اهمیت شادی و شوخ طبعی برای معلولان
کارشناسان می‌گویند: «فواید شادی و شوخ طبعی را هرگز دست کم نگیرید.»
سال‌های سال است که نشریه ریدرز دایجست به خوانندگان خود می‌گوید: «خنده بر هر درد بی‌درمان دواست.»
براساس تحقیقات نشریه انجمن پزشکی آمریکا، این موضوع کاملاً حقیقت دارد. دکتر «دونالد دبلیو بلک»، در یکی از شماره‌های این نشریه می‌نویسد: «خندیدن باعث حفظ تعادل بدن و تحریک گردش خون می‌شود. خلاصه اینکه، خندیدن با خود سلامت و شادمانی را به همراه می‌آورد.»
ما همگی می‌خندیم، اما معمولاً به تأثیر خارق‌العاده خندیدن روی بدن خود فکر نکرده‌ایم. خندیدن معمولاً از صورت و با یک لبخند شروع می‌شود که ماهیچه‌های دهان، بینی، گونه‌ها و ماهیچه‌های اطراف چشم ما را به ورزش وا خواهد داشت.
در خنده‌های بلند و پرهیجان مثل قهقهه یا خنده‌هایی که آدم را روده‌بر می‌کند دیافراگم، ماهیچه‌های شکمی و شش‌ها درگیر می‌شوند. شما می‌توانید آنقدر بخندید که به گریه بیفتید و خون به صورت شما هجوم بیاورد و به شما ظاهری گلگون و حاکی از سلامتی دهد. با خندیدن، ضربان قلب افزایش می‌یابد و هیپوتالاموس، غده هیپوفیز و غدد فوق کلیوی تحریک می‌شوند.
همچنین خنده و خندیدن ، محرکی قوی برای تولید اندورفین است. اندورفین آن دسته از ترشحات مرموزی است که به ما قدرت تحمل درد می‌دهند.
ـ سیستم ایمنی را تقویت می‌کند. مطالعات نشان می‌دهند مردمی که زیاد می‌خندند ایمونوگلوبین بیشتری دارند، ایمونوگلوبین مدافع بدن ما در مقابل عفونت‌های تنفسی است.
ضربان قلب را افزایش می‌دهد و اکسیژن بیشتری برای مغز فراهم می‌کند. این به ما کمک می‌کند که به آرامش برسیم و راحت‌تر فکر کنیم و مهم‌تر از همه اینها، خندیدن به سادگی لذت بخش است.
خندیدن تأثیرات روانی سودمندی دارد. «داروین» خنده را ابزاری برای تخلیه فشار عصبی اضافی یا هیجانات روحی می‌داند که تخلیه نشدن آنها، ایجاد مشکل می‌کند.
«اصل آنتی‌تز» او، خنده را متضاد گریه می‌شمارد، چرا که گریه علامت افسردگی است. «فروید» نیز خنده را نوعی رها شدن از انرژی روحی و ذهنی می‌داند. از نظر فروید، خنده تأثیری پالایشی دارد و دیده شده است که انسان‌ها اغلب بعد از خندیدن احساس آرامش بیشتری می‌کنند.
«نورمان کازینز»، نویسنده سابق روزنامه «ساتر دی ریویو»، در کتاب خود «ساختارشناسی یک مرض» گفته که چگونه توانسته است از یک ناهنجاری و ناتوانی نخاعی، با ترک بیمارستان و رفتن به یک جای خوش آب و هوا و لذت بردن از تأثیرات روان درمانی کتاب‌ها و فیلم های خنده‌دار، رهایی بیابد.
کازینز درباره این تجربه خود می‌گوید: «من به این کشف مهم دست پیدا کرده‌ام که ۱۰ دقیقه قهقهه زدن، تأثیری مثل یک داروی مسکن دارد. خنده به من این نیرو را می‌داد تا دست کم دو ساعت بی‌درد بخوابم، سرانجام من به این نتیجه رسیدم که آنچه واقعاً مرا درمان کرد، خندیدن به زمین و زمان بود.»
«برتراند راسل» می‌گوید: «خنده ارزانترین و مؤثرترین داروی اعجاب‌انگیز است. خنده یک داروی همگانی و جهانی است.»
دکتر «پاول مک‌گی»، یک روانشناس اهل نیوجرسی که به مطالعه تأثیرات خنده در طول ۲۰ سال پرداخته است، می‌گوید: «ساختار ذهن آدمی روی سیستم سلامت بدن او تأثیر می‌گذارد.» پیام او این است: «برای حفظ سلامتی خود مواظب شرایط روحی‌تان باشید.»
روانشناسان صنعتی از مدت‌ها پیش به این نتیجه رسیده‌اند که شوخ طبعی باعث راحت‌تر شدن کارها، کاهش استرس و افزایش بهره‌وری، کارایی و روحیه می‌شود.
در بسیاری از بیمارستان‌ها بخشی به خنده و شوخی اختصاص داده شده است. در چهار سال گذشته، پروژه شوخ طبعی در نیویورک بودجه‌ای را به ۱۲۵ بیمارستان، خانه‌های پرستاری و سایر آژانس‌های مربوطه برای ارائه برنامه‌های شادی و خنده‌آور تخصیص داد.
دکتر «جوئل گومان»، سرپرست پروژه شوخی و مزاح می‌گوید: «خندیدن شما را از فکر و خیال آزاد می‌کند. ماهیچه‌های شما به استثنای ماهیچه صورت و شکم به حالت آزاد در می‌آیند.»
«جویس آنیسمان سالتمن»، یک روان درمان و دستیار استاد دانشگاه در دانشگاه ایالت کنتاکی جنوبی خنده را به یک نرمش درونی تشبیه می‌کندکه برای انجام آن نیاز به لباس یا لوازم خاصی ندارید. او به تولید اندورفین (ماده از بین برنده درد)، اشک پاک‌کننده چشم و گل انداختن گونه‌ها به عنوان مزایای خنده اشاره می‌کند. اگرچه خنده یک عمل ذاتی است ـ در کودکان در پنج تا نه هفتگی به طور طبیعی اتفاق می‌افتد حتی در کودکانی که نابینا یا ناشنوای مادرزاد هستند ـ اما کارشناسان به ما می‌گویند که هنوز همگی ما نیاز داریم تا یاد بگیریم بیشتر بخندیم.
پیرو توصیه کارشناسان، ما باید هوشمندانه گوشه‌ای از زندگی خود را به شوخی و مزاح اختصاص دهیم و اطراف خود را پر کنیم از آدم‌هایی که زیاد می‌خندند و با آنها بخندیم، قصه‌های خنده‌دار بخوانیم و فیلم‌های کمدی تماشا کنیم و بالاتر از همه اینکه به خاطر بسپاریم: زندگی خشن و توان فرسا خواهد شد اگر ما آن را جدی بگیریم!
برای درک کامل حس شوخ طبعی بهتر است فرق میان خندیدن به خودمان، خندیدن به شرایط و خندیدن به دیگران را درک کنیم.
ـ خندیدن به خودمان احتمالاً ایمن‌ترین نوع شوخی است، زیرا معمولاً تهدیدی برای دیگران محسوب نمی‌شود و ما را به عنوان فردی مثبت و متعادل معرفی خواهد کرد.
ـ خندیدن به شرایط نیز عموماً خطری ندارد مگر در شرایطی که فرد یا گروهی حساس و ناراحت شوند یا جبهه بگیرند.
ـ خندیدن به دیگران کمترین ضریب امنیت و ایمنی را دارا است، زیرا ممکن است باعث بی‌احترامی یا بی‌حرمتی به طرف یا گروه مقابل شود.
پس پر واضح است که باید از خندیدن به دیگران اجتناب کنیم، اما استثنائاتی هم وجود دارد. شوخ طبعی برای افراد معلول یک پیچیدگی دیگر دارد.
معلول شدن از هر دو جنبه فیزیکی و احساسی، تجربه دردناکی است. اغلب فرد معلول بسیار متفاوت از مردم عادی می‌بیند و احساس می‌کند. فرد معلول اغلب آسیب دیده است و این معمولاً احساس خوشایندی نیست.
اساساً مردمی که دچار بحران یا تغییری دردناک در زندگی خود می‌شوند ـ مثلاً معلول شدن ـ تمایل دارند که این تجربه را با شرایط احساسی‌شان تلفیق کنند. آنها نمی‌توانند این تجربه دردناک را از خود دور کنند. آنها در این واقعه آنقدر غوطه‌ور شده‌اند که این تجربه دردناک بخشی جداناپذیر از احساسات دردناک درونی‌شان شده است. در این زمان، حتی حس شوخ طبعی نیز در شرایطی خاص می‌تواند ساختگی و تصنعی تلقی شود.
خنده و شوخ طبعی برای کسانی که به تازگی معلول شده‌اند، بسیار سخت است، اما برخی از آنان قادر به انجام این کار هستند. این توانایی بیشتر در افرادی مشاهده می‌شود که از یک حس سالم شوخ طبعی در درجه اول برخوردارند. با این حال، نکته مهم این است که همه آنها اعلام کرده‌اند که دیدگاه مثبت و شوخ‌طبعانه آنان باعث بهبودشان شده است.
علت امر این است که توانایی آنها در خندیدن به خودشان و شرایط موجود، به آنها کمک می‌کند که از معلولیتشان از نظر احساسی دور شوند. این امر به آنها کمک می‌کند که آن واقعه منفی را از احساسات خود جدا کنند. در نتیجه آنها یاد می‌گیرند که چگونه نسبت به یک تجربه منفی، احساسات مثبت داشته باشند. در واقع این امر مهارت با ارزشی برای همه ماست!
زمان، عامل مهم دیگری است که به ما کمک خواهد کرد. فاصله زمانی باعث افزایش فاصله احساسی می‌شود. پس هر فرد معلول با تجربه باید قادر باشد تا شوخ طبعی و مزاح را در شرایطی پیدا کند که یک فرد تازه معلول شده هر گز نمی‌تواند.
در این زمینه درس‌های چندی وجود دارد. اول اینکه خندیدن به خودمان نه تنها خطری ندارد بلکه شفابخش است و عموماً سریع‌ترین کاری است که می‌توانیم بعد از یک رویداد دردناک انجام دهیم و بهترین کار برای سلامت ذهنی و روحی ما محسوب می‌شود.
ثانیاً چون کسانی که تازه قطع عضو شده‌اند، معمولاً چه از نظر احساسی و چه از نظر زمانی قادر به جدا کردن خودشان از عمل جراحیشان نیستند، بازدیدکنندگان از فرد قطع عضو شده، باید آسیب‌پذیری او را نسبت به شوخی درک کنند و در مورد تعریف کردن حکایت‌های خنده‌دار در طول ملاقات‌شان حتی در مورد خودشان محتاط باشند.
ثالثاً با افزایش فاصله حسی و زمانی، راحت‌تر می‌توان معلولیت فرد را جدی نگرفت و با این افراد شوخی کرد.
در نهایت کسانی از ما که معمولاً قادر به شوخی کردن نیستند، باید بیشتر روی خودشان کار کنند. از نظر فورست گامپ «شوخ طبعی نوعی لذت است». با فکر کردن به شادمانی نمی‌توان به شادمانی دست یافت. پس باید واقعاً شاد بود. فقط همین!در اینجا ده شیوه و راهکار برای افزودن شوخ طبعی به زندگیتان پیشنهاد می‌کنیم:
۱ـ اخم‌های خود را باز کنید. یاد بگیرید که همیشه لبخند بزنید و زیاد بخندید. به خاطر بسپارید که خنده مسری است البته بدبینی هم همین طوراست. پس ترجیح می‌دهید چه چیزی به دیگران هدیه کنید؟ می‌دانید پاسخ چیست، مردم دوست دارند در اطراف کسانی باشند که شادی و نشاط به آنها هدیه می‌دهند. همواره در دسترس، با محبت و مهربان باشید. هرگز نگذارید که مشکلات شما را دچار ترشرویی کند. همیشه آماده شوخی کردن باشید وقتی دیگران نمی‌توانند این کار را بکنند.
۲ـ هر روز زمانی را به خنده اختصاص دهید . کار خود و دیگر ضروریات را جدی بگیرید، اما خود و مشکلاتتان را زیاد جدی نگیرید. سعی کنید چشمانتان را به روی شوخی و مزاح بگشایید. همیشه در شرایط پیش آمده به دنبال شوخی و مزاح باشید. مطمئناً قطـــع عضو می‌تواند نوعی ناتوانـــی خاص و مهم باشد، اما همیشه چیزهای خنده‌دار زیادی برای آدم‌های قطع عضو شده اتفاق می‌افتد. آماده باشید که بگویید: «چه چیز خنده داری!» یا: «سال‌ها بود که چنین اتفاق خنده‌داری را تجربه نکرده بودم.» استیو آلن
۳ـ در پایان هر روز از خودتان بپرسید: «امروز چه چیزهای خنده‌داری برای من اتفاق افتاد؟ امروز چه کاری کردم که خنده دار بود؟ چه موارد خنده‌داری دارم که برای دیگران تعریف کنم؟ تمامی تجربه‌های خود را در یک دفترچه یادداشت کنید. هرگز از جمع‌آوری قصه‌های خنده‌دار باز نایستید.
برنامه‌های تلویزیونی خنده‌دار مورد علاقه خود را فقط در ساعات پخش تماشا نکنید، بلکه آنها را ضبط کنید و هرگاه به تغییر وضعیت و شاد شدن نیاز داشتید از آنها استفاده کنید. از پوشه یا یک آلبوم برای نگهداری مقالات خنده‌دار، نمایش‌ها و کارتون‌های مورد علاقه‌تان استفاده کنید. یک نوار خنده‌دار با خودتان داشته باشید تا هنگام ترافیک آن را گوش دهید و لذت ببرید.
وقتی که به دنبال چیزهای خنده‌دار و جالب می‌گردید، افکار مضحک و جملات بامزه ناگهان به ذهن‌تان خطور می‌کند، آنها را به خاطر بسپارید و برای شاد کردن دیگران از آنها استفاده کنید.
۴ـ یاد بگیرید که از شوخی و مزاح به عنوان وسیله‌ای برای بهبود روابط‌تان در زندگی استفاده کنید. شما افرادی را می‌شناسید که در کار مایوس و نگران هستند و دکترهای بسیار جدی یا متخصصین اندام مصنوعی یا کارگرانی که به شما خدمت نمی‌کنند. دیگر نیاز ی به ذکر نام همسرانشان، رؤسا و موتورسوارها نیست. حس شوخ طبعی بهترین سپرده‌ای است که شما می‌توانید در بانک روابط خود نگهداری کنید.
«خنده کوتاهترین فاصله بین دو نفر است.» ویکتور بورگ
۵ ـ اگر معلول هستید مثلاً بازوی خود را از دست داده‌‌اید، بگویید: «من دستم از دنیا کوتاه است!»، یا اگر پای شما قطع شده است، بگویید: «چه شوتی! حالا چه کار می‌شه کرد؟» این جملات باعث می‌شود که خنده بر لب‌های دیگران بنشیند و در نظر دیگران بیشتر دلچسب باشید.
«لبخند زدن هیچ خرجی برای شما ندارد.» هاری اچ. والدریپ
۶ ـ هرگز نامه‌های خشک و خالی برای دوستانتان نفرستید بلکه جوک هم بفرستید. وقتی با دوستان یا زیردستان خود صحبت می‌کنید سعی کنید خاطرات شاد و شیرین خود را به جای درد دل‌های شکایت‌آمیزیا غیبت‌های منفی تعریف کنید. در طول غذا خوردن هم از مسایل شاد و مسرت بخش صحبت کنید. از دیگران بخواهید که آنها هم قصه‌های خنده‌دار خود را برای شما تعریف کنند. شما هر چیزی که بخواهید به دست خواهید آورد، اگر شادی و نشاط می‌خواهید آن را طلب کنید. همیشه هم آماده گفتن این عبارت باشید «خوب، این خیلی خنده داره!»
«بهترین کاری که می‌توان در حل یک مشکل پیدا کرد، پیدا کردن کمی شوخی و مزاح در آن است.» فرانک‌ای کلارک
۷ـ بــه خودتان اجازه دهید که یک آدم شوخ جلوه کنید، بگذارید آدم بزرگی باشید که خصوصیات کودکی‌اش را هنوز حفظ کرده است. گه گاهی هم احساسات و شادی خود را نشان دهید.«آن گوشه‌ای را که هستید، درخشان کنید. نیازی نیست که دنیا را تغییر دهید، اما می‌توانید آن گوشه‌ای را که در آن قرار دارید، با حس شوخی و مزاحتان تغییر دهید و روشن کنید.» برایان لی همیشه جایی برای بازی و زمانی برای خندیدن و لبخند زدن در زندگی باقی بگذارید. در محل کار و در خانه لبخند بزنید و بگذارید شوخی و شیطنت از شما شروع شود.
منبع: روزنامه اطلاعات