اثرات آسیب نخاعی بر روی دستگاه گوارش
بطور کلی دستگاه گوارش از اجزای زیر تشکیل شده است:
دهان: در داخل دهان مواد غذائی جویده و بلعیده می شوند.
مری: لوله ای است که از دهان به معده امتداد پیدا کرده است.
معده: در معده مایعات مخصوصی جهت کمک به هضم غذا اضافه شده به طوری که آن را آماده جذب بدن می نمایند.
روده کوچک :غذا پس از هضم اولیه ،از معده وارد روده کوچک می شود که لوله ای است بسیار طویل و دارای بخشهای مختلفی می باشد که عبارتند از : دئودنوم، ایلیوم، ژئوژنوم .
روده بزرگ : مواد پس از عبور از روده کوچک بصورت نیمه جامد درمی آیدوسپس وارد روده بزرگ می شود که از اجزای زیر تشکیل شده است:زائده آپاندیس ، سکوم ( روده کور )، کولون صعودی، کولون افقی و کولون نزولی و کولون سیگموئید .
رکتوم ( راست روده ): مدفوع پس از عبور از کولون سیگموئید وارد راست روده شده و از طریق مقعد به بیرون رانده می شود.
تاثیر ضایعه طناب نخاعی بر روی دستگاه گوارش :
بعد از آسیب طناب نخاعی ممکن است تخلیه در قسمتهای مختلف روده مانند روال طبیعی ( قبل از ضایعه ) صورت نگیرد. این مسئله به بروز اختلال در مسیرهای ارتباطی روده با طناب نخاعی و مغز بر می گردد که امکان دارد بصورت کامل یا ناقص رخ داده باشد. تقریبا” تمامی افراد ضایعه نخاعی در عملکرد روده ای خود با مشکل مواجه می شوند و اختلالات حتی پایین ترین سطوح طناب نخاعی ( اعصاب لگنی ۳،۲و ۴ ) را نیز در بر می گیرد. بنابراین جهت تخلیه صحیح و کامل روده ها یکسری آموزشهای خاص مورد نیاز است.
معمولا” بلافاصله بعد از آسیب طناب نخاعی ، یک حالت قولنج ناشی از فلج دستگاه گوارش ( که منجر به گرفتگی روده و انباشته شدن مدفوع می گردد ) رخ می دهد. به نحوی که کل حرکات معده و روده با افت شدید مواجه می گردند. جهت کمک به بهبود این وضعیت ، در مراحل اولیه یک لوله از بینی به معده عبور داده می شود، که در واقع این لوله جهت مکش هر گونه شیرابه (سیال ) تولید شده یا باقیمانده در دستگاه گوارش و در شرایطی که روده ها بی تحرک هستند، از طریق بینی به معده فرستاده می شود. همچنین سرم درمانی بمنظور حفظ مایعات بدن و در شرایطی که دستگاه گوارش غیر فعال است ،از طریق سیاهرگ دست صورت می پذیرد.
همینکه حالت قولنج به تدریج کاسته وبه مرور برطرف شد، اقدامات درمانی جهت روده ها آغاز می شود. به نحوی که فرد به محض خروج گاز یا نفخ شکم بایدپرستار یا پزشک را مطلع نماید. در این شرایط، پزشک ابتدا اقدام به شنیدن صدای حرکات شکم می نماید، که در صورت مساعد بودن وضعیت حرکات دستگاه گوارش، لوله بینی – معدی برداشته می شود و به تدریج فرد بایستی طبق روال طبیعی شروع به خوردن و آشامیدن نماید. معمولا” این مسئله ۳ روز بعد از بستری شدن در بیمارستان انجام می شود.
فرد بستری باید، جهت کمک به تخلیه روده های خود، طبق دستور پزشک، یکسری قرص و شیاف هایی ( که از طریق مقعد استعمال می شوند )که تجویز شده، را طی زمانهای مقرر و بطور روزانه مصرف نماید.
همزمان با ترخیص از بیمارستان ، برای فرد یکسری فیزیوتراپی و کارهای درمانی نیز در زمانهای مناسب در نظر گرفته خواهد شد.
در نهایت هدف از برنامه کنترل دستگاه گوارش، تخلیه کامل روده ها در زمانهای منظم و قابل پیش بینی است، به نحوی که از تخلیه های اتفاقی و در زمانهای نامشخص جلوگیری بعمل آید.
آنچه که در کنترل موفقیت آمیز دستگاه گوارش مورد نیاز خواهد بود عبارتند از :
۱٫هماهنگی صحیح : (جهت پیشگیری از یبوست و اسهال ) شامل :
مصرف مایعات به اندازه کافی
رژیم غذائی غنی از فیبر
در صورت نیاز، استفاده از عوامل نرم کننده کمکی .
۲ . اجرای برنامه مناسب : (جهت افزایش توانائی در کنترل برنامه دفع مدفوع ) از طریق :
برقراری یک عادت منظم، مثلا” انجام آن عادت بطور هر روز و در زمان معین .
استفاده از واکنش خودکار دستگاه گوارش:
این واکنش ها، در بدن هر شخصی بطور غیر ارادی وجود دارند.
وقتی که فرد چیزی می خورد یا می آشامد، این واکنش ها منجر به توانائی در تخلیه روده می گردند.
فرد می تواند از این واکنش ها ، از طریق مصرف برخی غذاها یا نوشیدنی های گرم حدودا” ۳۰ دقیقه قبل از فرا رسیدن زمان تخلیه روده ها استفاده کند.
استفاده از داروهای محرک جهت تخلیه روده ها
۳ . تنظیم زمان مناسب : ( جهت افزایش توانائی در کنترل برنامه دفع مدفوع ) از طریق :
تثبیت برنامه منظم و روزانه دفع در امور زندگی روزمره ( شامل زندگی خانوادگی ، ارتباط با اشخاص دیگر و مراقبین وی ) .
عادات پیش از آسیب
تسهیل نمودن زمان تخلیه بعد از مصرف وعده غذائی، یا نوشیدنی گرم از طریق واکنش خودکار دستگاه گوارش .
۴ . عوامل محرک در تخلیه روده : ( برای افزایش توانائی فرد در تخلیه کامل راست روده )
روده کوچک این توانائی را دارد که از طریق رفلکس های خود نسبت به تخلیه، کمک نماید. طی این رفلکس ، فشار در راست روده میتواند افزایش پیداکند. این رفلکس ها بوسیله عوامل دیگری نیز می توانند تحریک و شروع شوند. از جمله :
کشش
فشار
وانواع محرکها شامل محرکهای شیمیائی و دیجیتال .
* این روش تخلیه روده ها، موثرترین روش تخلیه محسوب می شود، ولی بطور قابل توجهی به سطح ضایعه فرد بستگی دارد.بطوری که :
- افرادی که سطح آسیب آنها در قسمتهای بالایی طناب نخاعی قرار دارد به نحو مطلوبی می توانند از واکنش دستگاه گوارش جهت تخلیه روده ها استفاده نمایند.
- اشخاصی که سطح آسیب آنها در قسمتهای پائین تری قرار دارد، نیاز دارند که با کمک یکی از روشهای کشش، فشارو… جهت تخلیه روده ها اقدام نمایند.
تقریبا” تمامی افراد مبتلا به آسیب طناب نخاعی، علاوه بر روشهای مذکور، نیازمند استفاده از یکسری داروها نیز هستند.
قبل از اینکه فرد از بیمارستان ترخیص شود، بایستی روشها و برنامه های موثر برای وی در نظر گرفته شود.
برنامه های آموزشی :
برنامه های آموزشی درخصوص کنترل دستگاه گوارش بایستی حول محورهای زیرمدنظر باشد:
۱٫ رژیم غذائی شامل :
- رژیم غذائی مناسب و غنی از فیبر
- مصرف مایعات به اندازه کافی
۲ . مصرف داروها شامل :
- داروهای خوراکی: که معمولا” ۱۰ تا ۱۲ ساعت قبل از استعمال شیاف، تاثیر بسیار زیادی دارند.
- داروهای مقعدی: که بصورت انواع شیاف یا داروهای تنقیه مصرف می شوند. این داروها بر اساس وضعیت فردتوسط پزشک تعیین می شوند.و وقتی فرد در بیمارستان حضوردارد، نحوه و میزان مصرف به وی آموزش داده خواهد شد.
نکته- اغلب استفاده از روش تنقیه که در آن مقادیر زیادی مایعات استعمال می شود، توصیه نمی گردد ، چرا که می تواند به تدریج میزان تحمل عضلات روده ها را کاهش دهد.
داروهای عمومی :
انواع مختلفی از داروها وجود دارند که می توانند درراستای حفظ بهداشت و اجرای مناسب برنامه کنترل روده ای به فرد کمک نمایند. که بعضی از آنها عبارتند از :
۱٫ داروهای افزایش دهنده حجم مدفوع شامل :
گرانول های نورماکول ( Normacol granules )
قرصهای متیل سلولز
دانه های سبوس دار
۲ . داروهای روغنی شامل :
آگارول ( Agarol )
شیافهای گلیسرین
۳ . داروهای نرم کننده مدفوع شامل :
کولوکسیل ( Coloxyl )
دو فالاک / لاکتولوز ( Duphalac / Lactulose )
۴ . داروهای محرک شامل :
گرانول یا قرصهای سن کوت (Senekot )
نولکس ( Nulax )
آگارول ( Agarol )
قرصها یا شیافهای بیزاکودیل / دورولاکس ( Durolax / Bisacodyl )
عزیزان نخاعی باید بخاطر داشته باشند که استفاده هر دارو می بایستی با نظر پزشک صورت پذیرد.
در جداول زیر داروهای مذکور با جزئیات بیشتری توضیح داده شده اند :
| نام دارو | شکل و مقدار موثر دارو | نحوه عمل | احتیاطات |
| داروهای افزایش دهنده حجم مدفوع : | |||
| عصاره گلابی | یک لیوان در روز | عامل مولد فیبر / حجم دهنده | اگر انباشتگی مدفوع وجود داشته باشد یا فرد مشکوک به ضایعه شدید روده ها باشد نبایستی مصرف شود. |
| متاموسیل ( توصیه می شود که ابتدا عصاره گلابی مصرف شود) | پودر پرتقال : معمولا” یک قاشق چایخوری از آن با یک لیوان آب مخلوط و بعد از غذا و قبل از خواب میل می شود. | عامل مولد فیبر / حجم دهنده | اگر انباشتگی مدفوع وجود داشته باشد، یا فرد مشکوک به ضایعه شدید روده ای باشد به هیچ وجه نبایستی مصرف شود . |
| نورماکول | بصورت گرا نولها ئی هستند که معمولا” تا ۲ قاشق چایخوری پر و یک تا دوبار در روز بعد از غذا و قبل از خواب میل می شود. | دارو با افزایش حجم مدفوع باعث تخلیه روده می شود. | اگر شخص انباشتگی مدفوع داشته باشد یا مشکوک به ضایعه شدید روده ای باشد، نباید مصرف کند. |
| نکته:گرانولها را باید بصورت خشک بر روی زبان قرار داده و قورت داد و بعد مقدار زیادی آب مصرف نمود. | |||
| قرص های سلولون یا متیل سلولون | به شکل قرصهای بزرگ سفید رنگی هستند که بعد از غذا با ۲ لیوان آب مصرف می شوند | این دارو ها حجم کولون را افزایش می دهند به نحوی که:
|
|
| داروهای چرب کننده : | |||
| آگارول | به شکل محلول سفید رنگ است | دارو جهت موارد زیر مصرف میشود:
نرم کننده کولون محرک حرکات روده |
|
| شیافهای گلیسرول | ا نواع شیاف | این داروها بطور موضعی استفاده میشوند. دارای اثر تحریک کنندگی روی روده بزرگ هستند. | |
| عوامل نرم کننده مدفوع : | |||
| عصاره گلابی | عصاره میوه (که از سوپرمارکتها قابل تهیه است ) | نرم کننده مدفوع و منظم کننده روده است. | یک لیوان ( تقریبا” ۱۵۰ میلی لیتر) که با داروهای خوراکی د یگر نوشیده می شود، و معمولا” ۱۰ تا ۱۲ ساعت قبل از اجابت مزاج مصرف می گردد.. |
| کولوکسیل | قرصهایی بصورت :
۵۰ میلی گرمی (زرد رنگ ) ۱۲۰ میلی گرمی وقطره هایی بصورت : ۱۵ قطره ۳ بار در روزمصرف می شوند. انواع شیاف |
نرم کننده مدفوع بوده و جهت پیشگیری و رفع یبوست مورد استفاده دارد. | اگر فرد داراری درد شکم ، تهوع و استفراغ باشد، نبایستی از آن استفاده نماید.
دارو می توا ند باعث کرامپ (گرفتگی ) عضلات شکمی شود. |
بهترین طریقه مصرف، نوشیدن حداقل یک لیوان آب همراه دارو است.و در مصرف آن باید موارد زیر را در نظر گرفت.
|
|||
| دوفالاک یا لاکتولوز | شربت هایی بصورت شفاف و تیره | نرم کننده مدفوع از طریق افزایش میزان آب محتویات روده |
|
| داروهای تحریک کننده : | |||
| سن کوت | داروبه شکل قرص یا گرانول است.
میزان مصرف: یک عدد از آن میتواند باعث تشکیل مدفوع نرم شود.
|
|
دارومیتواندباعث ناراحتی شکم و کاهش مدفوع گردد. |
بهترین حالت مصرف دارو ،عبارتست از: مصرف داروهمراه با غذا و تقریبا” ۱۰ تا ۱۲ ساعت قبل از مصرف شیاف . |
|||
| کولوکسیل همراه با سن تا | قرصهای پوشش دار قهوه ای رنگ | این داروها نرم کننده مدفوع و محرک کولون هستند. | ممکن است اسهال،و ناراحتی های شکمی ایجادکنند. |
| نولاکس | عصاره خشک شده یا گرانول سن تا است که به شکل قطعاتی در آمده است .
مقدار مصرف: یک قطعه ازآن به اندازه یک گردواست و ۱۰ تا ۱۲ ساعت قبل از تخلیه مصرف می شود. |
به عنوان محرک حرکات روده عمل می کند. | |
| بیزاکود یل ، دورولاکس یا بیزالاکس | به شکل قرصهای :
به صورت شیاف :
جهت تنقیه :
|
محرک حرکات روده بوده و طی تماس با موکوس روده فعال می شود. | امکان وجود کرامپ ( گرفتگی ) عضلانی شکم ، تحریک راست روده وجوددارد .دارومولد گاز روده بوده و باعث به هم ریختن تعادل مایعات بدن می شود. |
| گرا ناکول | بصورت گرانولهای پوشش دار (شکری)
میزان مصرف: ۱ تا ۲ قاشق چایخوری و ۲ بار در روز بعداز غذا
|
|
|
| میکرولاکس
( داروی تنقیه ) |
بصورت محلول ۵ میلی گرمی از راه مقعد استعمال می شود.
میزان مصرف : ۲-۱ بار تنقیه |
در تماس با روده اثر تحریک کنندگی داشته و تخلیه کننده روده است که معمولا” ۵ تا ۱۰ دقیقه بعد تاثیر میکند. | |
| داروهای دیگری که در کنترل برنامه روده ای تاثیر می گذارند. | |||
| کیسا پرید | داروی کمکی در تخلیه معده است به نحوی که حرکات معده و روده را افزایش میدهد. | باعث گرفتگی عضلات شکمی ، واسهال میشود | |
| اکسی بو تینین | داروی کمکی در برنامه کنترل مثانه می باشد و می تواند باعث کاهش حرکات روده نیز بشود. | مولد یبوست | |
| پرو – با نتین | داروی کمکی در کاهش تعریق بدن است که می تواند باعث کاهش حرکات روده نیز بشود | مولد یبوست | |
| نارکو تیکها(مخدرها) از جمله مورفین ، اندون، MS کانتین | داروهای مسکن درد هستند و میتوانند باعث کاهش حرکات روده نیز بشوند. | مولد یبوست | |
| داروهای مسکن (مثل پانادئین کدئین) | داروهای مسکن درد هستند که میتوانند باعث کاهش حرکات روده نیز شوند. | مولد یبوست | |
۳٫ زمان بندی واجرای برنامه های روزانه :
از گذشته تجربیات نشان داده اند که اگر فرد، برنامه های درمانی مربوط به مشکلات روده ای خود را بطور روزانه و در زمان معینی انجام دهد، احتمال بروز مشکلات ناشی از تخلیه نامناسب به حداقل ممکن خواهد رسید.
برنامه های روزانه بسته به افراد مختلف، متفاوت است، ولی بایستی به نحو مطلوبی برنامه ریزی شده باشند. در غیر اینصورت بایستی برنامه مناسبی جهت کنترل و تخلیه پی ریزی شود.
اگر زمان و تکراربرنامه های روزمره ( بطور مثال ۳ بار در هفته در هنگام صبح ) تغییر داده شوند ، ۲ تا ۳ هفته نیاز است تا فرد خود را به برنامه جدید عادت دهد. لذا در این مدت امکان دارد مشکلاتی در عملکرد روده ها بروز نماید.
لذا برای ارزیابی تغییر ات ایجادشده در برنامه های روزمره و بررسی تاثیر تغییرات، حداقل ۲ تا ۳ هفته زمان نیاز است.
عوامل موثر در تخلیه روده ها :
۱٫ رژیم غذایی :
- غذاهائی که قبلا” مصرف شده اند،میتوانند حرکات دستگاه گوارش (حرکات روده و معده )را تا حد تخلیه از راست روده تحریک کنند.
- نوشیدنی های گرمی که از قبل مصرف شده اند ( در هر زمان ) می توانند حرکات دستگاه گوارش ( حرکات معده و روده ) را تا حد تخلیه از راست روده تحریک نمایند.
۲ . شیافها :
- مصرف شیاف و نشستن در توالت یا روی صندلی دوش ( تقریبا” بمدت ۳۰ تا ۴۵ دقیقه ) تحت تاثیر نیروی جاذبه می تواند به تخلیه روده کمک نماید.
۳ . ماساژ و کشش :
ماساژ شکمی از راست به چپ ( در زیر دنده ها ) و به سمت پائین پهلوی چپ می تواند مفید باشد.
همچنین تنفس عمیق و کشش نیزموثر هستند.
۴ . تحریک انگشتی :
تحریک انگشتی مقعد ( که اجرای آن بخصوص همزمان با استعمال شیاف زمان خوبی است ) اغلب می تواند روند تخلیه را تسریع کند. معمولا” برای اینکار بعد از پوشیدن دستکش، یکی از انگشتان بخوبی با روغن آغشته می شود یا از هر وسیله دیگری که برای اینکار مناسب باشد ،می توان استفاده کرد. سپس با یک حرکت چرخشی و ماساژ عضله مقعد، تحریک صورت می پذیرد تا تخلیه انجام شود ، که اغلب ۱۵ تا ۶۰ ثانیه بطول می انجامد.
گاهی ممکن است نیاز باشد که تحریک انگشتی هر ۵ تا ۱۰ دقیقه یکبار تکرار شود. در این شرایط مدفوع اجازه پیدا می کند تا از میان عضله مقعد عبور کند.
شیاف بایستی بلافاصله بعد از نوشیدن آب گرم استعمال شود.
شیاف بایستی بخوبی چرب شده باشد و بوسیله انگشت ( در شرایطی که دستکش پوشیده شده ) یا هر وسیله مناسب دیگر در داخل مقعد و به سمت بالا فرستاده شود.
شیاف باید دقیقا” نزدیک به دیواره روده قرار داده شود.
اگر مدفوع در ناحیه راست روده و در مسیر قراردادن شیاف وجود داشته باشدومانع نفوذآن باشد، بایستی در ابتدا برداشته شود.
۵ . بررسی نتایج :
بمنظور اطمینان از خالی بودن راست روده نیاز است یک بررسی نهائی بوسیله انگشت ( در شرایط مجهزبه دستکش و چرب ) یا هر وسیله مناسب دیگر صورت پذیرد.
همینکه راست روده کاملا” خالی شد، باید شستشوی لازم بطور کامل صورت گیرد.
عوامل زیرنیز می توانند در برنامه کنترل روده ای تاثیر بگذارند عبارتند از :
- بعضی از داروها که جهت اهداف دیگری غیر از کنترل روده مورد استفاده قرار می گیرند می توانند بر روی برنامه کنترل روده ای تاثیرگذارباشند.
- استرسهای هیجانی می توانند عامل بروز یبوست یا اسهال باشند.
- فعالیتهای ورزشی نیز ممکن است بر روی حرکات روده تاثیر بگذارند. برخی فعالیتهای بدنی را بعد از تعبیه شیاف و قبل از تحریک انگشتی می توان انجام داد. انجام فعالیتهای ورزشی و آرام بصورت ۲ بار در روز نه تنها از اسپاسمهای عضلانی جلوگیری می کند، بلکه کمک زیادی به برنامه تخلیه روده می نماید.
- ایجادتغییرات در زمان بندی برنامه دفع روده می تواند منجر به عوارض روده ای شود.
- نوع رژیم غذائی تاثیر به سزائی در سفت یا نرم بودن مدفوع داشته باشد. ( جدول زیر را ملاحظه فرمائید ) . برخی غذاها از جمله غذاهای تند یا ادویه دار یا میوه های دارای هسته های سفت می توانند بر روی مدفوع تاثیر بگذارند.همچنین گاهی مصرف الکل می تواند باعث اسهال شود. لذا اطلاع یافتن از این قبیل موارد می تواند برای فرد بسیار سودمند باشد.
| گروه غذائی | غذاهائی که می توانند باعث سفتی مدفوع شوند | غذاهائی که می توانند باعث نرمی مدفوع شوند |
| شیر | شیر، ماست بدون چربی ، پنیر، پنیر لور، بستنی | ماست چرب |
| نان و حبوبات | نان سفید غنی شده، نان های خشک نمکدار، حبوبات پرک شده، کتلت ( حاوی گندم و تخم مرغ ) ،خاگینه، بیسکویت، برنج سفید، رشته فرنگی (غنی شده ) | نان تهیه شده از غلات کامل و حبوبات |
| میوه و سبزیجات | آب میوه تخلیص شده، سس سیب، سیب زمینی بدون پوست | تمامی سبزیجات (غیر از سیب زمینی بدون پوست ) تمامی آب میوه ها |
| گوشت | همه نوع گوشت ، ماهی یا مرغ | انواع گوشت که بطور متناوب با آجیل ، غلات خشک، نخود فرنگی، عدس، پسته و غیره مصرف می شوند |
| جربی ها | هیچکدام | تمامی چربیها |
| دسرها و شیرینی ها | ا نواع دسرها و شیرینی های بدون غلات یا میوه | شیرینی های ساخته شده از گندم، غلات یا میوه ها |
| سوپ ها | سوپ های بدون سبزی | سوپهای همراه با سبزیجات ، غلات، عدس |
نکات مهم درخصوص حل مشکلات روده ای :
اسهال :
اسهال در واقع یک مدفوع بی شکل ، شل و آبکی است که بدنبال حرکات بیش از حد روده یا مشکلات روده ای ایجاد می شود.
علل:
مصرف غذاهای تند و ادویه دار یا غذاها و نوشیدنی های حاوی کافئین از جمله قهوه، چای و نوشیدنیهای ( کولا ) گازدار.
مصرف برخی آنتی بیوتیکها.
استفاده بیش از حد از نرم کننده های مدفوع و مسهل ها.
سرماخوردگی یا عفونتهای روده ای ( معدی یا گلو درد چرکی ).
استرسهای روحی – روانی.
راه حل ها :
مصرف غذاهای سفت کننده مدفوع ( از جدول فوق استفاده شود )
مصرف هر گونه مسهل تا رفع کامل اسهال باید متوقف شود، مگر اینکه یبوست خیلی شدیدی ایجاد شده باشد.
مصرف هر گونه نرم کننده مدفوع ( نظیر کولوکسیل، عصاره گلابی ) باید موقتا” متوقف شود. و وقتی اسهال تمام شد و مدفوع به قوام مورد نظر رسید، میتوان مجددا” از آنها استفاده نمود. مگر اینکه یبوست خیلی شدیدی ایجاد شده باشد.
بعد از اینکه اسهال متوقف شد، مجددا” بایستی درمورد رژیم غذایی تجدید نظر نمود و از نرم کننده های مدفوع و جیره غذائی مناسب استفاده کرد.
اگر اسهال به مدت ۲۴ ساعت تداوم داشته باشد و متوقف نگردد، باید سریعا” به پزشک و مراکز درمانی مراجعه شود.
در ارزیابی برنامه کنترل روده، بایستی آخرین وضعیت حرکات روده ای مورد نظر و توجه قرار گیرد. گاهی اوقات یبوست شدید ( به شکل انباشتگی مدفوع) حالتی شبیه به اسهال به وجود می آورد. این حالت به این دلیل است که تنها چیزی که مدفوع سفت را حرکت می دهد مایع بسیار ناچیز اطراف مدفوع می باشد. بنابراین اگر روده تحت تاثیر مقدار ناچیزی مایع و مواد جامد و بدون فیبر قرار گیرد باید توجه داشت که یک راه حل فوری برای آن تعیین شود. لذا لازم است برآورد شود که آیا احتمال ایجاد انباشتگی مدفوع یا یبوست شدید، وجود داشته است یا خیر؟ و یا نحوه شکل گیری مدفوع به چه صورت بوده ،آیا مدفوع سفت، حجم کم مدفوع یا حرکات شدید روده طی دوره زمانی هفته قبل تاکنون داشته است یا خیر ؟
در زیر راه حلهائی برای رفع یبوست ارائه شده است. در هر حال بسته به نوع شرایط ، فرد لازم است که به پزشک یا مراکز بهداشتی – درمانی مراجعه نماید.
یبوست :
یبوست حالتی است که در آن مدفوع بطور مکرروبطورغیرعادی سفت می شود.
عوامل :
فقدان یک برنامه کنترل روده ای منظم و زمان بندی شده .
تخلیه ناقص روده ها باعث می شود که مدفوع طی زمان طولانی تری باقیمانده و آب بیشتری از دست دهد.
رژیم غذائی که دارای فیبر کمی باشد.
استراحت طولانی مدت در رختخواب، یا اگر سطح فعالیت فیزیکی فرد کم باشد.
برخی داروها : از جمله داروهای مخدر، آهن، آمفوژل .
راه حل ها :
خوردن غذاهائی که باعث نرم شدن مدفوع شده و به پیشگیری از یبوست کمک می کند. ( جدول بالا ملاحظه شود ).
افزایش فعالیت و میزان تمرینات حرکتی .
نوشیدن مقادیر فراوانی ازمایعات، تا آن حدی که برای برنامه کنترل مثانه مصرف می شود.
خونریزی از مقعد :
گاهی طی خونریزی مقعدی، خونی به رنگ قرمز روشن روی مدفوع ، کاغذ توالت یا دستکش به چشم می خورد.
علل :
- بواسیر یا هموروئید.
- تشکیل مدفوع سفت ( یبوست ).
- ترک مقعد ( شکافهای کوچکی در پوست ناحیه مقعد ایجاد می شود )
- ضربه هایی که درجریان استفاده از تحریک کننده های دستی به مقعد واردمی شود،نیز می تواند باعث خونریزی گردند.
راه حلها :
- مصرف غذاهائی که باعث نرمی مدفوع می شوند. ( طبق جدول فوق) همچنین مصرف آب و مایعاتی مثل عصاره گلابی
- تحریک دستی(انگشتی) بایستی به آرامی و ملایمت بیشتری صورت گیرد، بطوریکه ضربه به حداقل ممکن خود برسد.
- اگر خونریزی شدید بوده یا برای ۲ یا ۳ روز تداوم داشته باشد، بایستی سریعا”به پزشک و مراکز درمانی مراجعه شود.
اقدامات درمانی روده و اتونومیک دیس رفلکسی :
در مورد علائم و مجموعه نشانه های اتونومیک دیس رفلکسی در بخش مربوطه با عنوان “اتونومیک دیس رفلکسی “توضیحات لازم ارائه خواهد شد.
علل :
هموروئید یا جراحات جزئی پوست یا هر عاملی که می تواند باعث بروزدرد شود.
روده مملو از مدفوع یا تحت فشار ( بدلایل مختلف مثلا” یبوست، انباشتگی مدفوع، یا عدم اقدامات درمانی بموقع برای روده ).
تحریک انگشتی خشن.
تحریک بیش از حد اسفنکتر مقعد.
راه حلها :
اقدامات درمانی روده بطور منظم و تخلیه کامل راست روده بایستی انجام شود. ممکن است لازم باشد، که فرد خود را با اقدامات درمانی مکررا” تطبیق دهد. مخصوصا” بعد از ترخیص از بیمارستان، اغلب تغییر رژیم غذائی صورت می گیرد.
تغییر وضعیت بدن درجهت ایجاد احساس راحتی بیشتر، در طول دوره اجرای اقدامات درمانی و کنترلی بایستی انجام شود.
می توان از پمادهای بی حس کننده، ۵ تا ۱۰ دقیقه قبل از استعمال شیاف و یا تحریک انگشتی در قسمت مقعد استفاده کرد.
عوارض ناشی ازعدم وجود حرکت در روده ها بعد ازگذشت ۲ تا ۳ روز از اقدامات درمانی روده:
علل :
یبوست
انباشتگی مدفوع
غذا نخوردن
راه حل ها :
اقدام در خصوص تعیین علت ها و راه حل ها (بخش مربوطه به یبوست ملاحظه شود ) .
تماس با مراکز بهداشتی و درمانی
گاز بیش از حد :
علل :
مصرف بیش از حدغذاهای مولد گاز . طبق جدول زیر :
| غذاهای تولید کننده گاز | |||
| سبزیجات | میوه جات | ||
| بنشن جات ( لوبیای سفیدو قرمز ) | کلم ( قمری ) | انواع ترب و تربچه | انواع سیب ( خام ) |
| کلم بروکلی | تره فرنگی | Rubatages | انواع آوکادو ( Avo cados) |
| کلم دکمه ای | عدس | کلم پیچ | طالبی ، گرمک |
| کلم کبیج ( Cabbage ) | انواع پیازها | انواع پیازچه | خربزه قندک |
| کلم رومی | انواع نخود فرنگی | تره ، موسیر | هندوانه |
| ذرت | انواع فلفل | انواع سویا | |
| انواع خیار | فلفل قرمز شیرین | شلغم | |
یبوست .
هوایی که هنگام خوردن و آشامیدن بلعیده شده ووارد معده می شود.
افزایش میزان فعالیت باکتریهای تجزیه کننده موجود در روده ( بالاتر ازحد نرمال).
راه حل ها :
خوردن غذا به آهستگی وبدون عجله ، جویدن غذا با دهان بسته و بطور کلی پرهیز از بلیعدن غذایی که کامل جویده نشده است.
برخی غذاها همانطور که ذکر شد مولد گاز هستند. لذا باید سعی شود از مصرف بی رویه این نوع غذاها خودداری شود.
اگر نیاز باشد، فرد خود را با اقدامات درمانی تطبیق نماید.
خوردن ماست یا نوشیدن Vaalia.
فرددارای ضایعه نخاعی باید بخاطر داشته باشد که :
هر روز در یک زمان معین ،برنامه کنترل روده ای خود را اجرا نماید.چرا که روده قابلیت عادت و آموزش دیدن را دارد.
هر روز برنامه کنترل روده را مورد ارزیابی قرار دهد. به نحوی که حرکات روده مدنظر قرار گیرد یا در موارد زیر مراقبت های لازم صورت پذیرد :
اگر مدفوع سفت باشد، مصرف منظم مواد مسهل باید ادامه پیدا کند.
اگر مدفوع نرم است ، فرد نبایستی از هیچ نوع ماده مسهل استفاده نماید و یا اینکه تا آنجا که امکان دارد مصرف آن را تا حد مطلوب کاهش دهد.
اگر مدفوع سفت است، فرد باید تصمیم به افزایش مصرف مواد مسهل بالاتر ا زحد معمول نماید .
به مرور زمان و با برخی اقدامات آزمایشی فرد می تواند، دقیقا” آنچه که در برنامه کنترل روده به سود او است راتشخیص واجرانماید.
منبع: ترجمه «مهندس عباس کاشی»، منتشر شده در مرکز ضایعات نخاعی