۰۲۱ - ۸۸۰۰۱۳۶۱ کمک‌های مردمی

اصول مراقبت در زنان باردار دارای آسیب نخاعی

مریم السادت مرعشی

 کارشناس مامایی  بیمارستان خاتم الانبیاء(ص)

          پست الکترونیک برای  تماس و تبادل نظر    irandavodi@yahoo.com    

مقدمه

آسیب نخاعی عبارت است از مجموعه ای از آسیب هایی که می تواند به دنبال تصادفات ، حوادث طبیعی ، بیماری ها و ضایعات ورزشی ایجاد شود.برآورد میشود که در ایران بیش از ۷۰۰۰۰ نفر بیمار ضایعه نخاعی وجود دارد که درصدی از این افراد شامل زنان میشوند که با توجه به نتایج تحقیقات و پژوهشها عده ای از این زنان که قدرت باروری دارند با داشتن مراقبتهای خاص تحت نظر متخصصین و دورهای میتوانند بارداری و زایمان بدون مشکل داشته باشند.

بحث

ستون مهره ها از قاعده جمجمه شروع شده ودر تمامی طول گردن ,تنه ,ناحیه کمری وخاجی امتداد دارد.این ستون شامل ۲۶ مهره می باشد:۷ مهره گردنی ,۱۲ مهره سینه ای , ۵مهره کمری ,۶ مهره خاجی و دنبالچه ای که توسط بافت غضروفی ,رباط ها وعضلات به هم اتصال دارند .نخاع که بخشی از سیستم عصبی مرکزی می باشد در میان این ستون جای گرفته و توسط آن محافظت می شود.

اگر ضایعه در مهره های سینه ای و پایین تر باشد باعث فلج در اندام تحتانی paraplegia می شود. و اگر در ناحیه نخاع گردنی اتفاق افتد باعث فلج دستها و پاها quadriplegia می شود که به دو گونه کامل ویا ناقص ایجاد می شود.در ضایعات نخاعی کامل , نخاع کاملا” قطع می شود وفرد هیچ گونه حس وحرکتی نخواهد داشت.اما درضایعات ناقص بعضی از حس ها بطور خفیف باقی میماند چون قسمتی از نخاع سالم باقی مانده  اکثر زنان دارای ضایعه نخاعی، هم افراد کوادری پلژی و هم افراد پاراپلژی می توانند بارداری موفقیت آمیز و کودکان سالم داشته باشند.

فرد باید قبل از بارداری به یک متخصص توانبخشی و پزشک متخصص داخلی سپس به یک متخصص زنان و زایمان مراجعه تا در رابطه با آنچه مورد نیاز است و ذکر خواهد شد اطلاعات بگیرد تا بتواند آگاهانه و بدون عارضه این دوران را پشت سر بگذارد.

بارداری معمولا ۲۸۰ روز یا ۴۰ هفته طول می کشد که از اولین روز آخرین قاعدگی شروع می شود  و طی این دوران تغییرات فیزیکی در بدن ایجاد می شود که فرد ضمن تطبیق خود با این تغییرات بدنی باید بتواند جنین و بدن خود را از عوارض این تغییرات و آسیب های ناشی از ضایعه نخاعی محفوظ نگه دارد.

یکی از تغییرات بدنی کاهش حجم ریه می باشد که علت آن رشد جنین و بزرگ شدن رحم و در نتیجه فشار بر دیافراگم و قفسه سینه و در واقع زمینه عفونت ریه را مخصوصا برای افراد کوادری پلژی فراهم می کند که با انجام تمرینات تنفسی موثر (تنفس عمیق، اسپیرومتری تشویقی و …) و پیشگیری از عفونت ریه مثل سرماخوردگی و … می توان این عارضه را کنترل نمود.

یکی دیگر از تغییرات بدنی بروز زخم های فشاری است که در اثر تخریب و شکنندگی پوست به واسطه فشار طولانی مدت و نا کافی بودن جریان خون معمولا در نقاط برجسته استخوان ایجاد می شود .

در بارداری همزمان با افزایش وزن بدن مرکز ثقل نیز تغییر پیدا می کند و همچنین کم خونی ناشی از فقر آهن باعث تشدید و ایجاد این زخمها می شود. مصرف مواد مغذی که در بارداری جهت رشد جنین توصیه می شود و همچنین تغییر وضعیت و استفاده از تشک های مواج یا نرم و ماساژ دادن مناطقی که در معرض آسیب هستندو مراقبت از پوست (جلوگیری از سوختگی ، زخم و ….) نقش مهمی در پیشگیری از آسیب پوستی و ایجاد این زخمها دارد.

از تغییرات دیگر تغییر در عملکرد روده و مثانه است. یبوست خانمها در بارداری بسیار شایع است که ناشی از کند شدن حرکات روده بوده که به علت تغییرات هورمونی و جذب ترکیبات آهن حاصل می شود که در این افراد بی حرکتی به موارد فوق اضافه شده. که جهت درمان آن انجام ورزش های مجاز، مصرف فیبر در رژیم غذایی و مصرف داروهای ضد یبوست با دستور پزشک توصیه می شود.

بزرگ شدن رحم در پی رشد جنین و حالت انقباضی مثانه باعث ایجاد فشار روی مثانه شده و منجر به بی اختیاری دفع ادرار می شود که در این موارد می توان ازرفتار درمانی برای اولین انتخاب و سپس دارو درمانی و سونداژ به صورت دائمی یا موقت استفاده نمود.

اساس رفتار درمانی تقویت ماهیچه های کف لگن می باشد. عفونت مجاری ادراری نیز که در پی عدم رعایت بهداشت ایجاد می شود یکی از علل شایع زایمان زودرس می باشد که جهت جلوگیری از بروز آن مصرف مایعات فراوان _ درمان عفونت های ادراری قبل از بارداری انجام کشت های ادراری دوره ای و رعایت بهداشت هنگام سونداژ توصیه می شود و در صورت بروز آن پزشک آنتی بیوتیک تجویز می کند.که جهت کنترل زایمان زودرس ممکن است بیمار را بستری کند یا به او استراحت مطلق بدهد.

اگر ضایعه نخاع در سطح T10 و بالاتر از آن مخصوصا” بالای T6 باشد، در تمام طول دوران بارداری بایستی به علائم اتونومیک دیس رفکلسیا توجه شود. از جمله این علائم می توان به سردرد شدید، افزایش فشارخون، برافروختگی، ترک پوست یا عرق شدید اشاره کرد.

علت آن هم تحریک شدیدی است که در پایین سطح آسیب ایجاد می شود. این تحریک می تواند ناشی از پرشدن مثانه، انباشته شدن روده، معاینات مهبلی یا مقعدی باشد. آنچه که اهمیت دارد این است که ، آتونومی دیس رفلکسی معمولا” باعث ایجاد انقباضات رحمی و بروز علائم درد زایمان میشودکه میتوان با اجرای برنامه ذکر شده در مورد رفتار درمانی از بروز آن پیشگیری کرد .

تغییراتی که در لگن یا نخاع ایجاد میشود از جمله کوتاه شدن عضله یا زردپی،شکستگی استخوان و استخوان سازیهای نابجا خطراتی برای مادر و جنین در زمان زایمان دارد. که جهت پیشگیری از این رخداد اقدامات زیر موثر است: رعایت نکات ایمنی جلوگیری از سقوط بیمار از ویلچر، بهبود شرایط فیزیکی محیط زندگی بیمار، استفاده از اقدامات بهداشتی در دسترس و ارائه بسته های سلامت اعم از آموزش تکنیک های ساده زیستن.

کلیه موارد ذکر شده اگر همراه با مراقبت های دوره ای و معاینات فیزیکی مداوم باشدمی تواند مشکلات زایمان را کنترل و یا به حداقل برساند از آنجا که فرد کنترلی روی عضلات شکمی خود برای کمک به زایمان ندارد ممکن است پزشک نیاز داشته باشد که از فورسپس جهت خارج کردن جنین استفاده کند.

با وجود تمام مشکلاتی که این زنان دارند زایمان آنها با زایمان زنان سالم تفاوتی ندارد و پزشک می تواند بیهوشی عمومی یا بی حسی موضعی استفاده کنداما ممکن است نوزادان متولد شده از مادران ضایعه نخاعی در زمان زایمان و تولد در معرض مشکلات تنفسی شدیدی قرار گیرند.

لذا لازم است که در طول زایمان، مادر و جنین به دقت تحت نظر قرار داشته باشند.
بعد از زایمان احتمال بروز عفونت دستگاه ادراری بسیار زیاد است. لذا علائم آن از جمله تغییر رنگ، سوزش و تکرر ادرار را بایستی مرتبا” زیر نظر قرار دارد.

اگر بیمار دارای برش اپی زیاتومی باشد باید با رعایت بهداشت و خشک نگه داشتن وتوجه به ترشح و تورم محل جهت تسریع بهبودی زخم کمک کرد. و برای بازگشت سریع رحم به داخل لگن میتوان از شکم بند های ارتجاعی و ورزشهای شکمی استفاده نمود)

نتیجه گیری

یک مادر باردار با ضایعه نخاعی با جلوگیری از زخم های فشاری- عفونت ادراری- افزایش وزن بی رویه- عفونت ریه و داشتن مراقبت های دوره ای و منظم می تواند بارداری و زایمان با حداقل مشکل را داشته باشد.

کلید واژه ها

ضایعات نخاعی و بارداری. زایمان و ضایعات نخاعی. ضایعات نخاعی

منابع

بارداری و زایمان ویلیامز ۲۰۱۲ترجمه سارا رزاقی، محمدحسین قربانی، دکتر عبدالرضا منصوری راد، انتشارات کتاب ارجمند

پوست وسوختگی داخلی جراحی برونر و سودارث ۲۰۱۲ ، ویرایش ۱۲- ترجمه مریم نمادی وثوق، آسیه موحدپور، اسماعیل شریعت، انتشارات جامعه نگر-سالمی

برونر و سودارث کلیه و مجاری ادرار ۲۰۱۰ – ویرایش ۱۲- ترجمه مریم حضرتی-زهرا نسابه ، راضیه بیگی بروجنی-انتشارات جامعه نگر
سوزان س.اسملترز-برندا جی-بیر-جانسین ال.هینکل-کری اچ.بیماریهای عفونی اورژانس و بلایا ۲۰۱۰ –ویرایش ۱۲، ترجمه ژاله محمد علیها،انتشارات جامعه نگر-سالمی

– اسملتزر ، سوزان، بیر برندا ، ج. برونر و سودارث. پرستاری داخلی جراحی بیماری های مغز و اعصاب. ترجمه زهرا مشتاق. تهران: نشر جامعه نگر سالمی، ۱۳۹۰٫

بارداری در زنان مبتلا به آسیب طناب نخاعی

http://www.isaarsci.ir/eduartsci%20folder/eduartsci76.htm

http://www.irannokhaa.ir/index.php?option=com_content&view=article&id=129&Itemid=101

http://www.nokha.blogfa.com