جهت کنترل عوامل بروز افسردگی در کارکنان احتمال ایجاد کمردرد را کاهش دهد(۷).

خود اثر بخشی و داشتن اعتماد به نفس باعث کاهش افسردگی و در نتیجه باعث کاهش ابتلا به کمردرد می شود(۲۰). یکی از عوامل روانشناختی موًثر در کمردرد؛ترس مرتبط با درد می باشد. یعنی فرد مبتلا، از انجام فعالیت های فیزیکی که تشدید کننده ی درد کمر می باشد؛ امتناع می ورزد. در نتیجه طول درمان افزایش یافته و فرد بیشتر در معرض کمردردهای مکرر قرار می گیرد.
عوامل زیادی در بروز کمردرد موًثر می باشد که تنها چهار عامل ترس مرتبط با درد، سطح تحصیلات، شدت درد و باورهای خود اثر بخشی میزان تاثیر بالایی دارند.

اما سایر عوامل مثل عوامل جمعیتی(سن، جنس، تاهل) یا زیست پزشکی (مدت زمان ابتلا و نوع شروع کمردرد) و روانشناختی (ترس از حرکت، افسردگی) نیز میتواند به طور غیر مستقیم بر چهار عامل ذکر شده موًثر باشد(۲۰).
یکی از عواملی که در مقالات کم ترین توجه را به خود جلب نموده است؛ کشیدن سیگار می باشد. میتوان سیگار را یک خطر ضعیف برای ابتلا به کمردرد در نظر گرفت؛ ولی نمی توان آن را از علل کمردرد محسوب کرد.

سیگار باعث کاهش جریان خون دیسک ها می شود و با ایجاد سرفه های مکرر و عمیق که باعث افزایش فشار داخل جمجمه ای و احساس درد در ناحیه ی طناب نخاعی می شود؛ تاثیری غیر مستقیم در ابتلا به کمردرد دارد(۱).

نتیجه گیری

کمردرد همچون کوه یخی است که ما قسمت اعظم آن را نمی بینیم. مهمترین علت شروع درد، بلند کردن بار سنگین، جابه جا کردن بیماران، وضعیت های نامناسب، ایستادن طولانی و دولا شدن می باشد .از عوامل خطر کمردرد در پرستاران می توان به عوامل ۱) فردی ۲) بیومکانیکی ۳) پاتولوژی ۴) بیماری های زمینه ای- روان شناختی اشاره کرد. همان طور که پیش گیری بهتر از درمان می باشد از روش تمرین درمانی(فیزیوتراپی) که با اهداف تسکین درد و پیشگیری از بروز حمله بازگشت کننده بکار می رود که یک استراتژی برای پیشگیری از عود مجدد می باشد که مهار کننده درد را تحریک و باعث افزایش آستانه درد می شود؛ و نقش پیشگیری و کاهندگی را در بروز کمردرد دارد. عوامل روان شناختی مخصوصا روان شناختی محیط کار(ارگونومیکی) و استرس نقش مهمی در شروع و عود مجدد دارند بدین منظور از طریق تعدیل و اصلاح محیط روانی-اجتماعی بیمارستان و آموزش تکنیک های کاهش استرس به منظور پیشگیری و کاهش عوارض ناشی از کمردرد ضروری است. بعلت شیوع بالای کمردرد در پرستاران و کاهش نیروی انسانی و هزینه های سنگین ناشی از آن و علی رغم پیشرفت های چشمگیر در ارائه ی درمان های مختلف(الکتروتراپی، دارو، جراحی، تمرین درمانی(ورزش های هوازی با شدت پائین؛ مانند پیاده روی و شنا می باشد که باید به طور تدریجی افزایش یابد)، طب سوزنی، استراحت مطلق در منزل، فیزیوتراپی، تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست و مواجه سازی تدریجی) ولی هنوز توافق عمومی برای درمان مناسب وجود ندارد. مطالعات بیشتر در زمینه درمان، افزایش مهارت تنیدگی پرستاران و آگاهی نمودن پرستاران برای مراقبت از خود و عوامل زمینه ساز از طریق آموزش دوران دانشجویی و برگزاری کلاس های آموزشی ضمن خدمت و تغییر رفتار پرسنل ضروری است.

تشکر و قدردانی

پژوهشگران برخود لا زم می دانند که از حمایت های بی دریغ کمیته تحقیقات دانشجویی دانشکده پرستاری و مامایی تشکر کنند.

منابع

۱٫ شریف نیا، حمید. بررسی ارتباط کمردرد با عوامل روانی-اجتماعی و استرس هاس روانشناختی در پرستاران بیمارستان های شهر آمل. فصلنامه ی دانش و تندرستی؛ دوره ۴، شماره ۴، زمستان ۱۳۸۸:صفحات ۳۳-۲۷
۲٫ متاله، علی رضا . مقایسه تاثیر سه روش ورزش های استقامتی، هماهنگ کننده و ترکیب آنها بر بهبود درد و نا توانی مبتلایان به کمردرد مزمن، مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی همدان. دوره دوازدهم، شماره ۲، تابستان ۱۳۸۴:صفحات ۶۳-۵۸

۳٫Kelly _ Jones , Alyse and McDonald G . “ Assessing musculoskeletal back pain during pregnancy “. J Primary care uptodate for OB/GYNS: (1997)؛ ۴: ۲۰۵-۲۱۰

۴٫Nachemson A . Spinal disorders, overall impact on society and the need for orthopedic resources. Acta orthop scand 1991؛ (suppl):17-22

۵٫ قندهاری، حسن؛ستوده نیا، عبدالحسین. در ترجمه اصول ارتوپدی آدامز/همیش سیمپسون/دیوید همبلن(مولف). تهران:چاپ اول،۱۳۹۰
۶٫محسنی بند پی، محمد علی. ارزیابی مقایسه ای آموزش ورزش و توصیه های ارگونومی در درمان کمردرد مزمن. مجله دانشگاه علوم پزشکی گیلان؛ دوره شانزدهم، شماره ۶۲:صفحات ۶۶-۵۸
۷٫ دستجردی، م. کمردرد، چاپ تهران: نخل، ۱۳۸۷؛ صفحات ۲۵-۱
۸٫ ارشاد، ندا. مقایسه ی تاثیر بار خارجی بر میزان انحنای کمر در زنان مبتلا به کمردرد مزمن با زنان سالم

۹٫ Bigos, SJ. Battie, MC. Risk factors for industrial back problems . Spine surg 1992؛ ۲-۱۱

۱۰٫ صدیقی، علی. شیوع کمردرد در خانم های سنین باروری شهر تبریز و عوامل خطر موثر بر آن. مجله پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تبریز؛ دوره ۳۰، شماره ۲، تابستان ۱۳۸۷:صفحات ۹۱-۸۷
۱۱٫ محسنی بند پی، محمد علی. بررسی عوامل مرتبط با کمردرد در پرستاران شاغل در بیمارستان های استان مازندران. مجله دانشگاه علوم پزشکی مازندران؛ دوره پانزدهم، شماره ۵۰، بهمن و اسفند سال ۱۳۸۴: صفحات ۱۲۴-۱۱۸
۱۲٫ آقاخانی، نادر. بررسی اپیدمیولوژیک کمردرد در پرستاران شاغل در بیمارستان های آموزشی شهر ارومیه. مجله دانشکده پرستاری و مامایی رازی کرمان؛سال هفتم، زمستان-بهار ۱۳۸۶: ص ۳۲-۲۳

۱۳٫Wassell. J؛ et al. A prospective study of back belts for prevention of back pain . JAMA 2000؛ ۲۷۲۷-۲۷۳۴

۱۴٫ کوهستانی، حمیدرضا. بررسی ارتباط کمردرد با تنیدگی شغلی در پرستاران(چاپ نشده است).
۱۵٫ رحیمی، ابوالفضل. بررسی شیوع دردهای ستون فقرات در پرستاران شاغل در بیمارستان های شهر همدان. مجله دانگاه علوم پزشکی ایران؛ دوره سیزدهم، شماره ۵۱، تابستان ۱۳۸۵: صفحات ۱۱۴-۱۰۵
۱۶٫ محسنی پند پی، محمد علی. بررسی اپیدمیولوژیک کمردرد در پرستاران. مجله دانشگاه علوم پزشکی بابل؛ سال هفتم، شماره ۲، بهار ۱۳۸۴:صفحات ۴۰-۳۵
۱۷٫ چوبینه، علیرضا. مطالعه سطح آگاهی پرستاران شاغل در بیمارستان های وابسته به دانشگاه علوم پزشکی شیراز از ریسک فاکتورهای کمردرد. فصلنامه ی بهداشت و ایمنی کار؛ شماره سوم، پیاپی ۳، بهار ۱۳۹۱: صفحات ۶۲-۵۵
۱۸٫ صادقیان فریده، کلالیان مقدم حمید، جوان مرد ملیحه، خسروی احمد، عادل نیا صمد. بررسی اپیدمیولوژی کمردرد و ارتباط آن با عوامل شغلی و شخصی در کادر پرستاری بیمارستان های دانشگاهی شاهرود. شهریور ۱۳۸۴: صفحات ۸۲-۷۵
۱۹٫ رجایی، علیرضا. در ترجمه اصول طب داخلی، هارینسون _ بیماری های روماتولوژی و سیستم ایمنی. چاپ اول.تهران: ۱۳۸۵(۲۰۰۵)
۲۰٫ رضائی، سجاد. تعیین عوامل روانشناختی مرتبط با ناتوانی جسمی در بیماران مبتلا با کمردرد مزمن. مجله ی روانشناسی بالینی؛ سال سوم، شماره ۱(پیاپی ۹)، بهار ۱۳۹۰:صفحات ۵۳-۳۹

۲۱٫ Soukup, M.G؛ Lonn, J.؛ Glomsrod, B.؛ et al. Exercise and education as secondary prevention for recurrent low back pain. Physiotherapy research international. 2001؛۲۷-۳۹

۲۲٫ صداقتی، پریسا. اثر فعالیت ورزشی منظم بر کاهش کمردرد و تغییر وزن دوران بارداری. فصلنامه المپیک؛ سال سیزدهم، شماره ۴( پیاپی ۳۲)، زمستان ۱۳۸۴: صفحات ۵۹-۵۱
۲۳٫ مسلمی حقیقی، فرزانه. ارتباط کمردرد با تعداد موالید و انجام ورزش های قبل و بعد از زایمان. مجله دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی-درمانی قزوین؛ شماره ۱۵، پاییز ۱۳۷۹: صفحات ۵۱-۴۰
۲۴٫ حسینی فر، محمد. تاثیر تمرین های مکنزی و ثبات دهنده کمر در بهبود عملکرد و درد بیماران مبتلا به کمردرد مزمن. جمله دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد؛ دوره ۱۱، شماره ۱، بهار ۱۳۸۸:صفحات ۹-۱