آشنائی با مهمترین جنبه های عمومی برنامه های توانبخشی
مرکز شفرد یکی از مراکز توانبخشی مهم و مفید جهان است که خدمات ارزنده ای را به بیماران نخاعی ارائه می دهد . این مرکز در راستای فعالیتهای خود ، به توفیقات زیادی نائل گشته است . از این رو به عنوان یک مرکز الگو ، مورد بهره برداری سایر مراکز توانبخشی قرار گرفته است . در این مقاله جنبه های عمومی فعالیتهای این مرکز جهت آشنائی فعالان مراکز توانبخشی معرفی شده است .
مفهوم توانبخشی
هدف از توانبخشی آسیب دیدگان نخاعی این است که به بازیابی عملکرد جسمی و حسی بدن بیماران نخاعی کمک شود تا آنها بتوانند با امید ، عزت نفس و استقلال به زندگی خود ادامه دهند .
جلسات درمانی که هر روزه در مرکزتوانبخشی شفرد انجام می شوند ، اغلب شدید و خسته کننده هستند ، اما نتایج حاصله از سیستم اطلاعات مرکز شفرد نشان می دهد که شروع برنامه های توانبخشی ، طی دو هفته بعد از آسیب دیدگی ،با افزایش قابل ملاحظه ی در بهبود عملکرد جسمی بیماران همراه بوده است .
دوره ی واقعی توانبخشی برای هر کسی منحصر به خود او و متفاوت است ، اما در اینجا به برخی از جنبه های مشترک اشاره می شود :
بازیابی توانائی های حرکتی
بعضی از مردم مبتلا به آسیب نخاعی می توانند تا اندازه ای توانائی حرکتی خود را دوباره بدست آورند. اگر بیمار پتانسیل لازم برای بازیابی حرکتی خود را داشته باشد ، متخصصان توانبخشی فعالیت می کنند تا این فرایند شتاب گرفته و تا آنجا که امکان دارد عملکرد اندامها در کمترین زمان ممکن برگشت کند .
• یادگیری مهارتهای جدید
بطور قطع یقین استفاده از ویلچر برای حرکت ، برای هر فردی متفاوت است . در برنامه های توانبخشی ، هر روزه فعالیتهای مختلف زندگی از آشپزی گرفته تا رانندگی و محل استراحت تغییر می کند . ترکیبی از برنامه های توانبخشی مبتنی بر مهارت و توانبخشی شغلی به بیمار کمک می کند تا چگونگی انجام تمام فعالیتها را به روشهای جدید یاد بگیرند .
فعالیت های روزانه مربوط به آشپزخانه که در مرکز شفرد طراحی شده ، مدلی است که نشان می دهد که چگونه انجام مناسب سازیهای ساده می تواند باعث قابل دسترس شدن آشپزخانه برای افراد ویلچری شود . در این قسمت بیماران تشویق می شوند تا خودشان غذا یا دسر تهیه کنند ، بطوری که بتوانند در خصوص کار در آشپزخانه منزل خود احساس راحتی و آرامش کنند .
• ایجاد یک نگرش جدید
بخش بزرگی از روند توانبخشی ، به جنبه ی روانی آن مربوط می شود . بیمار شروع به درک این موضوع می کند که زندگی او تغییر پیدا کرده است و پس از آن می آموزد که باید خود را با این زندگی تطبیق دهد . یکی از مزیت های بزرگ مرکز شفرد ، حمایت از بیماران همسان است . از آنجا که این برنامه برای ده ها تن از بیماران بطور هم زمان اجرا می شود ، در طول مراحل مختلف برنامه ، آنها می توانند همدیگر را تشویق و حمایت کنند .
داشتن آسیب نخاعی به این معنی نیست که بیمار لزوما باید از رانندگی دست بکشد . مناسب سازی کنترل کننده های دستی بر روی فرمان به راننده اجازه می دهد تا بتواند سرعت و ترمز خود را در اختیار داشته باشد . متخصصان کاردرمانی و کارشناسان خبره توانبخشی رانندگی که تجربه و مجوز مربوطه را دارند ، می توانند ارزیابی های لازم را انجام داده و دروس رانندگی را به گستره وسیعی از افراد دچار انواع مختلف ناتوانی ( هم به کسانی که می خواهند تازه رانندگی یاد بگیرند و هم به کسانی که قبلا” تجربه ی رانندگی را داشته اند ) آموزش دهند .
• مراقبت ها
از آنجا که فلج شدن معمولا” با از دست دادن حس و کاهش توانائی حرکت اندامهای درگیر همراه است ، یکسری از تمرینات جدید برای یادگیری طراحی شده اند . حتی ساده ترین کارهای روزانه هم ممکن است نیاز به آموزش مجدد داشته باشند . به عنوان مثال ، صرفا” نشستن طولانی مدت روی ویلچر می تواند باعث بروز ایجاد مشکل شود . چرا ؟ . مردم سالم در حالت نشسته ، برای از بین بردن فشار از روی بدن ، وضعیت خود را مرتبا” عوض می کنند ، اما این فرایند در مورد یک فرد نخاعی که فاقد حس است ، متوقف می شود . در مورد کسی که یک مدت خیلی طولانی در وضعیت نشسته باقی می ماند ، گردش خون در پوست نواحی تحت فشار او قطع و باعث مرگ سلولهای آن ناحیه گشته و در نتیجه زخم فشار ی تشکیل می شود . بنابراین بخش مهمی از فرایند توانبخشی به آموزش نحوه ی جلوگیری از این قبیل مشکلات اختصاص دارد .
معمولا” درمانگران از دستگاههای مخصوص ایستادن برای کمک به کشش و تقویت لگن و پاها ی بیماران و به طور کلی تحمل وزن استفاده می کنند.
• لذت بردن از زندگی
با وجود اینکه همه چیز بعد از یک آسیب نخاعی به شکلی فاجعه بار تغییر پیدا می کند ، اما لذت بردن از زندگی نباید متوقف شود . یکی از بهترین راه ها برای تطابق با تغییرات ایجاد شده در شیوه زندگی بعد از ناتوانی ، شرکت دادن آنان در فعالیت های تفریحی هدف دار است . در واقع ، مطالعات نشان می دهند که شرکت در فعالیتهای تفریح درمانی به بیماران کمک می کند تا وضعیت بهتری پیدا کرده و خطر ابتلا آنها به عوارض پزشکی بعد ازآسیب دیدگی نیز کاهش یابد . از این رو در مرکز شفرد ، فعالیتهای تفریح درمانی را برای هر بیماری که به تازگی مجروح شده تجویز می شود . این مرکز دارای استخرهای سرپوشیده ، زمین بسکتبال، سالن تمرینات با وزنه ، اتاق هنر و صنایع دستی و گلخانه است ، بنابراین بیماران می توانند فعالیتهایی مانند شنا ، آموزش انواع بازیهای ورزشی ، نقاشی ، عکاسی و یا کارهای باغبانی را به عنوان بخشی از فرایند درمانی خود داشته باشند .
امادرمجموع توانبخشی می تواند همه چیز : از جلسات فشرده فیزیوتراپی گرفته تا آموزش رانندگی و تا یک ساعت شنا کردن در روز را شامل شود . بطور کلی چیزهای زیادی برای یادگیری وجود دارند که بیمار می تواند یک روز خود را با آنها سپری کند .
منبع مورد استفاده : سایت : http://www.nhs.uk – تهیه و تنظیم از : مهندس عباس کاشی ( e mail : ohealth2007@yahoo.com) – آبان ماه سال ۹۱ – انتشار: انجمن معلولین ضایعات نخاعی استان تهران