۰۲۱ - ۸۸۰۰۱۳۶۱ کمک‌های مردمی

مراقبت های پرستاری در رویارویی با مشکلات دستگاه ادراری-تناسلی

 طاهره غلامی عباس آبادی

کارشناس پرستاری  بیمارستان خاتم الانبیاء(ص)

پست الکترونیک برای  تماس و تبادل نظر    taheregholami56@yahoo.com

مقدمه

با توجه به اینکه درصدی از افراد جامعه بر اثر عوامل گوناگون از  ناحیه نخاعی با آسیب جدی مواجه می گردند و قادر نیستند مانند افراد عادی جامعه زندگی نمایند . لذا ضرورت دارد با بهره گیری از امکانات موجود ،بستر مناسبی جهت رفع و یا کاهش مشکلات این بیماران فراهم گردد.  آسیب های نخاعی (Spinal Cord Injury) به دو علت ایجاد می شوند که عبارتنداز:

۱-تروماتیک(ضربه ای): آسیب های ناشی از ضربه ۷۰ درصد ضایعات را تشکیل می دهند.
۲-غیرتروماتیک(غیرضربه ای):نوع غیرضربه ای عامل حدود ۳۰ درصد آسیب های نخاعی می باشند.

در نوع تروماتیک ضربات وارده به ستون فقرات بیشتر به علت آسیب عروقی یا شکستگی,دررفتگی مهره و یا ترکیبی از این دو(شکستگی-دررفتگی)می توانند منجر به آسیب نخاع نیز گردند.

ازجمله عوامل تروماتیک که باعث آسیب نخاعی می گردد می توان به مواردی چون چپ شدن اتومبیل,افتادن از بلندی,تصادف با موتور سیکلت,زلزله,فعالیت های ورزشی خشن,ضربات چاقو,زخم های ناشی از اصابت گلوله و… اشاره کرد.

عوامل غیرتروماتیک(غیرضربه ای)که زمینه آسیب نخاعی را فراهم می کند,بیشتر در ارتباط با یک بیماری یا اختلالات عروقی مطرح می گردد.

ترومبوز,آمبولی,ناهنجاری های شریانی-وریدی و خونریزی ناشی از اختلال عروقی می تواند باعث آسیب طناب نخاعی گردد.

تومورها,عوامل عفونی,آرتروزهای شدید ناحیه ستون فقرات,فتق دیسک بین مهره ای,تنگی کانال نخاعی(مثلا به علت اسپوندیلولیستزیس یا لیز خوردن مهره ای بر روی مهره ای دیگر)بیماری سیفلیس,پولیومیلیت(فلج اطفال),سیرنگومیلی,اسپاینابی فیدا,ام اس(بیماری مالتیپل اسکلروزیس) و آمیوتروفیک لترال اسکلروزیس(ALS) و.. هم می توانند باعث آسیب نخاع گردند که جزو عوامل غیرتروماتیک محسوب می شوند.

گاها و به ندرت به هنگام جراحی های خاص,تزریق نخاعی,تابشی(  اشعه گاما )  و انجام واکسیناسیون نیز در بروز آسیب نخاعی نقش دارند.

آسیب های نخاعی با  ایجاد  اختلال در چندین دستگاه   بدن، روند طبیعی زندگی فرد را تحت تاثیر قرار داده  که می تواند فرد را زمین گیر

نمایند .افراد مبتلا به این نوع ضایعات پس از ابتلا به ضایعه ،عوارض و بیماریهای مختلف را تجربه می کنند. یکی از مشکلاتی که افراد ضایعات نخاعی با آن روبرو هستند ودر معرض ابتلاء به آن قرار دارند اختلال در سیستم ادراری است همانطور که می دانیم سیستم دفع ادرار در افراد عادی بصورت سیستماتیک و برنامه ریزی شده صورت می گیرد. ولی در افراد ضایعه نخاعی به لحاظ وجود اختلالات در سیستم اعصاب مرکزی ،کنترل دفع ادرار حالت عادی و معمولی نداشته ،به همین دلیل هم در زمینه دفع ادرار لازم است از راهکارهای خاص استفاده گردد و پرستاران با فراهم نمودن بستری مناسب به ارائه خدمات آموزشی مستمر ،موثر و کارآمد در راستای منشور حقوق بیمار و ارتقای سلامت جامعه بپردازند .

آناتومی کلیه و سیستم های مجاری ادراری


سیستم کلیه و مجاری ادراری شامل کلیه ها ،دو میزنای، مثانه وپیشابراه می باشد .ادرار توسط کلیه تولید می شود و از طریق سایر ساختمان های مجاری ادراری جریان یافته واز بدن خارج می شود.

کلیه ها

کلیه ها یک جفت ارگان لوبیایی شکل و قرمز مایل به قهوه ای هستند ودر فضای خلف صفاقی روی دیواره ی خلفی شکم از مهره ی دوازدهم سینه ای تا مهره ی سوم کمری بالغین قرار دارند .

وزن کلیه ی افراد بالغ ۱۱۳ تا ۱۷۰ گرم و ابعاد آن ۱۰ تا ۱۲ سانتی متر طول ،۶ سانتی متر عرض و ۵/۲سانتی متر ضخامت است به دلیل وضعیت قرار گرفتن کبد ،کلیه ی راست اندکی پایین تر از کلیه ی چپ می باشد .

از طرف بیرون ماهیچه های شکم و پشت و نیز دنده ها به خوبی از کلیه ها محافظت می کنند . از طرف داخل هر کلیه توسط بافت چربی احاطه شده و بدین وسیله از آسیب محافظت می شود . کلیه ها و بافت چربی اطراف آنها توسط فاشیای ساخته شده از بافت پیوندی ،از دیواره ی شکم مجزا می شود .

بافت فیبروزه ی پیوندی ،عروق خونی و عروق لنفاوی اطراف هر کلیه اصطلاحا” کپسول کلیه نامیده می شوند . در بخش فوقانی هر کلیه یک غده ی فوق کلیوی قرار گرفته است .

هر کدام از این دو غده از نظر عملکرد ،خون رسانی و عصب رسانی کاملا” مستقل از کلیه می باشند .

بافت پارانشیم کلیه شامل دو بخش می باشد :بخش قشری و بخش مرکزی .مدولا که بخش داخلی کلیه است ،در حدود ۵ سانتی متر قطر دارد  .

مدولا حاوی قوس هنله ،راست رگ ها و مجاری جمع کننده ی نفرون ها ی مجاور می باشد . مجاری جمع کننده ی نفرو نهای مجاور هر دو بخش مرکزی و نفرون های قشری به ساختمان های هرمی کلیه می پیوندند که قاعده این هرم ها به طرف بخش مقعر کلیه و راس آنها (پاپیلا) به سمت ناف کلیه می باشد .

هر کلیه دارای حدود ۸ تا ۱۸ ساختمان هرمی شکل است . پیرا میدها(هرم های کلیه) محتوای خود را به داخل کالیس ها ی کوچک تخلیه کرده  ودر نهایت این محتوا به درون کالیس های بزرگ می ریزد که به طور مستقیم به داخل لگنچه ی کلیه باز می شوند .

لگنچه ی کلیه در واقع نقطه ی آغاز سیستم جمع کننده می باشد و ساختمان آن به گونه ای است که ادرار را به راحتی جمع آوری و منتقل می کند .

هنگامی که ادرار لگنچه ی کلیه را ترک کند ،به هیچ وجه در تر کیب و مقدار آن تغییر حاصل نمی شود بخش قشری که در حدود ۱ سانتی متر عرض دارد دور تر از بخش مرکزی کلیه واقع شده است و لبه های خارجی کلیه را در بر می گیرد . این بخش حاوی نفرون ها است .

نفرون ها :هر کلیه دارای یک میلیون نفرون است که حتی در مواردی که کلیه دوم آسیب ببیند یا از کار بیفتد امکان فعالیت کافی را برای کلیه ی سالم فراهم می کند .

نفرون ها ساختمان هایی هستند که داخل بافت پارانشیم کلیه قرار گرفته و مسئول عملیات آغازین برای تشکیل ادرار می باشد . در صورتی که مجموع نفرون های فعال کمتر از ۲۰٫/. مقدار طبیعی باشند ،پیوند کلیه ضرورت می یابد .

دو نفرون وجود دارد : نفرون های قشری که در حدود ۸۰ تا ۸۵ درصد کل تعداد نفرون ها می باشد و در خارجی ترین بخش قشر کلیه قرار گرفته اند و نفرون های مجاور بخش مرکزی که حدود ۱۵ تا ۲۰ درصد با قی مانده نفرون ها را تشکیل می دهند و در بخش های عمقی تر قشری واقع شده اند .

مشخصه ی نفرون های مجاور بخش مرکزی ،بلندی قوس هنله ی آنان است که به وسیله ی قوس های مویرگی به نام راست رگ احاطه گردیده اند و به سمت مدولای کلیه سرازیر می شوند . بلندی قسمت تو بولار نفرون به طور مستقیم با توانایی آن در تغلیظ ادرار در ارتباط می باشد .

نفرون ها از دو بخش عمده و اساسی تشکیل شده اند :بخش فیلتر کننده که از یک شبکه ی مویرگی وابسته به آن و توبول های متصل به آن تشکیل شده است .

گلو مرولوس یک شبکه ی واحد از مویرگ هایی است که بین عروق خونی آوران و وابران قرار گرفته است و وابسته به یک ساختمان اپی تلیالی است که کپسول بومن نامیده می شود .

دیواره ی گلومرولی از سه لایه ی فیلتر کننده تشکیل شده است :اندوتلیوم مویرگی ،غشای پایه و اپی تلیوم .این غشا به طور طبیعی امکان فیلتر شدن آب و مولکول های کو چکتر را فراهم می نماید ،اما از عبور مولکول های بزرگ تری از قبیل سلول های خونی و آلبومین جلو گیری می کند .

تغییرات فشار و تراوایی غشای گلو مرولی کپسول بومن ،عبور آب و مواد متعدد از خون را تسهیل می نماید و باعث پر شدن فضای درونی کپسول بومن توسط این محلول فیلتر شده می شود .

اجزای تو بولی نفرون از کپسول بومن آغاز می شوند . محلول فیلتر شده ی موجود در داخل کپسول بومن ،در ابتدا به داخل لوله ی پروگزیمال جریان می یابد و سپس به سمت قوس هنله ،لوله ی دیستال و در نهایت مجاری جمع کننده ی موجود در بخش قشری و یا مرکزی حرکت می کند .

نظم ساختمانی توبول به گونه ای است که امکان مجاورت لوله ی دیستال با شریانچه های آوران و وابرانی که به گلومرولوس وارد شده و یا از آن خارج میشوند را فراهم می آورد.

سلول های لوله ی دیستال موجود در این بخش که به نام ما کولا دنسا (Macula densa) نامیده می شوند در تعامل با شریان های آوران مجاور ،بخشی به نام ساختمان مجاور گلو مرولی را تولید می کنند که محل تولید رنین می باشد رنین هورمونی است که به طور مستقیم کنترل فشار خون سرخرگی را بر عهده دارد  و برای عملکرد موثر گلومرولوس بسیار موثر می باشد .

اجزای توبولی شامل کپسول بومن ،توبول پروگزیمال و بخش های پایین رونده و بالا رونده قوس هنله و مجاری جمع کننده ی قشری و مرکزی می باشند .این بخش از نفرون مسئولیت تنظیم فیلتراسیون بر مبنای نیازهای بدن را بر عهده دارد . در حین عبور محلول فیلتر شده در درون توبول ها تا زمان ورود به سیستم جمع کننده به طور مرتب و مداوم تغییرات مختلفی بر روی آن اعمال و سپس از بدن خارج میشود.

خون رسانی کلیه ها

ناف یا لگنچه بخش مقعر کلیه است که از طریق آن سرخرگ کلیوی وارد میزنای و سیاهرگ کلیوی خارج می شوند.کلیه ها ۲۰٫/. تا ۲۵٫/. کل برون ده قلبی را دریافت می کنند این بدین معناست که هر۱۲ ساعت یک بار کل خون  موجود در بدن از کلیه ها عبور می نماید . شریان کلیوی به عروق کوچک و کوچکتری تقسیم شده و در نهایت شریانچه های آوران را تشکیل می دهد . هر کدام از این شریان های آوران،منشعب می شوند و گلو مرولوس را ایجاد می کنند که بستر مویرگی مسئول فیلتراسیون گلومرولی را تشکیل می دهد . خون از طریق شریانهای وابران ،گلومرولوس را ترک می کند و به  وسیله شبکه ای متشکل از مویرگ ها و سیاهرگ ها به سیاهرگ اجوف تحتانی باز می گردد.

میزنای ها،مثانه و پیشابراه

ادراری که در نفرون ها تشکیل می شود ،به سمت لگنچه ی کلیوی و سپس میزنای ها جریان می یابد که یک لوله ی فیبری – عضلانی بلند است و هر کلیه را به مثانه متصل می کند .این لوله های باریک هر یک ۲۴ تا ۳۰ سانتی متر طول دارند و از بخش پایینی لگنچه ی کلیوی منشا گرفته و به بخش مثلثی  دیواره ی مثانه ختم می شوند .

میزنای چپ اندکی کوتاهتر از میزنای راست است .سطح داخلی میزنای از سلول های اپی تلیوم ترانزیشنال ساخته شده است که یوروتلیوم (Urothelium) نامیده می شود و مانع از باز جذب ادرار می گردد . حرکت ادرار از هر لگنچه ی کلیه به درون مثانه ،از طریق میزنای و توسط حرکات انقباظی دودی ماهیچه های صاف دیواره میزنای تسهیل می شود در هر میزنای سه بخش باریک و جود دارد :محل تلاقی میزنای با لگنچه ی کلیه ،بخشی از میز نای که در مجاورت محل تلاقی ساکروایلیاک است و محل اتصال میزنای به مثانه . این سه منطقه بسیار مستعد انسداد به وسیله ی سنگ های کلیه و چسبندگی می باشد . انسداد محل اتصال میزنای به لگنچه ی کلیه بسیار خطرناک می باشد زیرا خطر از کار افتادن کلیه را به دنبال خواهد داشت .

مثانه یک کیسه ماهیچه ای تو خالی است که دقیقا در پشت استخوان عانه قرار گرفته است ظرفیت مثانه ی بزرگسالان حدود ۴۰۰ تا ۵۰۰ میلی لیتر است . مشخصه ی مثانه ،بخش تو خالی مرکزی آن به نام وزیکل (Vesicle) است که دارای دو ورودی (میزنای ها )و یک خروجی (پیشابراه )است . منطقه اطراف گردن مثانه ،منطقه ی اتصال پیشابراه به مثانه Urethrovesical junction)) نامیده می شود .زاویه ی موجود در این منطقه عمده ترین عامل حرکت ادرار به سمت پایین یا جلو است. این زاویه مانع از بازگشت ادرار از مثانه به میزنای وبه کلیه می شود .
دیواره مثانه از چهار لایه تشکیل شده است .خارجی ترین بخش لایه غشایی است که از بافت پیوندی تشکیل شده است .بلا فاصله زیر لایه ی غشایی ،ماهیچه ی صاف قرار دارد که دتروسور(Detrusor) نامیده  می شود .زیر دتروسوریک لایه ی زیر مخاطی از جنس بافت پیوندی نرم قرار دارد که به عنوان رابط بین دتروسور و لایه ی زیرین عمل می کند . لایه ی داخلی حاوی سلول های اپی تلیال انتقالی تخصص یافته ای است که در مقابل آب نفوذ ناپذیر بوده و مانع از باز جذب ادرار موجود در مثانه می شود .

گردن مثانه حاوی رشته هایی از ماهیچه ی صاف غیر ارادی است که بخشی از اسفنکتر پیشابراهی به نام اسفکتر داخلی را می سازد . مهم ترین بخش از مکانیسم اسفنکتری که در کنترل ارادی ادرار موثر است .اسفنکترخارجی در بخش پیشین پیشابراه است که نسبت به مثانه در دورترین فاصله قرار گرفته است . در حین دفع ادرار (Micturition)، افزایش فشار داخل مثانه ،باعث بسته شدن محل اتصال میزنای به مثانه می شود و ادرار را در داخل دو میزنای نگه می دارد . بلافاصله پس از تکمیل دفع ادرار ،فشار داخل مثانه به حالت طبیعی باز گشته و تراوش ادرار از میزنای به مثانه نیز مجددا آغاز می شود .بنابراین تنها زمان تخلیه ی کامل مثانه ،آخرین لحظات دفع ادرار و پیش از تراوش مجدد ادرار از میزنای به مثانه است . پیشابراه از قاعده ی مثانه منشا می گیرد :در مردان از درون آلت تناسلی عبور می کند .در زنان دقیقا در جلوی مهبل باز می شود .در مردان غده ی پروستات که دقیقا زیر گردن  مثانه قرار دارد ،پیشابراه را از پشت و طرفین احاطه می کند .

بیماران با آسیب نخاعی طیفی از عوارض متعدد در دستگاههای مختلف بدن را تجربه می کنند بیماریهای کلیوی و مجاری ادرار ،ناباروری و ناتوانی جنسی نیز از جمله این عوارض می باشد و تا اوایل دهه نود مرگ ومیر در اثر  عوامل ناشی از عفونت و سایر عوارض ادراری در مرحله اول علل مرگ ومیر این افراد بوده است .

از این رو عوارض ایجاد شده ای مانند عفونت های مکرر ادراری،سنگ ادراری ،هیدرونفروز ،نا باروری،بی اختیاری ادرار و … اهمیت بسیار یافته و شناخت به موقع این عوارض و از آن مهمتر  پیشگیری از آنهاو مراقبت پرستاری از این بیماران نقش به سزایی در ارتقای کیفیت زندگی این افراد ایفا می کند . بدین منظور به ده مورد از این عوارض  اشاره شده  و علل و عوامل ،علائم و نشانه ها ،روشهای تشخیصی ودرمانی و راههای پیشگیری از این عوارض مورد   بررسی قرار می گیرد .

۱-تنگی مجرای ادرار و بی اختیاری ادرار

پس از بروز آسیب نخاعی ،تغییراتی در کارکرد مثانه ایجاد می شود به گونه ای که مثانه قدرت انقباظی خود را از دست می دهد و اکثر مشکلات کنترل مثانه در نتیجه ضعف ماهیچه های لگنی است ماهیچه های ضعیف باعث می شوند که مثانه از جایگاهش در لگن پایین بیاید و باعث گشاد شدن پیشابراه ودر نتیجه باز شدن آن و خروج ادرار شود وهمچنین آسیب به اعصاب ممکن است باعث شود در زمان نادرست سیگنالهایی  به مثانه فرستاده شود و بدون اطلاع قبلی باعث اسپاسم مثانه شوند .

اعصاب آسیب دیده گاهی هیچ سیگنالی به مغز نمی فرستند و مغز نمی تواند تشخیص دهد که مثانه پر شده است.بدین جهت به منظور تخلیه مثانه روش های متعددی وجود دارد که در افراد دارای ضایعه نخاعی استفاده می شود در زنان از وسایل محافظتی ساخته شده از پلاستیک جاذب که بر روی نوارهای جاذب تعبیه شده است ،استفاده می شود .

در مردان ،وسیله ای که مورد استفاده قرار می گیرد سوند کاندومی خوانده می شود این وسیله از یک کاندوم پلاستیکی با لوله کوتاه جهت اتصال به لوله تخلیه ادراری ساخته شده است . مزیت این روش کاهش خطر عفونت نسبت به سوند های ماندگار ،تخلیه مثانه به روش طبیعی (که اثر روانی مطلوب دارد )،ارزانی و سهل الاستفاده بودن آن است .

از سونداژ متناوب به شیوه استریل نیز به عنوان یک روش مناسب و مطمئن استفاده می شود .(سونداژ عبارت است از وارد کردن یک لوله باریک استریل به نام سوند از طریق مجرای ادرار به داخل مثانه به منظور تخلیه مثانه در بیماری که قادر به کنترل و دفع ادرار نمی باشد).به منظور تخلیه دائم مثانه هر زمانی که وضعیت بیمار تثبیت شد کادر پرستاری استفاده از سوند فولی و مراقبت از آن را با روش تمیز و رعایت اصول بهداشتی  به بیمار آموزش دهد (بیماران با ضایعه هفتمین مهره گردنی و پایینتر می توانند پس از کسب آموزش ها و مهارت های لازم به تنهایی عمل سوند گذاری را انجام دهند)

هر روشی که به سلول های پوششی مجرا و جسم نعوظی زیر آن آسیب برساند باعث ایجاد زخم  و بافت ترمیمی(اسکار) ودر نتیجه تنگی مجرای ادرار می شود .احتمال بروز تنگی مجرا به عنوان عارضه ای از تکنیک سونداژ متناوب تمیز با افزایش تعداد سال های انجام این کار بیشتر می شود  .

از علائم این عارضه می توان به وجود مشکل در حین انجام سونداژ و یا مقاومت هنگام خارج کردن آن و همچنین بروز عفونت در سیستم ادراری مانند عفونت غده پروستات ،عفونت اپبدیدم و بیضه ویا بند آمدن و عدم توانایی در ادرار کردن اشاره نمود  .

ازروشهای تشخیصی تنگی مجرا می توان به موارد زیر اشاره کرد :

RUG  (رتروگرام یورتروگرام:تهیه رادیوگرافی درحالتی که ماده رنگی از سر آلت به داخل مجرای ادراری تزریق می شود )،یور توروسکوپی (دیدن مجرای ادراری به وسیله آندوسکوپیک در سایزهای مختلف و انواع مختلف )،سونوگرافی و یا VCUG+RUG به صورت همزمان (پر کردن مثانه با ماده رنگی و سپس ادرار کردن بیمار و گرفتن رادیوگرافی در آن موقع) درمان آن دیلاتاسیون – اینترنال یورتروتومی- لیزر تراپی و باز سازی مجرا با عمل جراحی است .

از مراقبت های پرستاری در تنگی مجرای ادرار و بی اختیاری میتوان به موارد زیر اشاره کرد :

۱-      هنگام آموزش به بیمار برای سوند گذاری به وسیله  خود،پرستار باید از روش استریل استفاده نماید تا میزان خطر آلودگی از خود به بیمار را به حداقل برساند با این حال بیمار در منزل می تواند از روش تمیز (غیر استریل )استفاده کند . برای تمیز کردن لوله ی ادراری در منزل از صابونهای ضد باکتری مایع یا پوویدون-آیوداین (بتادین)استفاده شود .
۲-      در آموزش به بیمار پرستار باید بر اهمیت کاتتریزاسیون متناوب وتخلیه مثانه در زمان های توصیه شده تاکید نماید .میانگین برنامه ی کاتتریزاسیون متناوب تمیز روزانه هر ۴تا ۶ ساعت و نیز دقیقا زمان پیش از خواب می باشد .
۳-      مثانه  در فواصل معین لمس شود  تا میزان اتساع مشخص گردد .
۴-      در صورت ادرار کردن رفلکسی ،اگر میزان ادرار باقیمانده پس از تخلیه رفلکسی کمتر از۱۰۰ سی سی باشد ،سونداژ متناوب به روش تمیز قطع شود .
۵-      در صورت استفاده از سونداژ متناوب به روش تمیز باید از وارد کردن نیروی بیش از حد بر ضد عضله کنترل ارادی ادرار منقبض شده ،جلوگیری به عمل آید .
۶-      برای کنترل عفونت باید حداقل ۲ تا ۳ لیتر مایع در روز استفاده  شود .
۷-      لغزنده نگه داشتن سوراخ خروجی ادرار هنگام سنداژ باعث اجتناب ازآسیب و تنگی این ناحیه می شود .
۸-      بهتر است سوند ادراری هر ۲تا ۳ هفته به روش استریل تعویض شود و کاتتر نباید از شماره ۱۶ بزرگتر باشد.
۹-      سوند فولی به شکم بیمار ثابت شود . متصل کردن به پا ،باعث فشار به نا حیه اتصالی آلت و پوست بیضه و همچنین قسمت بولبار مجرا شده و این امرنیز منجر به تنگی مجرا می شود .
۱۰-  استفاده از سوند هایی از جنس سیلیکونی برای مدت بیشتر از یک هفته  مناسب تر است .
۱۱-  آغشته نکردن کافی سوند به مواد لغزنده کننده (ژل) در هنگام سونداژ متناوب تمیز نیز می تواند از عواملی باشد که در تنگی مجرای ادرار موثر است .
۱۲-  عدم مراقبت از مجرا و توام شدن آن با زخم های بستر می تواند باعث ایجاد راه غیر طبیعی بین مجرای ادرار و پوست شود .

۲-عفونت مجاری ادرار

بر اثر صدمات وارده به نخاع ،افراد آسیب دیده دچار آسیب های فراوان جسمی و روانی می شوند .آسیب های نخاعی به دلیل تغییر در کار کرد مثانه ، فرد مبتلا را مستعد عفونت ادراری می نماید . این عفونت معمولا توسط با کتری هایی ایجاد می شود که از پوست وارد مثانه می شوند و به دلیل عدم تخلیه کافی و به موقع ادرار این احتمال وجود دارد که باکتری ها در مثانه و ادرار داخل آن رشد نمایند .

شایعترین مکان عفونت در سیستم ادراری عفونت مثانه یا سیستیت می باشد از جمله علل این بیماری می توان به مواردی چون وارد کردن نا صحیح سوند به مجرای ادرار ،انسداد کامل یا نا کامل سوند ،سنگ مثانه ،سنگ کلیه ،سنگ حالب ،اتساع مثانه ،عدم استفاده از سوند استریل و یا سونداژ در توالت بهداشتی در موارد سونداژمتناوب ،کاهش مصرف مایعات ،عدم تعویض کیسه سوند و … اشاره نمود .

علائم کلی عفونت ادراری شامل تغییر رنگ و تیره شدن ادرار ،وجود خون در ادرار ،وجود گرفتگی در اندام تحتانی ،تب و لرز ،احساس سوزش در ادرار و یا احساس ناراحتی در لگن ،شکم و یا قسمت تحتانی پشت می باشد .از راههای تشخیصی این بیماری کشت ادرار و خون می باشد .

از جمله مشکلات عمده این افراد نشت ادرار از مثانه و پیشابراه است این مشکل در اکثر مواقع با سونداژ کردن متناوب و به مو قع قابل حل است . روشهای درمانی که به بیمار توصیه می شود شامل: اجرای برنامه کنترل مثانه و آنتی بیوتیک درمانی است . به مجموعه پاکیزه نگهداشتن دستگاه ادراری و تناسلی خارجی و پوست اطراف آن و سونداژ کردن به موقع و متناوب برنامه مثانه  گفته می شود. که این برنامه باید به طور منظم انجام شود و هر بار ادرار به طور کامل تخلیه شود .

از آنجا که عفونت ادراری یکی از دلایل شایع بستری شدن بیمار در بیمارستان  ومرگ ومیر می باشد لذا مراقبت صحیح به منظور پیشگیری از بروز این اختلال ضروری است . بهترین راه پیشگیری از عفونت ادراری جلو گیری از ورود باکتری به مثانه از طریق رعایت اصول بهداشتی ،مصرف مایعات ،تمیز نگه داشتن کیسه ادرار و پوست بدن(اگربیمار دچار زخم بستر می باشد باید مراقب عفونی شدن آن بوده  و به موقع درمان انجام شود .) ،استفاده صحیح از تکنیکهای سونداژ و تخلیه مثانه به طور منظم می باشد.

۳-بیماری هیدرونفروز

هیدرونفروز از کلمات هیدر به معنی آب و نفروز به معنی کلیه تشکیل شده است و معنای آن ورم و تجمع مایع در کلیه می باشد .انسداد و ورم کلیه ها می تواند موجب آسیب به قسمت های دیگر کلیه ها شود ودر صورت عدم بهبودی به تدریج با گشادی تمام قسمت های کلیه و دستگاه ادراری ،منجر به از بین رفتن عملکرد کلیه ها می شود . در موارد هیدرو نفروز دو طرفه با وارد شدن سموم دفعی بدن به داخل خون ،بیمار دچار افزایش سموم در خون و به دنبال آن نارسایی کلیه می شود . هیدرونفروز در کلیه ها عوارض متعددی از جمله عفونت ادراری ،کلیه چرکی ،افزایش فشار خون و نارسایی کلیه را بوجود می آورد .

از علائم و نشانه های هیدرونفروز می توان به ورم پا ها ،پرخونی ریه و افزایش فشار خون و در انسداد حاد به درد پهلو ،تهوع ،استفراغ ،و لرز ،تب ودرانسداد دو طرفه کلیه ها در صورت حاد بودن به کاهش شدید ادرار و در موارد مزمن به ورم پاها ،احساس نا خوشی ،بی اشتهایی ،سر درد ،خستگی ،رنگ پریدگی ،افزایش وزن و تنگی نفس اشاره کرد و همچنین احتمال وجود خون ،پروتئین و چرک در ادرار نیز وجود دارد ودر موارد مزمن و پیشرفته افزایش سموم خون و کم خونی بروز می نماید .

برای تشخیص انسداد و هیدرونفروز از روشهای تشخیصی چون عکس ساده شکم ،سونوگرافی ،عکس رنگی کلیه ها و سی تی اسکن استفاده می شود .هدف اولیه در درمان این بیماری تسکین علائم و نشانه ها به همراه حفظ و بهبود عملکرد کلیه هاست و تصمیم درمانی بر اساس علت بوجود آورنده هیدرونفروز گرفته می شود واز جمله توصیه های مراقبتی در بیماری هیدرونفروز موارد زیر می باشد :
۱) در مورد مصرف داروهایی که بر کنترل طبیعی دفع ادرار تاثیر می گذارند از جمله ،داروهای ضد فشار خون ،سرما خوردگی ،ضد افسردگی ها ،و مدرها پیش از مصرف با پزشک خود مشورت کنند ۲) با انجام حرکات ورزشی در حد توان خود ،آمادگی بدنی خود را حفظ نموده و موجب بهبود وضعیت گردش خون و تنفس شوند .۳) به علایم مربوط به عفونت دستگاه ادراری از جمله سوزش ادرار ،درد کمرو شکم ،بوی بد ادرار ،تب و لرز ،تهوع و استفراغ و بی اشتهایی توجه خاص داشته باشند و سریعا با پزشک خود  تماس بگیرند .۴) با تغییروضعیت دادن ،ماساژ و حرکات نرمشی از ایجاد زخم بستر جلو گیری کنند .

۴- بر گشت ادرار از مثانه به حالب  

عارضه برگشت ادرار یک عامل مهم در کاهش سطح سلامت افراد با آسیب ستون فقرات نخاعی می باشد . به طوریکه حدود ۶۰ درصد  افرادی که در اثر بیماری کلیوی فوت کرده اند ،مشکل برگشت ادرار داشتند . در افرادی که به هر دلیلی دچار آسیب نخاعی می شوند ،تغییراتی در عملکرد مثانه بر اثر شوک نخاعی اتفاق می افتد که در اثر آن مثانه قدرت انقباظی خود را از دست می دهد . از عوارض بالقوه این آسیب تخریب آرام و تدریجی عملکرد سیستم ادراری فوقانی است . از جمله عوامل دخیل در ایجاد برگشت ادرار می توان به افزایش فشار داخل مثانه و عفونت ادراری اشاره نمود .از آنجا که این افراد دچار عفونت کلیوی می شوند با علائم درد پهلو ،تب بالا ،درد شکم ،تهوع و استفراغ و حتی علائم گوارشی مانند اسهال و یبوست مراجعه می نمایند . به منظور تشخیص برگشت ادرار از روشهای آزمایش کامل و کشت ادرار ،سونوگرافی کلیه ها و مثانه و رادیوگرافی مثانه با استفاده از ماده حاجب استفاده می شود .

هدف از درمان برگشت ادرار از مثانه به حالب: کاهش فشار داخل مثانه ،افزایش حجم مثانه ،درمان عفونت های ادراری و پیشگیری از ایجاد ضایعات جدید در کلیه می باشد . بهترین درمان این گونه افراد ،طبیعی کردن عملکرد دستگاه ادراری تحتانی (مثانه و مجرای ادرار ) می باشد که با توجه به وضعیت فرد ، استفاده  از دارو درمانی ،سونداژ متناوب مثانه وانجام اعمال جراحی مختلف می باشد .

از روشهای کنترل برگشت ادرار ،انجام آزمایش کامل و کشت ادرار ،آزمایش خون جهت اندازه گیری اوره و کراتینین سرم و سونو گرافی کلیه ها و مثانه به طور متناوب در طول سال می باشد . پیشگیری در این افراد در سطوح مختلف اولیه ،ثانویه و ثالثیه به منظور افزایش کیفیت زندگی این افراد صورت می گیرد و ضروری است این افراد به منظور مراقبت از دستگاه ادراری  به نکاتی چون کاهش اضطراب و فشار روانی ،افزایش فعالیت جسمی ،مصرف به موقع داروهای تجویز شده توسط پزشک ،انجام سونداژ متناوب مثانه به طور منظم ،رعایت دقیق بهداشت دست و بهداشت ناحیه تناسلی ،توجه به رنگ ،مقدار ،کدورت ،و وجود  خون در ادرار ،مراجعه پزشک در صورت بروز علائم توجه کنند

۵- مثانه عصبی

مثانه عصبی به معنای اختلال در عملکرد طبیعی مثانه به علت مشکلات عصبی بوجود آمده ناشی از صدمات ،بیماریها  یا مسائل دیگر می باشد . علایم ایجاد شده در مثانه عصبی به علت بوجود آورنده آن ،محل آسیب عصبی ،حاد یا مزمن بودن و درگیری دریچه ارادی مجرای ادرار بستگی دارد . دو نوع مثانه عصبی وجود دارد :
۱-      مثانه عصبی شل که در این نوع ، ادرار این افراد از مثانه تخلیه نمی شود .
۲-      مثانه عصبی اسپاستیک که مثانه در این افراد دائما منقبض است و بی اختیاری دائمی در فرد وجود دارد .

تفاوت این دو نوع مثانه عصبی در این است که در مثانه عصبی شل ،بیمار مثانه اش پر است و با سر ریز ادرار و خروج بی اختیار ادرار نیز مثانه همچنان پر از ادرار است ،ولی در مثانه عصبی نوع اسپاستیک ،مثانه بیمار خالی از ادرار است . مثانه عصبی در اثر آسیب اعصاب مثانه بوجود می آید که از مهمترین علل آن ضربه ناشی از حوادث به ناحیه کمر و لگن می باشد و از دیگر علل آن ویروسها ،هرنی دیسک کمری ،بیماری MS ،غده های نخاعی ،دیابت ،مننگوسل و بیماری های اعصاب می باشد . اگر چه این افراد پر شدن مثانه را حس نمی کنند ،با علائم دیگری مانند احساس ناراحتی در منطقه مثانه،سرخ شدن صورت و گردن ،افزایش گرفتگی عضلات در پاها و گاهی تهوع ،سر درد یا یک حالت اضطراب این حالت ایجاد می شود . از روشهای تشخیصی جهت بررسی این بیماران آزمایشات خون و ادرار ،عکس رنگی از کلیه و مثانه ،سونوگرافی کلیه ها ،حالبها و مثانه ودر نهایت از تست نوار مثانه استفاده می شود .

به طور کلی اهداف درمان مثانه عصبی در بیماران با آسیب نخاعی شامل :

۱-      درمان در جهت آسان تر شدن ذخیره ادرار در مثانه مانند عمل جراحی سیستوپلاستی
۲-      درمان در جهت آسان تر شدن تخلیه ادرار از مثانه می باشد .

جهت تسهیل تخلیه مثانه ،رفتار درمانی ،درمان های دارویی و سونداژ متناوب تمیز و جهت تسهیل نگهداشتن ادرار درون مثانه ،درمان های دارویی و جراحی سیستوپلاستی پیشنهاد می شود .

در افرادی که پزشک تشخیص جراحی سیستو پلاستی می دهد فرد آسیب دیده قبل از عمل جراحی  باید آمادگی روده ای داشته باشد و پس از جراحی نیز نیاز به مراقبت های خاص می باشد بطور مثال: معمولا تا ۵ روز بعد از عمل بیمار نباید از مواد غذایی از راه دهان استفاده کند .

تغذیه وی در این مدت توسط سرم (از راه وریدی)می باشد و تا ۲ روز بعد از عمل لوله معده گذاشته می شود تا ترشحات معده از این طریق خارج گردد.

سونداژ متناوب تمیز هر ۲تا ۴ ساعت انجام می شود حداقل شبی یکبار باید فرد بیدار شود وسونداژ متناوب تمیز را انجام دهدو هفته ای چند نوبت نیز شستشوی مثانه انجام شود تا  ترشحات مثانه (موکوس)خارج شود . از عوارض این جراحی پارگی مثانه پیوندی ،تولید موکوس و سنگ و انسداد روده را می توان نام برد .

همچنین توصیه مراقبتی برای این افراد مصرف مایعات فراوان در طی روز جهت عملکرد بهتر کلیه ها در دفع سموم و نیز جهت تخلیه راحت تر مو کوس از مثانه می باشد . و استفاده از ادویه جات تند ( فلفل ، خردل ، کاری ) و میوه های اسید (گریپ فورت ،پرتقال و لیمو ترش ) و شکلات و کافئین (قهوه و چای )نیز علائم تحریکی مانند تکرر ادرار و سوزش ادرار را شدت می بخشند. در نتیجه آگاهی از رژیم غذایی برای این افراد مفید است .

۶-سنگهای ادراری

بروز  سنگ های ادراری یکی از مشکلات شایع در افراد با صدمات نخاعی است که با همکاری این افراد با پزشک و پرستار می توان به نحو چشمگیری از میزان بروز آن کم کرد و احتمال درد ،ناراحتی و تخریب پیشرونده کار کلیه را کاهش داد.

در بررسی های انجام شده در ایجاد سنگ های ادراری مدت زمان ایجاد آسیب نخاعی و عواملی چون سن ،جنس ،نژاد،نوع و محل ضایعه به علاوه عفونتها ،سابقه خانوادگی  ،بیماری های زمینه ای ،میزان کلسیم خون و استفاده از سوند دائم از عوامل مهم تولید سنگ های ادراری می باشد و همچنین عوامل محیطی و منطقه جغرافیایی نیز جزو عوامل کمک کننده می باشد .

به منظور شناسایی بروز سنگ های ادراری توجه به علائم کلی ،شایع و غیر اختصاصی در هدایت صحیح افراد مبتلا جهت درمان می تواند مفید باشد . تشخیص سنگ های کلیوی اصولا بر پایه آزمایشات خون و انواع شیوه های تصویر برداری است و بر اساس آن و متناسب با حال فرد ،از روشهای سنگ شکن ،خارج کردن سنگ از راه پوست و جراحی باز  شامل : پیلو لیتو تومی (خارج کردن سنگ از راه لگنچه )،پارشیل نفروکتومی (برداشتن قسمتی از کلیه همراه با سنگ )،نفرولیتوتومی(خارج کردن سنگ از طریق کلیه )،نفروکتومی (برداشتن کلیه )و یا از روشهای دارویی درمان سنگهای ادراری استفاده می شود و نیز آموزش هایی جهت پیشگیری از بروز سنگهای ادراری به این بیماران داده می شود :
۱-      مایعات خورده شده و دفع شده خود را روزانه کنترل کنید تا از احتباس ادراری جلو گیری شود .
۲-      روزانه ۲ تا ۳ لیتر مایعات مصرف کنید مگر اینکه پزشک دستور دیگری داده باشد . نوشیدن شیر ومصرف  لبنیات  احتمال ساخته شدن سنگ را زیاد می کنند .این مواد غذایی را به مقدار کم مصرف کنید .قهوه و چایی مفیدند اما نوشیدنی های شیرین و گازدار را کمتر مصرف کنید .
۳-      در صورتی که باید از روش سونداژ نمودن برای خروج ادرار استفاده کنید از روش سونداژ متناوب استفاده کنید .

۷- بیماری مزمن کلیه

اگر کلیه ها دچار آسیب هایی شوند که به مرور زمان کارایی خود را از دست بدهند ،به بیماری مزمن کلیه دچار شده اند . از جمله عوامل مهمی که به تدریج می توانند بافت کلیه را دچار تغییر کنند و از کارایی آن بکاهند می توان به دیابت ،فشار خون بالا و آمیلوئیدوز و … اشاره نمود .

لازم به ذکر است که عفونت ادراری مهمترین عامل آسیب به کلیه در افراد با آسیب نخاعی است . تکرار و مزمن شدن عفونت ادراری به تدریج کلیه ها را از کار می اندازد ،اما زنجیره ای از عوارضی چون زخم بستر ،سنگ کلیه ،بازگشت ادرار از متانه به حالب و … باعث مستعد شدن دستگاه ادراری به عفونت می شود .

گاه ممکن است فرد دچار بیماری مزمن کلیه باشد ،اما هیچ علامتی دیده نشود و زمانی علائم بروز نماید که مدتهاست کلیه ها آسیب دیده اند ،علائم ظاهری بیماری شامل :کاهش حجم ادراری که در نتیجه مقایری آب اضافی در خون باقی می ماند و در نتیجه پاها ،شکم و زیر پلک ها ورم می کنند ،تنگی نفس ،خستگی مفرط ،افزایش فشارخون ،افزایش چربی خون ،کم خونی ،بی اشتهایی ،خواب آلودگی ،تهوع ،استفراغ ،درد شکم ،خشک شدن پوست ، خارش ،اختلالات روانی ،اختلالات حسی – عصبی ،کاهش هوشیاری ،کما ودر نهایت مرگ می باشد .

به منظور تشخیص بیماری از انواع روشهای آزمایشگاهی و رادیولوژیک استفاده می شود . در روش های درمانی پیشنهادی ،در درجه اول باید علت بیماری مزمن کلیه تشخیص و درمان شود ودر درجه دوم با رژیم غذایی مناسب بیماری را متوقف نمود و با داروهایی که توسط پزشک تجویز می شود آن را کنترل نمود و سپس عوارض احتمالی بیماری را درمان نمود . چنانچه کلیه در دراز مدت کارکرد خود را از دست بدهد ،متاسفانه امکان بهبودی ندارد و باید هر چه سریعتر از روشهایی مثل همودیالیز ،دیالیز صفاقی و پیوند کلیه برای درمان استفاده کرد .

آموزش های مراقبتی  پرستاران :

۱-  کاهش مصرف پروتئین ،نمک ها و چربی ها به سلامت  نگه داشتن  کلیه ها کمک می کند و عوارض بیماری مزمن کلیه را کمتر می کند .
۲- وضعیت مزاجی روی مشکلات ناشی از بیماری مزمن کلیه اثر می گذارد  باید بیمار  تحرک روده ها و کارکرد دستگاه گوارش خود را حفظ کرده و دفع مناسب داشته باشد .
۳- تحرک و فعالیت جسمی برای فرد با آسیب نخاعی بسیار مفید است اگر توان فعالیت ندارند باید وضعیت خود راروی تخت یا صندلی به طور مرتب تغییر دهد .

۸-اپیدیدیموارکیت

به التهاب نسج بیضه ارکیت و به التهاب زائده لوله مانند روی بیضه (اپیدیدیم )،اپیدیدیمیت گویند لذا التهاب بیضه و ضمیمه آن اپیدیدیموارکیت نامیده می شود . اپیدیدیم در اصل لوله ای است که بیضه را به مجرای منی بر متصل می کند . گهگاه این عفونت نسج بیضه را نیز در گیر می نماید .معمولا این بیماری در افراد دچار بی بندوباری جنسی و یا انجام رفتارهای پر خطر جنسی ،بیماری سل یا تب مالت ،مردانی که اخیرا جراحی دستگاه ادراری داشته اند و یا سابقه مشکلات ساختاری در دستگاه ادراری – تناسلی داشته اند و افراد دارای اختلالات مادر زادی ،بروز می نماید . البته این بیماری در افراد با آسیب نخاعی ممکن است بدون هیچیک از مشکلات ذکر شده ایجاد شود . به طور کلی علائم بیماری اپیدیدیمیت به شکل تورم بیضه ها و کیسه بیضه ،تورم و احساس سنگینی در بیضه ها ،تورم و درد در ناحیه کشاله ران ،خون در مایع منی ،درد بیضه ها که با افزایش فشار داخل شکم و نیز حرکات روده تشدید می یابد ،احساس ناراحتی در هنگام مقاربت و یا خروج منی ،درد و ناراحتی در هنگام ادرار کردن و خروج ترشح از مجرای ادراری ظاهر می شود . به منظور تشخیص بیماری از روشهای آزمایشگاهی و رادیولوژیکی استفاده می گردد و درمان این بیماری باید تحت نظر پزشک انجام شود . در صورت درمان موثر و به موقع ، اپیدیدیمیت معمولا بدون به جا گذاشتن عارضه ای بهبود می یابد و فعالیت جنسی و کارکرد دستگاه تناسلی بیمار آسیب نمی بیند و مختل نمی شود .

بیماری ارکیت به التهاب یک یا دو بیضه گفته می شود که این التهاب معمولا به دلیل عفونت می باشد . در بررسی های انجام شده ، عوامل خطر بروز ارکیت به دو دسته ، عوامل خطر بروز ارکیت مقاربتی و غیر مقاربتی تقسیم می شود .

از علائم و نشانه های این بیماری می توان به تورم بیضه ها و کیسه بیضه ، حساسیت در لمس ،تورم ، تب، ترشح از مجرا و …. اشاره نمود.

درمان این بیماری تحت نظر پزشک با استفاده از آنتی بیوتیک و داروهای  مسکن و کاهش دهنده التهاب می باشد . از عوارض این بیماری به احتمال عقیم شدن بیمار ، کوچک شدن بیضه ها ، کاهش کارکرد بیضه ها ،تجمع آب در کیسه بیضه ها ، انفارکتوس بیضه و فیستول پوستی در کیسه بیضه می توان اشاره نمود .

به بیمار توصیه می شود :

۱-      در جلوی آینه قرار بگیرد هر گونه تورم در کیسه بیضه ها را مورد بررسی قرار دهد .
۲-      با استفاده از هر دو دست هر یک از بیضه ها را لمس نماید . انگشت نشانه را در زیر و انگشت شصت را در بالا قرار بدهد .بیضه را به آهستگی بین دو انگشت بچرخاند .هیچیک از نقاط بیضه نباید دردناک باشد در صورت بزرگ بودن یک بیضه نسبت به طرف مقابل نگران نشود .
۳-      در پشت بیضه ها به وجود یک توده لوله مانند به نام اپیدیدیم دقت نماید و در صورت وجود هر توده با یک متخصص مشورت نماید .
۴-      در صورت هر یک ازاین علائم  به پزشک مراجعه کند :تورم بیضه ها ،احساس سنگینی در بیضه ها ،احساس درد مبهم در شکم یا زیر شکم ،تورم و تجمع مایع بطور ناگهانی در کیسه بیضه ها ،درد یا ناراحتی در بیضه یا کیسه بیضه ها ،تورم یا بزرگ شدن غدد پستانی به پزشک مراجعه نماید .
۵-      به وجود خون در مایع منی توجه کند ،در اکثر موارد علت آن مشخص نمی باشد و این مشکل بدون درمان و هیچ عارضه ای خود بخود خوب میشود .

علل شایعتر آن التهاب ،عفونت ،انسداد یا آسیب به غده پروستات و یا کیسه های جمع کننده منی است . درمان معمولا جهت از بین بردن عامل زمینه ای انجام می شود .

۶- با گذاشتن تکه ای پارچه به بالا آوردن نسج بیضه ها اقدام نماید و با گذاشتن کیسه یخ بر روی بیضه ها کمک شایانی به بهبودی نماید .
۷-  فرد باید در طول درمان تا مدتی که پزشک توصیه می کند در بستر بخوابد و بطور متناوب در طول درمان توسط پزشک ویزیت گردد.

۹-اختلالات نعوظی

نعوذ طبیعی آلت با هماهنگی میان اعصاب ، عروق و غرایز جنسی شخص اتفاق می افتد که عوامل متعددی چون مشکلات روحی ، بیماریهای عروقی ، دیابت ، اختلالاتی مانند قطع نخاع ، جراحی های لگن و صدمات آن و اختلالات هورمونی را می توان از علل اختلال در نعوظ نام برد.

پس از آسیب نخاعی ممکن است در فیزیولوژی جنسی آسیب ایجاد شود که این صدمه به صورت اختلال در نعوظ و باقی نماندن نعوظ در طول زمان مقاربت نمایان می شود. به منظور درمان این اختلال روش هایی چون درمان دارویی ، حلقه های کششی ، دستگاه واکیوم و پیوند به طریقه جراحی با توجه به ویژگیها و میزان اختلال هر فرد آسیب دیده پیشنهاد شده است . لازم به ذکر است که افراد با آسیب  نخاعی که مشکل اختلال نعوظی دارند باید قبل از هر گونه اقدام درمانی با پزشک ارولوژیست خود مشورت نمایند.

۱۰- ناباروری

دو علت عمده ناباروری در افراد با آسیب نخاعی عدم انزال و کیفیت بد اسپرم می باشد و همچنین با توجه به نتایج تحقیقات بعمل آمده ،تحرک اسپرم نیز در انزال به دست آمده از این افراد نیز نسبت به افراد طبیعی پایین تر می باشد . در افراد با آسیب نخاعی ،ارتباط مغزی قطع شده و این امر می تواند دلیلی بر عدم انزال در هنگام نزدیکی باشد .در واقع آسیب نخاعی می تواند درپاسخ طبیعی تحریکات جنسی و انزال دخالت نماید .از آنجایی که مردان با آسیب نخاعی نمی توانند انزال در طول آمیزش داشته باشند ،لذا از روشهای متعددی به منظور گرفتن اسپرم و سپس کمک به باروری آنان استفاده می شود . از شیوه های اسپرم گیری در افراد با آسیب نخاعی به خود ارضایی ،تحریک لرزشی آلت انزال با کمک پروپ مقعدی می توان اشاره نمود . از مشکلات و عوارض شیوه های اسپرم گیری به انزال معکوس و دیس رفلکسی اتونومیک اشاره شده است .از آنجایی که کیفیت اسپرم پس از ضایعه نخاعی تغییر می نماید،بایستی زوج را جهت ناباروری کمک اساسی کرد ،زیرا در مردان با آسیب نخاعی تعداد اسپرم طبیعی است ولی کیفیت حرکت اسپرم غیر طبیعی می باشد . از علل احتمالی اختلال و کاهش کیفیت اسپرم به فاکتورهای پلاسمای منی ،حرارت اسکروتوم ،روش تخلیه مثانه ،تعداد دفعات  انزال و بستر مناسب هورمونی می توان اشاره نمود .از جمله اقدامات کمکی جهت باروری به روش باروری داخل آزمایشگاه ،انتقال گامت به داخل لوله فالوپ ،تزریق اسپرم به داخل تخمک و انتقال بلاستوسیت واز معایب اقدامات کمکی می توان به مشکلات چند قلو زایی (سقط ،زایمان زود رس )،جمع شدن مایع در شکم و تخمدان ،خونریزی ، عفونت و یا آسیب به سایر ارگانها در اثر مصرف داروهای محرک تخمک گذاری ،اشاره نمود .

منابع:

۱-حسینی،  سید جلیل  ،حاجی محمد مهدی ارباب ،امیر.تنگی مجرای ادرار در بیماران دچار آسیب نخاعی،انتشارات شابک ،چاپ اول تهران ۱۳۸۶
۲-حسینی مقدم ،سید محمد مهدی ،جمشیدی ،آرش . عفونتهای مجاری ادراری در بیماران دچار آسیب نخاعی ،انتشارات شابک ،چاپ اول تهران ۱۳۸۶
۳-بصیری،عباس ،رحمانی ،محمد رضا .هیدرو نفروز در بیماران دچار آسیب نخاعی ، انتشارات شابک ،چاپ اول تهران ۱۳۸۶
۴-شریفی اقدس ،فرزانه ،عزت نژاد محمد رضا .برگشت ادرار از مثانه به حالب در بیماران دچار آسیب نخاعی ، انتشارات شابک ،چاپ اول تهران ۱۳۸۶
۵-برقی ،محمد رضا .رحمانی ،محمد رضا .طبیبی ،علی.کرمی ،هرمز.مثانه عصبی در بیماران دچار آسیب نخاعی ، انتشارات شابک ،چاپ اول تهران ۱۳۸۶
۶-بصیری ،عباس.گل نژاد ،پوران. سنگهای ادراری در بیماران دچار آسیب نخاعی ، انتشارات شابک ،چاپ اول تهران ۱۳۸۶
۷-پور رضا قلی ،فاطمه.فرخی ،فرهت .بیماری مزمن کلیه در بیماران دچار آسیب نخاعی ، انتشارات شابک ،چاپ اول تهران ۱۳۸۶
۸- حسینی مقدم ؛سید محمد مهدی .اپیدیدیموارکیت در بیماران دچار آسیب نخاعی ، انتشارات شابک ،چاپ اول تهران ۱۳۸۶
۹-ضیائی ،سید امیر حسین .دائمی ،محمد .اختلالات نعوظی در بیماران دچار آسیب نخاعی ، انتشارات شابک ،چاپ اول تهران ۱۳۸۶
۱۰- ضیائی ،سید امیر حسین .دائمی ،محمد .نا باروری در بیماران دچار آسیب نخاعی ، انتشارات شابک ،چاپ اول تهران ۱۳۸۶
۱۱-سوزان س ،اسملتزر.برندا جی ،بیر .جانیس ال ،هینکل . کری اچ ،چیویر.پرستاری داخلی – جراحی برونر و سودارت ،ترجمه مریم حضرتی –زهرا نسابه – راضیه بیگی بروجنی ،انتشارات شابک ،ویرایش ۲۰۱۰
۱۲-www.wikipg.com